“Wat wil de politiek: het algemeen belang dienen of de staatskas spijzen via Proximus?”

November 2013. Didier Bellens is uitgenodigd als gastspreker bij de B19 Country Club, een zakenclub uit Ukkel. De toenmalige Belgacom-baas leeft op dat moment al geruime tijd in onmin met de overheid – zijn meerderheidsaandeelhouder. Sinds 2008 is er iets gebroken bij de manager. Dat jaar koppelde de politiek zijn contractverlenging aan een looninlevering. Hij stemt in, maar bouwt daarna een indrukwekkend palmares uit van vileine opmerkingen over parlementsleden en ministers.

Die ochtend in Ukkel voegt Bellens daar de ultieme middenvinger aan toe. Goed wetende dat er twee journalisten in de zaal zitten, maakt hij premier Elio Di Rupo (PS) belachelijk als de man die op het eind van het jaar belt om te vragen hoe het met het dividend zit, “als een klein kind om zijn sinterklaas komt”. Een slag in het gezicht van uitgerekend de politicus die hem na elk incident in bescherming nam. Het ontslag van Bellens is onvermijdelijk geworden. Even later neemt Dominique Leroy over. 

It’s complicated

De saga rond Bellens toont hoe lang de relatie tussen Belgacom/Proximus en politiek al problematisch is. De Wetstraat lijkt er niet in te slagen om haar verhouding tot het overheidsbedrijf te bepalen. Het is en blijft complicated. Tot op vandaag. 

Enerzijds houdt de politiek haar oog op de winstbalans. Proximus heeft een traditie van royale dividenden: het is de gewoonte om meer dan 90 procent van de winst uit te keren aan aandeelhouders. Dit levert de overheid jaarlijks honderden miljoenen euro’s op voor de noodlijdende begroting. De strapatsen van Bellens werden getolereerd omdat geen enkele overheidsmanager de staatskas zoveel geld opbracht als hij. Tijdens zijn bewind ging het om goed 3,6 miljard euro.

Anderzijds wil de politiek wegen op de tarieven en het langetermijnbeleid van Proximus. De koopkracht behouden is een belangrijke zorg voor elke regering en de dure telecomprijzen in ons land spelen daar een sleutelrol in. Als Leroy anderhalf jaar terug een tariefverhoging aankondigt, de eerste sinds lang, fluit voogdijminister Alexander De Croo (Open Vld) haar dan ook prompt terug. Hij roept misnoegde klanten zelfs op om naar een andere operator over te stappen. Hoewel Leroy een veel kleiner ego meetorst dan Bellens, laat die omfloerste oproep tot boycot zijn sporen na. Sindsdien is ook haar verstandhouding met de politieke macht bekoeld.

Geen begrip meer

En het is er niet beter op geworden. Integendeel. De gretigheid waarmee De Croo afgelopen zomer de komst van een vierde speler op de Belgische telecommarkt mogelijk maakt, doet de thermometer tot ver onder nul zakken. Het management stuurt een communiqué uit waarin wordt gewaarschuwd voor jobverlies binnen het bedrijf. Proximus stelt momenteel 13.000 mensen tewerk. In de afgelopen jaren heeft al een stevige besparingsoperatie plaatsgevonden, maar daarbij zijn naakte ontslagen steeds vermeden. In een telecomwereld met z’n vieren zou een doorgedreven modernisering sowieso zijn tol eisen onder het personeel, laat Leroy verstaan.

Dat de aankondigingen van deze week alsnog op verontwaardigde ooooh’s en aaaah’s worden onthaald in de Wetstraat, stuit bijgevolg op onbegrip in het bedrijf. En erbuiten. “De politiek is kortzichtig”, reageert econoom Ivan Van de Cloot (Itinera). “Langs de ene kant wil men graag invloed uitoefenen op de inkomsten van Proximus. Via de komst van een extra concurrent en een populistisch ingegeven verzet tegen tariefverhogingen. En aan de andere kant wil men de kosten controleren. Want jobverlies vlak voor de verkiezingen, dat komt de regering niet goed uit. Op die manier creëert men een onmogelijke situatie. Zeker als je dan ook nog dividend wil krijgen.”

Als Proximus een besparingsoperatie moet doorvoeren, is het volgens Van de Cloot niet aan de regering om die tegen te houden. “Dat is een inbreuk op de bestuursregels voor een beursgenoteerd bedrijf als Proximus. Want zelfs een meerderheidsaandeelhouder kan niet zomaar de bedrijfsvoering blokkeren. En uiteindelijk moet de politiek eens nadenken over wat ze echt wil doen. Het algemeen belang dienen en de telecommarkt goed laten werken? Of de staatskas spijzen via Proximus?”

Maar de kip met gouden eieren slachten, dat moet je durven.