Drie keer heeft de minister van Justitie vorige week zijn verantwoordelijkheid verloochend

Minister Geens blijft advocaat. Met een goede quote misleiden, niet liegen maar ook niet alles vertellen: “Als politicus kies je ervoor om als pispaal of schietschijf te dienen, als magistraat niet.” (Lees het integrale De Morgen interview hier). Mooie zin waarmee hij schijnbaar de schuld op zich neemt maar in werkelijkheid alle verantwoordelijkheid bij de rechters legt. Deemoedig is hij bereid de verwijten te ondergaan maar acht zich voor niets verantwoordelijk.

Deze week ben ik na lange tijd terug op de rechtbank geweest. Bij toeval kon ik een discussie over politiek en justitie meemaken. Een dame was aangehouden wegens een eerdere veroordeling. De procureur wou van haar vrijheidsberoving gebruik maken om haar voor andere feiten voor de rechtbank te brengen. De discussie ging erom wanneer, op welke uitgestelde datum deze nieuwe strafzaak zou kunnen behandeld worden. Normaal mocht dit geen probleem zijn gezien de dame nog een paar maanden gevangenisstraf had. Alleen was iedereen er al vlug over eens dat de strafuitvoering dermate mank loopt dat men niet zeker kon zijn dat de dame volgende maand effectief nog in de gevangenis zou zitten. 

De cynische opmerkingen van procureur, rechter en advocaat richting politiek waren het spiegelbeeld van de al even cynische reactie van de minister van justitie afgelopen week. Noch de procureur, noch de rechter laat staan de advocaat voelde zich verantwoordelijk voor hoe de straffen al dan niet uitgevoerd worden. Alleen ergerden zij samen zich uitdrukkelijk aan het feit dat “de” politiek daar niets aandoet. De minister van Justitie had de ganse week omgekeerd hetzelfde gezegd: in deze kan ik enkel maar pispaal zijn want ik kan er niets aan doen. Welnu, niets is minder waar. Het vorderen van straf en het uitvoeren van straf vallen onder de politieke verantwoordelijkheid van de minister van justitie.

Tot driemaal toe heeft de minister van Justitie vorige week zijn eigen verantwoordelijkheid verloochend. Hij doet dit door te doen alsof zijn taak zich beperkt tot het voorleggen van wetten aan het parlement.

Minister Geens heeft het altijd over de wet die hij het parlement laat stemmen en nooit over het beleid dat hij op het terrein zou moeten voeren.

Als “lover boys” te weinig straf uitzitten, als bewijsstukken uit een zaak verdwijnen daar waar een voorwaardelijk vrijgelatene langskwam, als een doodrijder te weinig straf krijgt dan zegt de minister: ik kan daar niets aandoen, ik heb mijn werk gedaan want ik heb in al deze gevallen eerder meegewerkt aan het een wet die de mogelijkheid voorziet van hogere maximumstraf, meer kan ik niet doen. Geen woord over enig strafvorderings- of strafuitvoeringsbeleid.

Als blijkt dat de “lover boys” te weinig straf uitzitten dan komt op deze twee terreinen de verantwoordelijkheid van de minister van Justitie in het gedrang. Hij is niet verantwoordelijk voor de individuele uitspraak van een rechter. Hij is echter wel verantwoordelijk voor wat de procureurs in dergelijke gevallen doen. De minister van Justitie is verantwoordelijk voor het beleid van de procureurs. Als blijkt dat bepaalde misdrijven te licht gestraft worden dan is het aan de minister van Justitie om zijn procureurs te vragen om een ander ‘vorderingsbeleid’ te voeren. Het zijn de procureurs die in naam van onze democratie een bepaalde straf vragen. Als blijkt dat er maatschappelijke verontwaardiging is omtrent te lage straffen, dan kan of moet de volksvertegenwoordiger dit aanklagen bij de minister en moet de minister reageren. Het volstaat echt niet om te zeggen we hebben de straffen in de wet verhoogd, dus ons werk is af. Dit klopt voor de wetgevende macht niet voor de uitvoerende macht. De minister moet waken over de uitvoering van de wet op het terrein.

De minister moet zijn procureurs ter verantwoording roepen niet voor een individuele zaak wel voor de globale aanpak van gelijkaardige dossiers. Als nu blijkt dat er maatschappelijke beroering is omtrent het te laag straffen van “lover boys” dan is het aan de minister om zich hierover te verantwoorden. De vragen zijn dan: is er door uw procureurs voldoende voorrang en belang verleend aan het streng vervolgen van dergelijke daders? Welke strafmaat wordt principieel door de procureurs gevraagd? Hoe worden de uitgesproken straffen effectief uitgevoerd? Als blijkt dat daar geen richtlijnen voor de procureurs bestaan, dan is de minister verantwoordelijk. Als blijkt dat de procureurs systematisch strenge straffen vragen maar dat de rechters die niet wensen uit te spreken, dan heeft de minister een argument. Hij kan inderdaad niet verantwoordelijk gesteld worden voor de (individuele) beslissingen van rechters. Maar hij blijft wel degelijk verantwoordelijk voor de houding van de procureurs: vorderen ze maatschappelijk voldoende hoog geschatte straffen? Gaan ze systematisch in beroep tegen te lage straffen? Zorgen ze voor voldoende uitvoering van de uitgesproken straffen?

Het zijn zijn procureurs die op grond van het vastgelegde strafbeleid straffen vorderen, en het zijn dezelfde procureurs die op grond van het vastgelegde strafbeleid de door rechters uitgesproken straffen laten uitvoeren (en die uitvoering zo nodig verdedigen bij de strafuitvoeringsrechtbank conform de richtlijnen van het beleid).

En boven de procureurs staat als politiek verantwoordelijke de minister van Justitie. Wat Geens doet is niet pispaal spelen maar eend: alle kritiek druipt van hem af.