In 2015 kondigde de Vlaamse regering in haar Beleidsplan Ruimte aan dat er tegen 2040 geen open ruimte meer mocht worden opgesoupeerd. Op dat moment werd er dagelijks 5,19 hectare ingepalmd voor bebouwing. Maar volgens onderzoekers van de UGent, de UAntwerpen en het studiebureau Omgeving was het ruimtebeslag in 2017 toegenomen tot 7,33 hectare per dag. De onderzoekers baseren zich op cijfers van de federale statistische dienst Statbel, die onder meer de gegevens van het kadaster en de aanleg van infrastructuur bijhoudt.

Volgens experts Filip De Rynck van de UGent, en Tom Coppens en Guy Vloebergh van de UAntwerpen, is het aankon­digingsbeleid van de Vlaamse regering “nooit door bindende maat­regelen verankerd” en wordt door steeds soepeler vergunningen het omgekeerde bereikt dan wat ze voor ogen had. Grondeigenaren zijn volgens hen snel aan het bouwen geslagen, om op een nakend verbod te anticiperen. Dat is al eerder gebeurd: na een beperking op nieuwe verkavelingen in 1962 verdrievoudigde het aantal aanvragen.

Als voorbeelden van soepelere vergunningen verwijzen de drie experts naar de mogelijkheid om gebouwen in landbouw­gebied om te vormen tot een woning zonder landbouwfunctie, een horecazaak of een aannemers­bedrijf. Of naar het feit dat weekendverblijven in natuurgebieden geregulariseerd worden.

Marc Dillen van de Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) relativeert de toename. “Wij rekenen met de bebouwde per­celen in plaats van met ­bodemgebruik. Ook daar zien we een stijging in 2016 en 2017, zij het een kleinere, naar 5,6 hectare.” Maar Coppens zegt dat bodemgebruik aspecten bevat die niet in het kadaster staan, zoals wegen en stortplaatsen. “De bodembezetting stijgt sneller dan het kadaster doordat de infrastructuur voor wegen en vervoer sterk is toegenomen.”

Maar volgens Dillen is de trend op de langere termijn dalend. “Begin jaren negentig ging er dertien hectare per dag voor de bijl. Het aantal beschik­bare bouwgronden is ruimtelijk sowieso beperkt, dus in de toekomst zal het vanzelf ooit nul zijn. Een bouwstop kan dat punt alleen wat versnellen.”