Piet Huysentruyt: “Als de Congolezen mijn vader niet zo graag hadden gezien, was ik er nu niet”

De Canvas-reeks ‘Kinderen Van De Kolonie’ gaat dieper in op ons koloniaal verleden en de gevolgen daarvan voor Belgen én Congolezen. Twintig mensen die er destijds bij waren, geven dat omstreden verleden een gezicht. “Een schitterende documentaire”, zegt Piet in Dag Allemaal. “Ik heb al zeer mooie getuigenissen gezien, die een goed beeld schetsen van de periode van de kolonisatie. Ik vind het wel jammer - en sommigen zullen nu zeggen: ‘Daar is hij weer!’ - dat er geen zelfstandigen aan het woord komen.”

Inderdaad. Na de Tweede Wereldoorlog schoolde hij zich om tot landbouwingenieur en is hij naar Congo vertrokken. Daar heeft hij in geen tijd een koffieplantage van een paar honderd hectaren uitgebouwd.

Ja. Ik heb mij sinds een aantal jaren vastgebeten in de geschiedenis van Congo. Ik heb ‘Congo’ van David Van Reybrouck gelezen, het verhaal van de vlucht van de kolonialen, en nu ben ik mij aan het verdiepen in de moord op Lumumba. 

Daar ben ik triest over, maar het is de waarheid. Deze documentaire zou verplichte kost moeten zijn in de geschiedenisles. Want haast niemand heeft een idee van wat de Belgen precies in Congo hebben gedaan. De goede, maar ook de slechte dingen.

Ja, natuurlijk. De Nederlanders weten dat hun voorouders lelijk hebben huisgehouden in Zuid-Afrika en Indonesië, en iedere Amerikaan weet dat zij de indianen vermoord hebben. ‘Kinderen Van De Kolonie’ maakt ook duidelijk wat de oorzaak is van alles wat er is misgelopen, namelijk de grote invloed van het Belgische mijnbouwbedrijf Union Minière waarvoor maar één ding telde: zo veel mogelijk winst maken.

En da’s begrijpelijk, maar door de jaren heen heb ik geleerd dat het geen zin heeft om rancuneus te blijven. Je moet de dingen aanvaarden zoals ze zijn. Maar ik herhaal dat ik vind dat het verhaal van de zelfstandige koloniaal in deze serie ontbreekt.

Dat we in Congo verdorie ook goede dingen hebben gedaan. Het is duidelijk dat ons vader gered is door de Congolezen. Dat ze hem graag zagen. Dat zie je niet in dit verhaal. Als mijn vader niet zo geliefd was door de Congolezen, was ik er nu niet. Mijn vader was een vriend van hen. Hij heeft dikwijls gezegd: ‘Ik zou nog eerder vermoord zijn door slechte blanken, dan door zwarten.’ Zij hebben hem gered, tot drie keer toe, zelfs.

Op zijn vlucht naar België hebben ze hem onderweg twee keer op een overzet gezet, en ten slotte ook op het vliegtuig. Uit de serie blijkt duidelijk dat de ambtenaren de eersten waren die wegvluchtten. Niet de zelfstandigen, want zij wilden hun bedrijven niet in de steek laten. Zij moesten vechten voor hun centen die ze erin hadden gestoken. En die ze in vele gevallen ook zijn kwijtgeraakt.

Ah ja, want de regering en het koningshuis wisten wat er gaande was in de kolonie, maar zij hebben hun eigen onderdanen niet verwittigd. Dat is toch een grove nalatigheid?

De onafhankelijkheidsstrijd van Katanga, de moord op Lumumba, de vlucht van de Belgen uit Congo: dat zijn verhalen die ik kende van ons moeder. Papa heeft daar nooit iets over verteld.

Ik herinner mij dat we in 1970 met het hele gezin naar een reportage over de viering van tien jaar onafhankelijkheid in Congo aan het kijken waren. We zagen koning Boudewijn die zoete broodjes bakte met Mobutu, en ik zag vaders hart breken...

Nee, dat heeft m’n moeder ook altijd gezegd. Financieel zijn m’n ouders er wel weer bovenop gekomen. Maar het is toch vooral de rijke Belgische investeringsmaatschappij ­Société Générale die er goed is uitgekomen, en de noeste Vlaamse werker heeft het gelag betaald.