“Oudste vrouw ooit heeft jarenlang gelogen, ze was helemaal geen 122"

Ze was wereldberoemd, ze was ‘de oudste mens ooit’, ze noemden haar ‘de grootmoeder van iedereen’, en ze heeft Vincent van Gogh nog in levenden lijve ontmoet: “Hij was lelijk en onbeleefd”, zei ze over de schilder.

Maar de legendarische Jeanne Calment blijkt zelf nu helemaal niet zo legendarisch te zijn. Een Russische onderzoeker stelt dat zij niet de oudste vrouw ter wereld was. Want de Jeanne Calment die in 1997 zou zijn overleden op de leeftijd van 122 jaar oud, blijkt helemaal niet Jeanne Calment te zijn. Het was haar dochter die toen overleed, ‘pas’ 99 jaar oud: zij had zo’n 60 jaar daarvoor in het geheim de identiteit van haar moeder overgenomen.

“Uit interviews, biografieën, foto’s en documenten komen allemaal tegenstrijdigheden naar boven over haar leven”, aldus Nikolay Zak. Hij werkt bij het Wiskundig Centrum in Moskou (MCCME). Zak ontwikkelt een wiskundig model om meer te weten te komen over langlevenden, en stuitte bij dat onderzoek op het leven van de Française.

Jeanne Calment – de échte – werd in 1875 geboren in Arles in Zuid-Frankrijk. Ze trouwde, kreeg een zoon en een dochter en was sportief: ze schaatste, maar ging ook graag mee met haar man als die op wild ging jagen.

Beroemd werd ze toen ze als 110-jarige in een verzorgingshuis zat en opviel wegens haar hoge leeftijd. “Maar toen ze 100 werd, verscheen daar niets over in de lokale pers”, aldus Zak. Dat was opmerkelijk omdat zo’n jubileum altijd aandacht kreeg in de regionale krant. “Maar Jeanne wilde geen publiciteit op haar 100ste.”

Nicolay Zak ging op onderzoek uit en kwam erachter dat er nog meer losse eindjes waren. Calment sprak ooit over de winkel van haar vader – maar die had geen winkel. Na haar verhuis naar het verzorgingshuis vernietigde ze foto’s en familiearchieven. “Dat leek alsof ze iets te verbergen had.” Uiterlijke kenmerken die in haar paspoort stonden, zoals lengte en oogkleur, kwamen niet overeen met haar echte uiterlijk. In gesprekken haalde ze haar oma en haar moeder door elkaar, net als haar echtgenoot en haar vader.

De Russische gerontoloog Valery Novoselov liet mensen een foto zien van de 117-jarige Jeanne en liet ze raden naar haar leeftijd. Het meest werd gezegd: 95 jaar. Dat was dus 22 jaar jonger dan de ‘officiële’ leeftijd van Jeanne, maar de exacte leeftijd van haar dochter Yvonne op dat moment.

Die dochter Yvonne overleed, volgens officiële stukken, in 1934. Yvonnes zoon werd daarna – volgens documenten en getuigenissen – opgevangen en opgevoed door ‘oma’ Jeanne. Maar het jongetje noemde zijn oma opvallend genoeg ‘mama’.

Nikolay Zak is ervan overtuigd dat níet Yvonne in 1934 overleed, maar haar moeder Jeanne. Yvonne besloot de identiteit van haar moeder over te nemen en verder te leven als ‘Jeanne’. En niemand die het opviel, schrijft Zak. “Jeanne zag er altijd relatief jong uit en mensen die hen niet goed kenden, haalden Jeanne en Yvonne vaak door elkaar.”

Voor die gedaantewisseling zou er een financiële reden zijn. Jeanne liet een flinke erfenis na, maar daarover moest een enorme belasting worden betaald. Yvonne wilde dat niet betalen en liet haar moeder daarom ‘voortleven’, stelt Zak.

Onder betrokkenen en historici is een fel debat losgebarsten over het Russische onderzoek, met aanhangers en critici. In de Franse pers wordt gemeld dat het verzekeringsbedrijf van Jeanne Calment in de jaren 90 al eens aan de bel trok. De dame zou liegen over haar leeftijd, was destijds het vermoeden. “Maar Jeanne Clement was een levende legende en de autoriteiten wilden geen schandaal rond haar”, aldus Jean-Pierre Daniel, die in een boek aandacht schonk aan de zaak. Een topambtenaar bevestigt dat in de krant Le Parisien: “We hebben het dossier destijds gezien. Maar we hebben het stil gehouden.”

Nabestaanden van Jeanne Calment wilden niet reageren op de nieuwe aantijgingen van de Russische onderzoeker Zak. Onder specialisten wordt nu de oproep gedaan om de stoffelijke overschotten van ‘de grootmoeder van iedereen’ en van haar dochter op te graven. Nieuw onderzoek moet dan definitief duidelijk maken of Jeanne echt de oudste is, of dat Yvonne de boel belazerde.