Direct naar artikelinhoud
gele hesjes

Franse president Emmanuel Macron trapt ‘groot nationaal debat’ af

Breed overleg met bevolking moet onvrede gele hesjes wegnemen
Beeld Photo News

Een grote stap vooruit voor onze Republiek, noemt Emmanuel Macron het door hem opgezette ‘grand débat national’. Dat wordt geen verkiezing, en ook geen referendum. Maar wat dan wel? Vijf vragen over wat de komende twee maanden de aanzet moet geven tot een nieuw sociaal contract. 

1. Voor welk probleem is dit debat de oplossing?

Toen president Macron in december met een aantal financiële concessies aan de gele hesjes kwam, kondigde hij ook een nationaal debat aan. Dat is zijn antwoord op een dieperliggende oorzaak van de onvrede van de gele hesjes: politiek wantrouwen. Een groot deel van de demonstranten is niet alleen het vertrouwen in politici verloren, maar in het politieke systeem als geheel.

Macron zei die klacht te begrijpen. “Onze democratie is zonder twijfel te gecentraliseerd”, zei Macron. Daarom zou de Franse regering “veranderen van methode”, en zoeken naar “oplossingen van onderop”. Macron wil “de boosheid omzetten in oplossingen”.

Dat is ook in het belang van de president zelf. Hij heeft het imago van zonnekoning-president, die is losgezongen van de realiteit en de Franse burgers soms als onderdanen lijkt te beschouwen. Macron heeft er alle belang bij dat beeld te doen kantelen. 

2. Waarover gaat het debat?

De onderwerpen van het debat zijn onderverdeeld in vier thema’s: belastingstelsel en overheidsuitgaven; staatsinrichting en publieke diensten; ecologische transitie; en democratie en burgerschap. In iedere categorie heeft de president vragen geformuleerd die de leidraad van het debat moeten vormen.

In zijn brief grijpt Macron de passage over het belastingstelsel aan om te benadrukken wat de gele hesjes nogal eens over het hoofd lijken te zien: dat belastingen worden gebruikt om publieke diensten te financieren. Sommige gele hesjes pleitten de afgelopen weken voor het verlagen van belastingen én het verbeteren van publieke diensten. “Moeten we publieke diensten schrappen die achterhaald of te duur zijn?”, vraagt Macron de Fransen in zijn brief. Maar ook: “Welke belastingen moeten worden verlaagd?”

Als het gaat om de staatsinrichting vuurt Macron een aantal grote, open vragen op de Franse bevolking af. “Hoe zou u willen dat de overheid wordt georganiseerd?”

Emmanuel Macron.Beeld AFP

De vragen in de categorie ecologische transitie maken vooral duidelijk dat die transitie an sich voor Macron niet ter discussie staat. De vraag is vooral hoe de kosten eerlijk verdeeld kunnen worden.

In de categorie democratie en burgerschap vraagt de president de Fransen met ideeën te komen om de rol van burgers in de democratie te vergroten. Onder meer de organisatie van referenda staat op de agenda. Veel gele hesjes willen dat burgers het recht krijgen om referenda uit te schrijven.

Ook ter tafel: immigratie en integratie. De president vraagt de Fransen onder meer of er ‘jaarlijkse doelstellingen’ moeten komen ten aanzien van het aantal immigranten dat Frankrijk opneemt.

3. Waarom vindt dit debat niet gewoon in het parlement plaats?

De meeste hesjes hebben, zacht uitgedrukt, weinig vertrouwen in het parlement. Zelfs de populistische antisysteempartijen op de flanken van de Franse assemblée, het uiterst linkse La France Insoumise en het uiterst rechtse Rassemblement National, worden door een groot deel van de hesjes gewantrouwd. Macron wil met zijn nationale debat laten zien dat politiek niet alleen een zaak is van beroepspolitici in Parijs, maar juist ook burgers in het land aangaat.

4. Hoe wordt het debat georganiseerd?

Daarover is nog flink wat onduidelijkheid. Tekenend is het feit dat Chantal Jouanno, de voorzitter van de nationale debatcommissie die het debat zou gaan leiden, die taak vorige week neerlegde nadat een polemiek was ontstaan over haar salaris, dat niet veel bleek onder te doen voor dat van de president. Maandag werd pas bekend wie de nieuwe gezichten van het debat zijn: Emanuelle Wargon, staatssecretaris van Ecologische Transitie, en Sébastien Lecornu, die als minister van Territoriale Collectiviteit gaat over regionale en lokale beleidsvorming.

De Franse president Emmanuel Macron kreeg maandag alvast burgemeesters van landelijke gemeenten over de vloer, die hem verzuchtingen van hun burgers voorlegden.Beeld EPA

Dinsdag is het officiële begin van het debat. De Franse regering lanceert een website waar iedereen – burgers, maar ook lokale politici, vakbondsleiders en werkgevers – terecht kan voor informatie en hulpmiddelen om een lokaal debat te organiseren. Er zullen onder meer mobiele stands beschikbaar zijn, “om inwoners te informeren en hun meningen te verzamelen”.

President Macron zal de komende periode naar meerdere Franse regio’s afreizen om met burgemeesters en lokale volksvertegenwoordigers in gesprek te gaan, en de Fransen aan te sporen om deel te nemen aan het debat. Burgemeesters krijgen volgens Macron een essentiële rol in het debat, omdat zij de “legitieme bemiddelaars” zijn tussen politiek en burgers.

5. Waar moet het debat toe leiden?

Macron hoopt dat de ideeën van de Franse bevolking zullen leiden tot een nieuw sociaal contract. Maar wat met de voorstellen gebeurt die tijdens het debat ter tafel komen? Uiteindelijk is het aan de president om zijn conclusies te trekken. Het debat is in die zin raadgevend. De uitkomsten kunnen Macron onder druk zetten om bepaalde maatregelen te nemen, maar zijn niet bindend.