Bacterie uit "geneeskrachtige" Ierse grond stopt de groei van gevaarlijke bacteriën
Onderzoekers hebben een nieuwe soort van bacterie ontdekt die werkzaam is tegen vier van de zes meest voorkomende multiresistente bacteriën, waaronder ook MRSA. Ze deden de ontdekking in grond uit Ierland, waarvan de lokale bewoners al lang zeggen dat die geneeskrachtige eigenschappen bezit. De ontdekking biedt hoop in de strijd tegen de oprukkende multiresistente bacteriën, maar een nieuw geneesmiddel op basis van deze bacterie zal nog niet voor morgen zijn.
"Superbacteriën" die resistent zijn tegen alle of bijna alle antibiotica, zijn een groeiend probleem, en volgens recent onderzoek stierven er in 2015 in Europa 33.000 mensen aan de gevolgen van een infectie met multiresistente bacteriën. Tegen 2050 zouden die in Europa tot 1,3 miljoen levens kunnen eisen.
De Wereldgezondheidsorganisatie WHO beschrijft het probleem dan ook als "een van de ergste bedreigingen voor de wereldwijde gezondheid, voedselveiligheid en ontwikkeling".
De nieuwe ontdekking is dan ook goed nieuws, maar een antibioticum op basis van de pas ontdekte bacterie is zeker niet voor morgen. De onderzoekers moeten eerst nog identificeren welke stof het is die werkzaam is tegen de superbacteriën, en vervolgens moet die ook nog uitgebreid getest worden om na te gaan of ze wel veilig is.
Etnofarmacologie
De nieuwe bacteriesoort werd ontdekt door een internationaal team van onderzoekers uit Wales, Brazilië, Irak en Noord-Ierland, met als thuisbasis Swansea University Medical School in Wales.
Ze hebben de bacterie Streptomyces sp. (species) myrophorea genoemd, van het Griekse myro (mirre, parfum) en phorea (drager), omdat de bacterie een onmiskenbare geur produceert die lijkt op die van olie van de Gaultheria-plant, een muntachtige geur. Hoewel ze enigszins op schimmels lijken, zijn Streptomyces echte bacteriën, en de soorten die al eerder ontdekt zijn, vormen de bron voor tweederde van de verschillende antibiotica die in de geneeskunde gebruikt worden.
De grond die de onderzoekers onderzocht hebben, en waarin ze de nieuwe soort bacterie gevonden hebben, komt uit een gebied in het graafschap Fermanagh in Noord-Ierland, dat bekend staat als de Boho Highlands. Het gaat om een gebied van alkalisch grasland in het townland Toneel North.
Alkalische gronden zijn kleigronden met een hoge pH - ze zijn dus basisch, niet zuur -, waarin vaak een harde kalkhoudende laag zit in de diepte. Onder meer daardoor hebben ze een lage infiltratiecapaciteit - water dringt er slecht in door - en ze hebben ook een slechte bodemstructuur. Het zijn slechte landbouwgronden, wat voornamelijk komt door de aanwezigheid van natriumcarbonaat - soda -, dat de grond doet opzwellen als hij vochtig is.
Toch wordt van de grond uit de streek al generaties lang gezegd dat hij geneeskrachtig is, en traditioneel werd een kleine hoeveelheid grond in een katoenen doek gewikkeld, en gebruikt om verschillende aandoeningen te behandelen, waaronder tandpijn en infecties van de keel en nek. Opmerkelijk is dat de streek zo'n 1.500 jaar geleden bewoond werd door de Druïden, en eerder al door een neolithisch volk, dat graveringen aanbracht op de nabijgelegen Reyfad-stenen, zo'n 3.700 jaar geleden.
Een lid van het onderzoeksteam, dokter Gerry Quinn, had ooit gewoond in Boho, en hij was op de hoogte van de traditionele geneeswijzen in het gebied.
De zoektocht naar nieuwe antibiotica in de strijd tegen de multiresistente bacteriën heeft onderzoekers ertoe gebracht om nieuwe bronnen aan te boren, waaronder ook de volksgeneeskunde: dat studiegebied wordt etnofarmacologie genoemd.
"Onze resultaten tonen aan dat het de moeite loont om folklore en traditionele geneeskunde te onderzoeken in de zoektocht naar nieuwe antibiotica", zei professor Paul Dyson van de Swansea University Medical School in een persmededeling van de universiteit. "Wetenschappers, geschiedkundigen en archeologen kunnen allemaal hun steentje bijdragen aan deze opdracht. Het lijkt erop dat een deel van het antwoord op dit zeer moderne probleem zou kunnen liggen in de wijsheid van het verleden."
Vier van de top zes superbacteriën
Uit het onderzoek bleek dat de pas ontdekte soort Streptomyces de groei verhinderde van vier van de top zes van de multiresistente bacteriën die de WHO identificeert als de belangrijkste veroorzakers van infecties in de gezondheidszorg: Vancomycine resistente Enterococcus faecium (VRE), methicilline resistente Staphylococcus aureus (MRSA), Klebsiella pneumonia, en Carbenepenem resistente Acinetobacter baumanii.
Bovendien verhindert Streptomyces sp. myrophorea de groei van zowel grampositieve als gramnegatieve bacteriën. Die verschillen in de structuur van hun celwand: gramnegatieve bacteriën hebben gewoonlijk nog een extra buitenmembraan, en ze zijn doorgaans meer resistent aan antibiotica.
De nieuwe soort bacterie kan ook bij een hoge pH-waarde nog groeien, ze kan dus tegen een zeer basisch milieu, en ze verdraagt ook relatief hoge dosissen radioactiviteit.
Het is voorlopig nog niet duidelijk welke component van de nieuwe bacterie de groei van de ziekteverwekkers verhindert, en het team is dat nu volop aan het onderzoeken.
"Deze nieuwe soort van bacterie is werkzaam tegen vier van de top zes ziekteverwekkers die resistent zijn aan antibiotica, waaronder MRSA. Onze ontdekking is een belangrijke stap voorwaarts in de strijd tegen de resistentie tegen antibiotica", zei professor Dyson.
"De ontdekking van antibacteriële substanties van Streptomyces sp. myrophorea zal helpen in onze zoektocht naar nieuwe middelen om multiresistente bacteriën te behandelen, de oorzaak van veel gevaarlijke en dodelijke infecties", vulde zijn collega dokter Gerry Quinn aan.
"We zullen ons nu concentreren op het identificeren en zuiveren van deze antibiotica. We hebben daarnaast ook nog bijkomende antibacteriële organismen ontdekt in dezelfde grond, die mogelijk een breder spectrum van multiresistente ziekteverwekkers kunnen beslaan."
De studie van het team is gepubliceerd in Frontiers in Microbiology.