Brexit: dan toch uitstel? Of afstel?

Volgende week dinsdag stemt het Britse Lagerhuis over het uittredingsakkoord dat eerste minister Theresa May gesloten heeft met de Europese Unie. Het ziet ernaar uit dat het akkoord zal worden weggestemd. En dan dreigt het Verenigd Koninkrijk op 29 maart uit de Europese Unie te donderen, met onnoemelijk veel economische schade tot gevolg.

Hoe groot de paniek is bij bedrijfsleiders en politici konden wijzelf vorige maandag vaststellen bij een bezoek aan Ramsgate. Daar is een Nederlands bedrijf op dit moment de haven aan het uitbaggeren zodat die duizenden vrachtwagens kan verschepen van en naar de Europese Unie. Vrachtwagens die anders, wegens douaneformaliteiten, geblokkeerd zullen raken in Dover. Maar wat over iets meer dan zeventig dagen een ferryterminal zou moeten worden, is een afgebladderde keet op een winderig haventerrein. De veerdienst beschikt zelfs niet eens over één enkel schip dat ingezet kan worden tussen Ramsgate en Oostende.

Uitstellen dan maar, brexitdag? Tijd kopen? Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA) pleitte daar al voor bij zijn bezoek aan Zeebrugge eerder deze week. Zowel Britse als EU-gezagsdragers blijven “stum”, officieel wordt niet eens over de optie nagedacht.  Officieel.

Theresa May wil uiteraard niet toegeven dat ze een uitstel van brexitdag in het achterhoofd houdt. Daar zijn tactische redenen voor: ze wil de Lagerhuisleden duidelijk maken dat de stemming volgende week een keuze is tussen haar akkoord en de chaos. De gedachte dat ze die harde keuze zouden kunnen uitstellen, verzwakt haar positie. Hetzelfde geldt voor de Europese Unie, die haar eieren in Mays mand heeft gelegd.

Maar stel dat Mays akkoord volgende week dinsdag wordt weggestemd (en die kans wordt met de dag groter) en stel, stél, dat de Britse regering de Europese Unie vraagt om de brexit te verschuiven naar een latere datum: wanneer zou brexitdag dan wel  kunnen vallen?

Vermoedelijk vóór begin juli. In mei zijn er verkiezingen voor het Europees Parlement, en het lijkt logisch dat het Verenigd Koninkrijk tegen dan de Unie verlaten moet hebben. Want anders rijzen er juridische problemen omdat het land dan geen vertegenwoordiging meer zal hebben in het halfrond. De vraag blijft dan wel: waarom zouden de Britten in drie maanden kunnen oplossen wat ze in twee jaar niet hebben kunnen oplossen?

Het brexitproces dan maar helemaal omkeren? Zand erover? Doen alsof er niets gebeurd is en lid blijven van de Europese Unie dan maar? Is dat een optie? Ja, natuurlijk, maar ook daar duiken nagenoeg onoverkomelijke problemen op. Het Europees Hof van Justitie heeft inderdaad geoordeeld dat het Verenigd Koninkrijk het recht behoudt om eenzijdig het brexitproces stop te zetten, maar is dat politiek realiseerbaar? Nauwelijks.

Om te beginnen is daar een nieuw referendum voor nodig. Niet dat dat zo in de Britse Grondwet staat, het Verenigd Koninkrijk hééft geen geschreven Grondwet, maar voor de Britten is het politiek ondenkbaar dat het parlement een soevereine beslissing die tot stand is gekomen via een volksraadpleging zonder meer naast zich neer zou leggen, laat staan dat het die om zou keren.

Alleen al de vraagstelling van dat referendum zou leiden tot eindeloze politieke discussies. Tussen welke opties moet je de kiezer een keuze laten maken? Lid blijven of geen lid blijven? Daar hebben de Britten al over gestemd. Lid blijven, geen lid blijven, of het akkoord-May? Dat is een keuze tussen drie, en wiskundigen weten dat dat geen zuivere keuze is, maar dat tactisch stemmen electorale ruis oplevert.

Gesteld, alweer gesteld, dat een nieuw referendum een meerderheid zou opleveren tegen de brexit, wat allerminst vaststaat, wie kan dan nog politiek geweld uitsluiten? Herinner u het lot van parlementslid Jo Cox, enkele dagen voor het referendum in 2016 vermoord in de straten van Birstall. Herinner u de intimidatie die het Conservatieve Lagerhuislid Anna Soubry ten deel viel in de straten van Westminster. Herinner u hoe een anarchist vorige zomer de kinderen van brexiteer Jacob Rees-Mogg aan de voordeur lastigviel.

Kunt u het zich al voorstellen? Dat het Verenigd Koninkrijk toch nog de knop om zou draaien? Het recente verleden kun je niet zomaar uitwissen. Alles wat in de toekomst fout zou lopen, van economische recessie tot polaire vortex, zou “de schuld zijn van de brexit”,  of “van het gebrek aan een brexit”, en in ieder geval van de Europese Unie. 

Ramsgate is in enkele weken tijd uitgegroeid tot een symbool voor de brexit: de beslissing om er in ijltempo een noodhaven te bouwen getuigt niet alleen van klungeligheid en incompetentie, maar vooral van paniek. Het resultaat van het referendum van juni 2016 heeft de Britse politiek voor jaren verziekt. Het is onduidelijk welk kruid daartegen gewassen is.