Direct naar artikelinhoud
Brexit

In het Noord-Ierse Middletown loopt het storm op Ierse paspoorten om vrij te kunnen reizen

Jagers in Middletown. ‘Wat als een een fazant de grens over rent, de Europese Unie in, kan ik hem dan gewoon achterna?’Beeld Pauline Niks

Er dreigt een ‘harde’ grens te komen tussen de republiek Ierland en Noord-Ierland, deel van het VK. Daar zijn ze niet blij mee in het Noord-Ierse grensstadje Middletown. Krijgt de smokkeltraditie een nieuw leven?

“Wat nu als een fazant straks de grens over rent, de Europese Unie in, kan ik hem dan gewoon achterna? Of heb ik dan een paspoort nodig?” 

Met zijn geweer over zijn schouders loopt een Noord-Ierse jager met drie collega’s op een zaterdagochtend in de nevelige velden nabij Middletown. Een paar meter verderop ligt de meest besproken – maar onzichtbare – grens van het moment: die tussen Ierland en Noord-Ierland.

Wekelijks passeren 177.000 vrachtwagens en 1,85 miljoen personenauto’s de 200 grensovergangen op de 499 kilometer lange grens, maar door Theresa Mays brexitakkoord dreigen er slagbomen te komen. Europa wil de integriteit van de interne markt bewaken, en omdat de Britten niet langer bij de douane-unie willen blijven, zijn grenscontroles nodig. Mays voorstel om voor onbepaalde tijd bij een surrogaat-douane-unie te blijven, is ­onacceptabel voor het Lagerhuis.

Bij Middletown racet het verkeer met 100 kilometer per uur de grens over, oftewel met 60 mijl­. Het bord ‘60’ is samen met het bord ‘Welcome to Northern-Ireland’ in de ondiepe rivier gegooid die hier de meanderende grens vormt. De enige erfenis van de oude grens is een vervallen ­douanepost aan de noordzijde die nu een halte is voor de streekbus. Op de grens doet een geldwisselkantoor, gehuisvest in een krot, slechte zaken. Winkels in de regio accepteren zowel euro’s als ponden.

Een wissel-kantoortje op de grens. Het doet slechte zaken.Beeld Pauline Niks

Volgens de brexiteers is een ‘harde’ grens, met slagbomen en controles, niet nodig dankzij moderne technologieën. Maar Dublin zou al op zoek zijn naar plekken voor grensposten. “Een echte grens? Ondenkbaar”, schampert dorps­bewoner Jim Doherty. “Willen we echt terug naar de tijd dat vrachtwagens vol champignons uren moesten wachten, en alleen tijdens ­kantooruren konden passeren?!”

Er speelt meer. “Een open grens symboliseert vrede”, zegt een voormalige havenarbeider uit Belfast, wiens broer door pro-Britse unionisten is gedood bij een bomaanslag in een kroeg tijdens The Troubles – zo wordt het conflict tussen Ierland en het VK tot aan de Goede Vrijdag­akkoorden genoemd. Zijn vrouw Frances, dochter van een Ierse vader en Noord-Ierse moeder, passeert de grens elke dag op weg naar haar werk in het Ierse Monaghan. Daar werkt ze aan het Ulster Canal Project, dat voor 85 procent wordt gefinancierd door de EU. Over twee jaar moet er een wandel- en fietspad liggen langs een kanaal tussen de grens en Monaghan.

‘Willen we echt terug naar de tijd dat vrachtwagens vol champignons uren moesten wachten en alleen tijdens kantooruren konden passeren?!’
Jim DohertyDorpsbewoner Middletown

Koeien in twee landen

Sinds de Goede Vrijdagakkoorden van 1998 is het doel om de economie in het grensgebied te stimuleren en juist meer overgangen te creëren, wat haaks staat op de vorming van een ‘harde’ grens. Nu al telt de grens tussen het Ierse graafschap Monaghan en Noord-Ierland meer overgangen dan de hele grens tussen Zweden en Noorwegen. Nabij Middletown bestaat een stuk grens zelfs uit een landweg, waarbij de ene rijstrook in Ierland ligt, de andere in Noord-Ierland. Een enkele boer heeft in beide landen koeien grazen.

Middletown is een dorp met 237 bewoners, een postkantoor, een Gaelic footballclub, een tegelbedrijf, een minisupermarkt, een pub, twee schrootbedrijven en drie kerken. Middletown is het arme broertje van Tynan, een dorp dat het geluk had iets dichter bij de landgoederen te liggen die worden omheind door de ‘armoedemuren’. Grootgrondbezitters lieten die bouwen door de armen, ten tijde van de hongersnood van de 19de eeuw in ruil voor geld of eten.

‘Iedere Noord-Ier heeft recht op een Iers paspoort, dus wie vrijer wil reizen in de EU bestelt er eentje. Ik heb er zelf ook een’
Trevor Magill, “iederePostkantooreigenaar

Inmiddels floreert ook Middletown, al heeft de afhaal-Indiër onlangs de deuren moeten sluiten. “Het loopt storm op aanvraagformulieren voor Ierse paspoorten”, zegt postkantooreigenaar Trevor Magill, “iedere Noord-Ier heeft recht op een Iers paspoort, dus wie vrijer wil reizen in de EU bestelt er eentje. Ik heb er zelf ook een.” Magill maakt zich zorgen over grensposten; driekwart van zijn klandizie komt uit Ierland.

Een deur verder bij Borderland Tiles maakt Brendan Woods, een vrolijke vijftiger, zich vooral zorgen over eventuele heffingen op vloertegels die hij vanuit Spanje en Italië importeert. “Brexit is bedacht door Engelsen die geen enkel idee hebben van de rest van hun land. Voor hen bestaan we niet. Tweederde van de Noord-Ieren stemde tegen brexit. En de DUP doet alsof het Noord-Ierland vertegenwoordigt. Wat een onzin.” De eurosceptische Democratic Unionist Party (DUP) is gedoogpartner van de Britse Conservatieven.

In de pub wordt Woods plagerig ‘de rat’ genoemd, een verwijzing naar zijn verleden als douanier, een job die van oudsher weinig waardering krijgt. Hij werkte in New­ry, een grensplaats in een gebied waar de IRA de baas was en om die reden ‘bandietenland’ werd genoemd. Dankzij de voltooiing van de interne markt en het sluiten van de Goede Vrijdagakkoorden verloren de meeste douaniers hun baan.

Noodlading hooi

Iedereen hier heeft wel een verhaal over de grens. “In 1972 moest ik een noodlading hooi naar Nederland brengen”, zegt de gepensioneerde transporteur Callum Mullen. “Die heeft drie dagen in de haven gelegen door alle formaliteiten.” In de hoek zit Frankie McArdle stilletjes aan de gin, een oude baas die in de tinmijnen van Cornwall en in de bouw in Athene heeft gewerkt. Ook werkte hij bij zijn broer in New York totdat deze werd vermoord. “Ierse paarden kunnen na een No Deal mogelijk niet deelnemen aan de Grand National. Ongelooflijk.”

Soms klinkt in bar de ballade ‘Smugglin’ Men’, die begint met de woorden ‘Raise your glass to the smugglin’ men / From Middletown, Keady and Cross­maglen’. Tussen de twee Ierlanden heeft altijd een levendige handel bestaan – soms legaal, vaak illegaal – van boter tot benzine, van whiskey tot varkens, van sigaretten tot vuurpijlen. De smokkelgeschiedenis is bekend in Europa; daarom staan onderhandelaars huiverig tegenover het openhouden van de grens na een No Deal.

Een kassierster in de lokale supermarkt.Beeld Pauline Niks

Het is moeilijk te zien hoe deze achterdeur van de EU in de nacht van 29 op 30 maart in een keer kan worden gedicht. Mochten er grensposten komen, dan zullen ze wellicht fungeren als doelwit voor leden van het Ierse Republikeinse leger die dan eindelijk weer een bestaansreden hebben. Onlangs maakte Londen bekend 1.000 politie-eenheden te gaan trainen in Noord-Ierland. In het ergste geval zullen de jagers niet langer de enigen zijn die bij de grens met wapens rondlopen.