Het is verontrustend dat zo veel mensen eenzaam zijn, vindt psychiater Dirk De Wachter. ‘Maar die existentiële menselijke pijn mag je niet medicaliseren.’
5 juli 2018
Uit het Nationaal Geluksonderzoek van de UGent en levensverzekeraar NN blijkt dat bijna de helft van de Belgen zich eenzaam voelt. Vooral bij jongvolwassenen is het een probleem.
Dirk De Wachter: Of eenzaamheid echt meer voorkomt dan vroeger, valt moeilijk met cijfers te bewijzen. Ik vermoed dat het voor een homoseksuele jongen in een boerendorp in de jaren vijftig ook niet eenvoudig was. Maar ik vrees toch dat de grootstedelijkheid en het groeiende individualisme ons vandaag extra kwetsbaar maken.
Het valt op dat vooral jonge mensen eraan lijden.
De Wachter: En dat is verontrustend, dat mensen in de bloei van hun leven zich zo vaak eenzaam voelen. Nochtans lijkt het alsof we meer dan ooit in verbinding zijn, dankzij sociale media.
Iedereen kan kleine onzichtbare engagementen tonen. En politici moeten die vooral niet in de weg staan.
Maakt eenzaamheid altijd ongelukkig?
De Wachter: Ja, het duidt op tekort en verdriet. Maar het is iets anders dan alleen zijn. Ik ontmoet geregeld mensen die alleen wonen en toch gelukkig zijn. Omdat ze een goed netwerk hebben. Al zijn er ook mensen die door hun ontwikkeling of persoonlijkheid het liefst zo weinig mogelijk mensen zien. Zij kunnen zielsgelukkig zijn in hun eentje, in een boshut. Dat blijven uitzonderingen. De meeste mensen hebben behoefte aan verbinding.
Hebben we onze eenzaamheid zelf in de hand?
De Wachter: Dat vind ik een vorm van blaming the victim. Ik zie vaak mensen in mijn praktijk die heel ongelukkig en eenzaam zijn en dan ook nog van hun omgeving te horen krijgen dat ze wat vaker buiten moeten komen en meer hun best moeten doen. Dan vergeten ze toch de noodlottige factoren die een rol spelen: psychische kwetsbaarheid, werkloosheid, ziekte, verlies… Al klopt het wel dat je je situatie voor een stuk in de hand kunt nemen. Als psychiater en systeemtherapeut probeer ik het natuurlijke netwerk van mensen te activeren, zodat ze weer meer sociale verbindingen aangaan. Ik probeer mezelf overbodig te maken.
Moet elke eenzame mens naar de psychiater?
De Wachter: Nee, alsjeblieft niet! Wij hebben nu al handenvol werk. En het zou ook behoorlijk cynisch zijn om als samenleving te zeggen dat eenzaamheid alleen opgelost kan worden door professionele hulpverleners. Eenzaamheid is geen psychiatrische aandoening. Ik vind het fout om dit soort existentiële menselijke pijn te medicaliseren. Niet de dokters moeten dit oplossen, maar de medemensen. Als iedereen in zijn eigen studio zit, met een diepvriesmaaltijd op schoot voor het computerscherm en enkel nog vrienden op Facebook, waar zijn we dan mee bezig?
Kunnen politici voor oplossingen zorgen?
De Wachter: Iederéén kan dat. Ook heel gewone mensen kunnen, zoals de Franse filosoof Emmanuel Levinas zei, ‘kleine onzichtbare engagementen’ tonen. Het is een bottom-upverhaal, het moet van de mensen zelf komen. Maar uiteraard kunnen ook politici, bedrijfsleiders en andere verantwoordelijken mee aan de kar trekken. Of op zijn minst de bestaande initiatieven niet in de weg staan. Er wordt al veel gedaan, ik wil zeker geen onheilsprofeet zijn. Aan mijn universiteit heb je bijvoorbeeld een buddywerking om eerstejaars te ondersteunen: dat is een heel mooi initiatief.
