Jonathan Holslag: “De implosie van de westerse wereld lijkt onafwendbaar”
In zijn boek Vrede en oorlog reist Jonathan Holslag (37), hoogleraar internationale politiek, door drieduizend jaar wereldgeschiedenis. Hij raakte er somber door gestemd, want hij leerde vooral dat macht beperkt houdbaar is. Geen vrolijke voorspelling bij het begin van een nieuw jaar: “Europa lijkt over zijn top heen.”
Jonathan Holslag: “De implosie van de westerse wereld lijkt onafwendbaar. Als samenlevingen hun welvaart als een gegeven beschouwen en vrede consumeren zonder erover na te denken hoe ze die kunnen garanderen, gaat het bergafwaarts. Europa lijdt aan schizofrenie en zinsverbijstering. We weten niet meer wie we zijn en dan gaat elke samenleving eraan.”
‘We weten niet meer wie we zijn en dan gaat elke samenleving eraan’
Het is ook niet meer vanzelfsprekend om in defensie te investeren.
“We geven miljarden uit aan honden- en kattenvoer, maar als er geld nodig is voor veiligheid, geven we niet graag thuis. In de geschiedenis wordt vaak geschreven over decadentie die grote rijken te gronde richt. Ik denk dat wij nu ook kampen met decadentie. Het is goed dat je flink kunt consumeren, maar het is onze eerste verantwoordelijkheid om onze welvaart, veiligheid en zelfstandigheid in stand te houden. Dat hebben we zeker vijftien jaar niet meer gedaan.”
Macht kost offers. Aan het Europa van nu zijn twee wereldoorlogen voorafgegaan.
“Macht komt niet aanwaaien. De jongere generaties zijn zich daar te weinig bewust van. Voor vrede en vrijheid betaal je een prijs. Het heeft ook geen zin in je schulp te kruipen. Je terugtrekken achter muren helpt niet om de migratie te stoppen. Muren zijn ook tekenen van zwakte. Als je je terugtrekt, geef je het terrein vóór die muur prijs. Vroeger of later ben je niet meer in staat die te verdedigen.”
‘Je terugtrekken achter muren helpt niet om de migratie te stoppen. Muren zijn ook tekenen van zwakte’
Wie ‘muren' zegt, zegt ook 'protectionisme'.
“Een samenleving wordt groot dankzij protectionisme, en op haar hoogtepunt moet alles vrij worden, met open markten. Daarna probeert ze wanhopig te behouden wat is opgebouwd. Het protectionisme van Donald Trump en van de brexiteers is daar een voorbeeld van.”
Protectionisme is dan het failliet van globalisering?
“De globalisering heeft veel kapotgemaakt. Als wij goedkope kleding willen, die vervuilend is en deel uitmaakt van een wegwerpeconomie, betalen anderen elders op de wereld daar een prijs voor. De gewone westerse consumenten teren met hun koopgedrag op de uitbuiting van anderen, en de kloof tussen arm en rijk neemt toe.”
Het is dus niet alleen de schuld van de elite?
“We moeten de verantwoordelijkheid bij onszelf zoeken.”
In welke samenleving moeten we onze tijd, geld en energie steken?
“Beleidsmakers worden betaald om de belangen en de waarden van hun samenleving te dienen. Met bijvoorbeeld beter onderwijs. Vandaag denken scholieren niet meer na over burgerschap en onze toekomst. Je moet van jongeren niet alleen producenten maken die onze economie versterken, maar ook goede burgers met gevoel voor verantwoordelijkheid. Ons onderwijs zorgt nu voor goede producenten, maar rampzalig slechte burgers. Harde werkers die niet weten in welke richting ze moeten gaan. Dat maakt mensen doelloos en angstig.”
‘Ons onderwijs zorgt nu voor goede producenten, maar rampzalig slechte burgers’
Hoe ziet uw ideale wereld eruit?
“Ik hoop van harte dat India, China en Afrika welvaart vinden in een wereld waarin we met elkaar concurreren op basis van wat ons uniek en waardevol maakt, niet op basis van onderdrukking, slavernij, goedkope rotzooi en vervuiling.
“Ik wil geen Europa dat zich aan de voeten van een autoritair Chinees rijk werpt. Ik wil niet dat mijn kinderen opgroeien in het digitale autoritarisme dat China nu uitrolt, met camera's op straat die gezichten herkennen. Dan kun je strafpunten krijgen als je een glas wijn te veel drinkt of een bedenkelijk boek koopt. Dat is een hightechsamenleving van slaven.”
Bent u bang voor de toekomst?
“Ik lig wakker van de gedachte dat er een nieuwe oorlog kan uitbreken. En dat we die zullen verliezen. In de strijd om veiligheid kunnen we niet meer mee. De VS en China doen onderzoek naar honderdtachtig nieuwe militaire technologieën, Europa onderzoekt er een veertigtal.
“Het negeren van harde militaire macht is een uitnodiging aan anderen om zich arrogant op te stellen. Europa is een nietige uithoek tussen twee gigantische landmassa's: Afrika, waar de bevolking bijna twee miljard zielen telt, en Eurazië, waar China alles naar zich toetrekt. Maar hoe zorg je ervoor dat onze samenleving weer de mouwen opstroopt, als militairen zich beschaamd voelen als zij in uniform op straat lopen?”
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
