De Oekraïense orthodoxe kerk is nu officieel losgemaakt van de Russische zusterkerk; Moskou is verbolgen
In Istanbul heeft patriarch Bartholomeus, het hoofd van de orthodoxe kerken, een decreet ondertekend waardoor de Oekraïense orthodoxe kerk losgemaakt wordt van de Russische zusterkerk. Dat is een klap voor de Russische kerk en voor het imago van de Russische president Vladimir Poetin.
De beslissing was vorig jaar al genomen, maar vandaag heeft patriarch Bartholomeus in de Turkse stad Istanbul (eerder Constantinopel) de "tomos" of decreet ondertekend waardoor de Oekraïense kerk voortaan een autocefale of zelfstandige kerk binnen de orthodoxe gemeenschap wordt. De ondertekening werd bijgewoond door de metropoliet Epiphanos -de leider van de Oekraïense kerk- en door de Oekraïense president Petro Porosjenko.
Sinds 1686 was de Oekraïense orthodoxe kerk een onderdeel van de Russische zusterkerk, maar die band is nu doorbroken. Voor de regering van Oekraïne is dat een logisch gevolg van de onafhankelijkheid van het land na de val van de Sovjet-Unie in 1991 en de verslechterde relaties met Rusland na de bezetting van het Oekraïense schiereiland Krim in 2014.
Die verslechtering van relaties is dus niet enkel politiek, maar ook religieus. De Russische orthodoxe kerk onderhoudt van oudsher relaties met de staat in Rusland. Dat was zo onder de tsaren, maar ook in de meer recente Sovjetgeschiedenis en zeker onder het regime van Vladimir Poetin. Voor Poetin is de afscheuring van de Oekraïense kerk een deuk in het imago in eigen land en ook daarbuiten. De Russisch-orthodoxe kerk had uit protest eerder de relaties met de andere kerken en de patriarch van Constantinopel Bartholomeus, tijdelijk verbroken en sprak openlijk over een afscheuring.
Een kerk met autonome nationale kerken
De orthodoxe kerk telt wereldwijd ongeveer 350 miljoen gelovigen en is in 1054 losgekomen van de rest van het christendom in wat het "Oosters Schisma" wordt genoemd. Ze staat vooral sterk in Griekenland, bij de meeste Slavische volkeren op de Balkan en in Rusland en heeft ook vertakkingen in het Midden-Oosten. Er zijn ook gemeenschappen in Noord- en Zuid-Amerika en in West-Europa en de orthodoxe kerk is ook officieel erkend in ons land.
Waar de grotere katholieke kerk sterk onder het gezag van een paus in Rome staat, heeft de orthodoxe gemeenschap de eucumenische patriarch van Constantinopel, Bartholomeus, als belangrijkste leider. Anders dan de paus is zijn gezag evenwel niet zo sterk en fungeert hij eerder als een "eerste onder gelijken".
Die gelijken zijn dan de patriarchen en hoofden van de autocefale of autonome orthodoxe kerken die veelal op nationaal vlak georganiseerd zijn. Het gaat dan om de de Griekse, de Servische, de Roemeense of Bulgaarse en ook dus Russische orthodoxe kerken en voortaan dus die kerk in Oekraïne. Die kerken genieten op tal van vlakken een erg grote autonomie tegenover elkaar en tegenover de eucumenische patriarch in Constantinopel, nu Istanbul in Turkije.
Met het decreet van vandaag is er dus een nieuwe orthodoxe autonome kerk bijgekomen in Oekraïne. Dat kan tot een breuk leiden tussen Moskou en Constantinopel, maar ook tussen de andere orthodoxe zusterkerken onderling en tussen orthodoxe priesters en bisschoppen in Oekraïne zelf. Die zullen nu hun keuze moeten maken of ze de Oekraïense kerk erkennen of toegeven onder Russische druk.
VIDEO: Bekijk hier het verslag uit "Het Journaal 7"
