Ellen DeGeneres is niet zo lief als je denkt

Ellen DeGeneres heeft het gehad met dansen, en neem haar dat maar eens kwalijk. Ze moet zowat de enige zestigjarige vrouw in Amerika zijn van wie verwacht wordt dat ze – waar ze ook komt – met volslagen vreemden danst. “Het is al gebeurd dat iemand een foto vraagt,” vertelt DeGeneres in haar kantoor bij Warner Bros. in Burbank, Californië, “en terwijl we die nemen, zegt hij: ‘Je bent niet aan het dansen!’ Nee, natuurlijk niet. Ik ben op straat aan het wandelen!”

Ze staat op het punt haar eerste comedyspecial in vijftien jaar uit te brengen, maar het is een veel grotere stap die DeGeneres bezighoudt: kappen met de talkshow die ze al zestien seizoenen presenteert. Ze krijgt tegenstrijdig advies van haar vrouw, Scandal-actrice Portia de Rossi, en van haar broer, komiek Vance DeGeneres, en ze verandert voortdurend van mening.

In het post-Oprah-tijdperk is DeGeneres er wellicht het best in geslaagd uit te groeien tot de koningin van de inspirerende dagtelevisie door een oase van positiviteit en escapistische comedy te creëren in een cultuur die aan beide een gebrek heeft. Maar aan die status van zonnige rots in de branding hangen ook wolfijzers en schietgeweren vast, zoals de verwachting dat ze danst. In haar show stopte ze twee jaar geleden met haar intussen wereldberoemde gekke danspasjes, na er eerst lang over te hebben getobd hoe het publiek erop zou reageren.

Wie is Ellen DeGeneres?

- Geboren op 26/1 1958 in Metairie, Louisiana (VS)

- Sinds 1978 bezig met stand-upcomedy

- Kreeg bekendheid met de tv-show Ellen (1994-1998)

- Startte in 2003 met The Ellen DeGeneres Show, waarmee ze onder meer 29 Daytime Emmy Awards won

- Maakte dit jaar haar eerste stand-upshow in 15 jaar: Relatable

- Verdiende in 2018 bijna 80 miljoen euro (op 14 na best betaalde beroemdheid ter wereld)

- Outte zich in 1997 als lesbienne

- Sinds 2008 gehuwd met actrice Portia de Rossi

Milde irritatie

In levenden lijve is DeGeneres botter, introspectiever en interessanter dan in haar show. Ze schrikt er niet voor terug milde irritatie te vertonen die ongepast zou overkomen op de nationale televisie. Ze manoeuvreert naar duistere hoeken van haar psyche, staat stil bij dingen waar ze spijt van heeft of die ze tegenwoordig in een ander licht bekijkt, en ze is open over het voortdurende spanningsveld tussen dat bewaken van een culturele vrijhaven en de lachers op de hand krijgen. Ze zegt dat ze geleerd heeft minder belang te hechten aan geliefd zijn.

Haar Netflix-special Relatable, waarin ze de spot drijft met haar benaderbare, nuchtere imago, portretteert niet alleen een verfrissend oneerbiedige versie van DeGeneres, maar geeft ook een inkijk in haar geest. In groot contrast met haar publieke persona van allemansvriend en luisterend oor, presenteert ze zichzelf – tongue in cheek – als een cartoonesk afstandelijke en onverschillige ster die opgesloten zit in haar geprivilegieerd universum. Zo maakt ze nogal wat grapjes over haar ontzaglijke rijkdom. (Volgens Forbes verdiende ze dit jaar bijna 80 miljoen euro, waarmee ze de op veertien na best betaalde beroemdheid ter wereld is.) Wanneer ze het heeft over een stoel op de tiende rij van een vliegtuig, geeft ze met gespeelde onwetendheid aan dat de achterkant van zo’n toestel haar een raadsel is, en vraagt ze zich af of de stoelen wel zo ver reiken.

Dat is best riskant voor iemand die bekendstaat als een aimabele talkshowhost. De pittigste moppen in de special zijn degene waarin ze dat vriendelijke imago van zich afschudt. Na een leven van onschuldige comedy verrast ze het publiek met een vloek. Volgens collega-komiek Tig Notaro is het een decennia overspannende clou: “Je denkt heel de tijd: Ellen is dus een mens van vlees en bloed, die nog vuile praat verkoopt ook.”

Notaro, een vriend van DeGeneres die de special mee regisseerde, wijst erop dat de grappen op oprechtheid zijn gestoeld. “Vastzitten in een wereld waarin je gevraagd wordt te dansen en vriendelijk te zijn, is wel degelijk echt”, zegt ze aan de telefoon. “Ik weet zeker dat er mensen zijn die denken dat ze nooit een slechte dag heeft. Die heeft ze uiteraard wel.”

Vance DeGeneres begrijpt waarom zijn zus teruggrijpt naar stand-upcomedy. “Als je zo’n show zestien jaar doet, wordt het routine. Ze wilde daaruit losbreken, niet uit de sleur, maar uit de mal.”

DeGeneres verwoordt het op een andere manier: “Ik wil mezelf in mijn totaliteit tonen. De talkshow, dat ben ik. Maar ik speel ook het personage van een talkshowhost. Dat is een flinterdun verschil.”

Omdat praatshows die overdag worden uitgezonden minder aandacht krijgen dan hun tegenhangers ’s avonds valt DeGeneres weleens uit de boot in discussies over talkshowhosts. Maar vergis u niet: geen enkele host is zo succesvol en beroemd als zij op dit moment. Ze stapelt de prijzen op, waaronder 32 Emmy’s. En niemand behalve Conan O’Brien houdt het al zo lang uit op televisie – ze doet haar show al even lang als Jon Stewart The Daily Show deed. Jaren voor Jimmy Fallon spelletjes begon te spelen in The Tonight Show, deed DeGeneres dat al voor in haar show.

Fallon werd er bekend mee, en hij kreeg navolging in andere shows, maar hij is duidelijk schatplichtig aan DeGeneres. “Het flatteert me dat hij dingen heeft overgenomen”, vertelt ze. “Hij zei dat hij alles ging stelen, dus dat is wel oké.”

Tijdens opnames van de show in oktober viel het scherpe contrast op tussen het relaxte, bedaarde charisma van DeGeneres en de chaotische, hitsige energie van het publiek. Dat wordt aangemoedigd om op te staan en te dansen, maar heeft die aansporingen geenszins nodig: iedereen is maar wat bereid te feesten. Ondertussen straalt DeGeneres een schijnbaar paradoxale mix van warmte en gereserveerdheid uit. Ze is actief, wuift naar mensen, luistert geconcentreerd naar gasten, gooit er hier en daar een grap tussen, maar overdrijft op geen enkel moment.

Met het extreme zelfvertrouwen van de professional springt ze moeiteloos over van een monoloog met grappen naar een gesprek met een kok die lijdt aan kanker. Sommige gasten wenen. Meerderen gaan weg met een vette cheque. DeGeneres amuseert zich duidelijk, maar doseert haar energie. Ze geeft niet de indruk van iemand die op automatische piloot naar haar pensioen sjokt.

Gemeenschapsgevoel

Na de show – ook zonder make-up ziet ze er tien jaar jonger uit, haar alerte, helderblauwe ogen blijven haar opvallendste kenmerk – zit ze in haar elegante kantoor, omringd door schilderijen. Ze analyseert fase per fase haar optreden, zoals een arts die de resultaten van een labotest bespreekt.

In dit geval, vertelt ze, was het meest heikele onderdeel het romantische duet ‘Meant to Be’ van een zesjarig meisje en haar vader. Toen ze het kind hoorde zingen over haar gebroken hart, gniffelde DeGeneres buiten het zicht van de camera’s. Ze draaide zich weg en onderdrukte een glimlach. Op dat moment dacht ze over een grap om te maken als het liedje voorbij was. “Dat was zo schattig en… en… en…,” haar bekend gestamel etalerend, “heel, heel eng.” Ze wist dat ze daar een lachsalvo mee zou krijgen, maar zou het meisje zich dan niet schamen? Zou ze zich dan niet gekwetst voelen? DeGeneres hield zich in, omdat het de show niet zou dienen. “Mijn show is escapisme, een uurtje waarin je je goed voelt”, zegt ze. “In feite is het een comedyshow. Maar ook als het niet écht grappig is, heb je je toch minstens eventjes goed gevoeld.”

De volgende ochtend zit DeGeneres in jeans en een casual wit hemd naar de zee te staren in haar strandhuis in Carpinteria bij Los Angeles, waar je bij momenten dolfijnen uit het water kunt zien springen. George Lucas woont twee huizen verder. Ze bezit ook een boerderij en een woning in de stad, maar deze rustige plek heeft haar voorkeur. Ze kan er met de honden wandelen en een praatje met de buren slaan. “Ik heb nooit een groter gemeenschapsgevoel gehad”, zegt ze.

Terwijl haar privékok een drankje aandraagt, legt ze uit dat ze er een jaar over gedaan heeft om een geschikt onderwerp voor comedy te bedenken. “Vroeger praatte ik over het eten op vliegtuigen”, zegt ze, verwijzend naar haar zachte stijl van contemplatieve humor. “Wat ga ik nu doen?”

De doorbraak kwam er toen ze een stukje maakte over de vraag of mensen zich nog wel met haar konden identificeren – Relatable heet de show. Gezien het nogal extravagante decor waarin ze vertoeft – aan haar muur hangen werken van Richard Serra, Tracey Emin en Basquiat – klinkt dat inderdaad als een grap. Maar het is een onderwerp dat DeGeneres op een persoonlijke, heel eigen manier aanpakt. “Wat mij vooral fascineert, is dat ik blijkbaar ‘herkenbaarder’ was, toen ik nog opgesloten zat, nog niet uit de kast was gekropen.”

Toen ze zich in 1997 outte en daarmee de eerste openlijk lesbische hoofdrolspeler werd in de sitcom Ellen, werd ze op slag een enorme ster, met haar portret op de cover van Time. Minder bekend is wat daarna gebeurde. De tv-zender ABC kleefde van de ene dag op de andere een ‘parental advisory’-etiket op haar show en stopte er een seizoen later ook mee. Volgens DeGeneres liet haar heteropubliek haar in de steek en ontving ze zelfs kwetsende kritiek van holebikijkers omdat ze het niet politiek genoeg speelde. (Elton Johns opmerking dat ze moest stoppen met praten over haar seksualiteit en gewoon grappig moest zijn, doet nog altijd pijn.) 

Ze verzeilde in een depressie.

DeGeneres geeft dat (en meer) bloot in haar nieuwe special. Toch breekt ze niet volledig met haar imago. Ze danst nog eens en toont filmpjes van schattige dieren, ook al vond De Rossi dat dat te hard leek op haar talkshow. Maar die toegankelijkheid maakt gewoon deel uit van wie ze is. DeGeneres is te veel een entertainer van de oude stempel om al haar neuroses er op het podium uit te gooien, zoals sommige komieken doen.

Ook haar kijk op comedy is van de oude stempel. Ze zegt dat ze hield van Nanette van Hannah Gadsby (waarin die laatste uitlegt waarom ze met comedy wil stoppen, nvdr), maar ze vindt het meer conference dan stand-up. En ze is het niet eens met de bijtende kritiek van Gadsby op de kunstvorm: “Ik denk dat comedy nog altijd het beste medicijn is.”

Voor DeGeneres zowat per toeval in de stand-up belandde – ze leerde de stiel in een comedyclub in New Orleans – had ze er geen benul van wat ze later zou doen. In de lagere school, zegt ze, geloofde ze zelfs niet dat ze het ooit tot volwassene zou schoppen. “Ik dacht niet dat ik dan nog zou leven”, zegt ze vaag. Gevraagd naar de reden daarvoor zegt ze zonder een zweem van zelfmedelijden dat ze een erg gevoelig kind was. Ze is nog altijd gevoelig, zegt ze, en ze biecht op dat ze de nacht tevoren wakker heeft gelegen in bed omdat ze bang was dat het misschien zou lijken dat ze Jimmy Fallon ervan beschuldigde haar show gestolen te hebben.

Uit haar jeugd – ze heeft niet zo veel herinneringen – onthoudt ze vooral een gevoel van isolement, anders zijn, deels door haar opvoeding als christian scientist. Ze weet nog dat andere kinderen inentingen kregen, maar dat mocht niet van haar ouders. Ook aspirine was uit den boze. Ze beschrijft met vochtige ogen haar vader, een verkoper van verzekeringen die in januari overleed, als een vriendelijke en behoedzame man die vooral wilde dat alles zo harmonieus mogelijk verliep. “Hij was een heel angstige man”, zegt ze. “Hij kon het niet verdragen dat de dingen niet prettig waren.”

DeGeneres blijft weg van de sociale media en vermijdt het nieuws. Ze vindt Donald Trump verontrustend en gevaarlijk, en dus ontwijkt ze dat. “Ik wil dat niet in me krijgen.”

Anonieme getuigenissen

Ze kijkt naar haar telefoon op het aanrecht, belt iemand op en is onmiddellijk gespannen. “Wat bedoel je?”, vraag ze paniekerig. “Is er iets gebroken, baby?!” Ze legt de telefoon neer en vertelt dat De Rossi van haar paard is gevallen bij het springen en een hersenschudding heeft. Ze werd naar het ziekenhuis gebracht en is nu op weg naar het strandhuis. “Dat is mijn grootste angst”, zegt, en ze klinkt aangedaan. “Ik ben constant zo bevreesd voor haar.”

De stemming wordt bedrukt en het interview lijkt er niet meer toe te doen. Maar dan doet ze wat haar op tv ook zo makkelijk af gaat: ze slaat een ander register aan, vraagt haar kok om een ijsthee en vertelt hoe De Rossi haar geholpen heeft met de nieuwe special, bij elk optreden aanwezig was, feedback gaf, en af en toe zelf op het podium verscheen.

Haar echtgenote had ook iets te zeggen over dit interview. “Portia zei: weet goed, hoe aardiger ze zijn, hoe harder ze je naaien.” DeGeneres zegt het met een ontwapenende glimlach.

Een beetje ongemakkelijk stel ik mijn brutaalste vraag, over de verhalen in de boekjes met anonieme getuigenissen van mensen die beweren dat ze niet altijd vriendelijk is voor haar medewerkers. “Dat stoort me verschrikkelijk, want het is een flagrante leugen”, zegt ze. “De eerste dag al zei ik: ‘Het enige wat ik wil is dat iedereen hier blij is en trots op waar ze werken. Zo niet, dan ga je beter ergens anders werken.’ Niemand gaat zijn stem verheffen of ondankbaar zijn. Dat is nog altijd de regel.”

DeGeneres zegt dat ze er al jaren geleden mee gestopt is over zichzelf te lezen in de pers, maar dat ze weet wat er geschreven wordt. “Elke week hoor ik wel verhalen dat Portia en ik uit elkaar gaan”, zegt ze hoofdschuddend. “Of een baby gaan krijgen.”

Een paar minuten later, alsof het afgesproken was, komt De Rossi in volledige ruitersuitrusting binnen – een glamoureuze verschijning in haar rijbroek en donkere zonnebril. DeGeneres omhelst haar en roept: “Baby, stop toch met paardrijden!”

De Rossi ziet er ongehavend uit, al zal het de volgende dag een stuk slechter gaan. Terwijl ze liefdevol ginnegapt met DeGeneres lijkt ze charmant en op haar gemak. Ze heeft het ook uitgebreid over de special. “Ze is gewoon een beetje complexer dan ze lijkt in de show”, zegt ze. “Ze heeft een breder palet aan emoties.”

DeGeneres verlengde onlangs haar tv-contract tot de zomer van 2020, maar dacht er lang aan te stoppen. Op dat vlak verandert ze voortdurend van gedachten. Haar broer vindt dat ze moet doorgaan. Volgens hem heeft het land in Trump-tijden nood aan haar dagelijkse positieve, verbindende aanwezigheid op televisie.

“Zij wordt woedend als mijn broer me vertelt dat ik niet mag stoppen”, zegt DeGeneres, terwijl ze naar De Rossi kijkt om te zien of ze niet te ver gaat.

“Ik vind gewoon dat ze zo’n goede actrice en stand-up is, dat ze niet afhankelijk is van deze talkshow om haar creativiteit in kwijt te kunnen”, zegt De Rossi. “Er zijn ook andere dingen waarmee ze aan de slag kan.”

DeGeneres, die veel stemmenwerk voor films deed – ze is vooral bekend van de stem van Dory in Finding Nemo en Finding Dory – zegt dat ze dolgraag nog eens een film zou doen en weleens ‘een onaantrekkelijk iemand’ wil spelen. De Rossi denkt vooral aan radio en podcast. “Ik beschouw het einde van haar show niet als het einde van haar carrière”, zegt ze.

DeGeneres glimlacht en denkt even na over wat De Rossi net zei. Maar ze slaat het lieve antwoord over en gaat meteen voor de lach. “Je hebt een hersenschudding, wat weet jij nu?”

Ellen DeGeneres: Relatable is nu te zien op Netflix.

© The New York Times