Televisiemaker Wannes Deleu over samenleven met oma met dementie: "Vroeger is vervaagd, contact leggen "nu" lukt wel"
Een maand bij zijn grootmoeder die aan dementie lijdt in het rusthuis wonen, om de banden aan te halen en te ondervinden wat dementie écht met iemand doet: dat heeft televisiemaker Wannes Deleu eind 2018 gedaan. Resultaat: de driedelige docureeks "Voor ik het vergeet", die morgen start op Eén. Een programma over dementie, maar ook over een kleinzoon en grootmoeder die elkaar terugvinden, over de beperkingen van een ziekte heen. "Het is gelukt, maar op een héél andere manier dan ik had verwacht", zegt Deleu in "De ochtend".
Deleu en zijn "grootmoe" zoals hij haar noemt, hebben sinds zijn kindertijd een hechte band. "We deelden een kangoeroewoning met "grootmoe" en grootva". Ik moest als kind één deur door, en ik stond in hun living. Ze hebben mij mee opgevoed, van baby tot ik op kot ging", vertelt hij. "Grootmoe is altijd belangrijk voor mij geweest, maar de laatste jaren is het contact verwaterend."
Zeven jaar geleden werden bij Wannes' grootmoe de eerste tekenen van dementie vastgesteld. Drie jaar geleden verhuisde ze naar een rusthuis. "Ik wist niet goed hoe ik daarmee om moest, en daarom heb ik haar de laatste jaren weinig gezien", geeft Deleu toe. "Er moest een manier zijn om onze vervlogen band die ooit zo sterk was terug te vinden. Dat heb ik proefondervindelijk uitgezocht."
Als je ingaat tegen de realiteit zoals mensen met dementie ze beleven, dan botst het.
De voorbije maand is een periode geweest van vallen en opstaan. "In het begin deed of zei ik bepaalde dingen om goed te doen, maar dat bleek dan een averechts effect te hebben. Als je ingaat tegen de realiteit van de bewoners, dan botst het. Dat heb ik snel geleerd. Ik ontkende bijvoorbeeld tegenover een vrouw die iets zag liggen op de grond dat er iets lag, en zij werd heel boos. Een volgende keer wist ik dat ik beter bevestigend reageerde. "Ahja, ik zie het, eigenaardig he?".
Mijn grootmoe heeft in de voorbije maand nooit mijn naam geweten, of dat ik haar kleinzoon ben.
Momenten van besef heeft zijn grootmoe nog, maar het wordt volgens Deleu nooit meer zoals het was. "In die maand tijd heeft ze nooit geweten wie ik ben, haar kleinzoon Wannes. En ik verwacht dat ook niet meer. Maar er is wel besef, en ook herkenning in het vertrouwen of humor tussen ons."
"Zo heb ik onze band deels kunnen herstellen, maar niet op de manier dat ik had verwacht. Niet door samen te praten over vroeger. Die herinneringen zijn vervaagd, dat gaat niet meer. Contact zoeken hoeft niet enkel via gesprekken. We hebben onze band teruggevonden in momenten die we nú delen. Door dingen te doen die ze vroeger graag deed, zoals naar het koor gaan. Dan leeft ze op. En haar lach: die is ook niet veranderd. Mensen met dementie zijn niet enkel dement: ze zijn nog steeds wie ze ooit waren."
Dementie stopt nooit. Ook 's nachts hoorde ik de verwarring en de wartaal in de gangen van het rusthuis.
Deleu heeft na een maand intens samenleven met dementeren in het rusthuis naar eigen zeggen "een waanzinnig respect" gekregen voor het personeel. "Iedereen met dementie woont in een totaal eigen leefwereld die ver van de onze kan staan. Het personeel moet constant switchen tussen die werelden, om mee in het verhaal van de bewoners te kunnen stappen. Dag én nacht. Want ik heb me enorm verwonderd over de nachten in het rusthuis", zegt Deleu. "Dementie stopt niet 's nachts: ook dan hoor je wartaal en verwarring. Stil is het nooit."
Beluister het volledige interview met Wannes Deleu in "De ochtend"