FOTO: De nieuwe president Félix Tshisekedi
Copyright 2018 The Associated Press. All rights reserved.

De "Congolese wiskunde" achter de overwinning van Félix Tshisekedi

Vannacht is Félix Tshisekedi officieel uitgeroepen tot nieuwe president van Congo. Dat gebeurde na dagenlang overleg van het Grondwettelijk Hof. Maar de beslissing van de Kabila-getrouwe rechters stond al van tevoren vast, daarover zijn de meeste waarnemers het eens. Voor sommige Congolezen komt de verkiezing van de oppositieleider als een welgekomen verandering. Voor anderen is het een doorslag van het regime-Kabila. Welke wiskunde zit er achter heel dit kiesproces? 

analyse
Katrien Vanderschoot
Katrien Vanderschoot is journalist op de buitenlandredactie van VRT NWS, gespecialiseerd in Afrika.

De voorbije dagen heb ik urenlang de rechtstreekse uitzendingen van de Congolese nationale omroep RTNC zitten bekijken. Gelukkig liet het geblokkeerde internet nog een klein gaatje om de democratische afwikkeling van de verkiezingen mee te volgen. Aan drukdoenerij en  gepalaver geen gebrek, of het nu ging om de persconferenties van de Onafhankelijke Kiescommissie of de besprekingen van het Grondwettelijk Hof.

Ogenschijnlijk kreeg de Congolese burger – en bij uitbreiding heel de wereld – inzage in het transparante verloop van de verkiezingen. De winnaar is: Félix Tshisekedi. Zijn eedaflegging op 22 januari werd al op de RTNC aangekondigd nog voor die naar buiten kwam met de officiële uitslag.

Het stond ook al lang vast dat de klacht van de andere oppositiekandidaat Martin Fayulu geen schijn van kans maakte in het Hof dat vooral uit Kabila-getrouwe rechters bestaat. Over de meerderheidskandidaat Emmanuel Shadary werd al niet meer gesproken. Die had op de verkiezingsdag zo’n slechte beurt gemaakt dat uitslagen trukeren voor hem onhaalbaar was, zelfs met Congolese wiskunde. 

Het verhaal van Célio Mathématik

Het verkiezingsproces in Congo doet denken aan de gelauwerde roman "Congolese wiskunde" van de Congolese schrijver In Koli Jean Bofane. Het verhaal beschrijft de periode in aanloop naar de éérste democratische verkiezingen  in 2006. Wiskundeknobbel Célio "Mathématik" is te arm om integer te kunnen leven en gaat in dienst van het informatiebureau van de president. Met de hulp van zijn versleten algebraboek, helpt hij het regime met zijn wiskundige formules om het volk koest te houden en het te plooien naar de macht. Wanneer Célio doorheeft dat een vriend is omgebracht door het regime, probeert hij het roer om te gooien en zijn integriteit te herwinnen.

Tussen 2006 en 2019 zijn er in Congo verschillende Célio’s opgestaan, intelligente jongeren die wel opgegroeid zijn in het systeem, maar die de oude politieke cultuur willen veranderen. Ze stonden mee vooraan in de vreedzame betogingen tegen president Kabila en slaagden er mee in om uiteindelijk diens kandidatuur tegen te houden. Ook tijdens de verkiezingen kon een groot netwerk aan grassroot-medewerkers, met gsm’s en satelliettelefoons in de hand, aan de stemhokjes de kiesverrichtingen én resultaten gaan opmeten.

Hun resultaat: niet Tshisekedi maar Fayulu is de echte winnaar. Vorige week is de woordvoerder van de bisschoppenconferentie al dat rekenmateriaal nog eens gaan voorleggen aan de VN-Veiligheidsraad. Bovendien heeft onderzoeker Jason Stearns van de University of New York die resultaten vergeleken met gelekte gegevens van de kiescommissie en ze blijken elkaars exacte doordruk te zijn. Wiskundig klopte het als een bus. 

Min x min = plus

Maar dat was zonder meestercijferaar Joseph Kabila gerekend. Die zat zelf al ettelijke algoritmes en formules verder in zijn politieke strategie. Na de nederlaag van zijn presidentskandidaat Shadary – of had hij ook al een plan B achter de hand? – werd Félix Tshisekedi voorlopig uitgeroepen tot winnaar, ook al hinkte die volgens de andere cijfers ver achterop. Bovendien haalde de partij van Kabila in het parlement verrassend een grote meerderheid. De premier wordt dus wellicht een oude getrouwe en dus houdt Kabila in wezen de touwtjes in handen. Min maal min is plus. 

Kabila heeft nog een bijkomende stok achter de deur: het valse diploma van Félix Tshisekedi aan een Brusselse Hogeschool. Het Belgische gerecht heeft dat bevestigd en al doorgespeeld aan Congo nog voor de verkiezingen, maar de Congolese regering heeft die zaak niet uitgebracht. Nu hangt ze als een zwaard van Damocles boven de nieuwe president. Wanneer het de nieuwe "senator voor het leven"Joseph Kabila uitkomt, kan hij het valse diploma aan de wereld tonen en dan kan hijzelf of een trouwe vazal opnieuw het land gaan leiden. 

Wanneer het Kabila uitkomt, kan hij het valse diploma aan de wereld tonen en dan kan hijzelf of een trouwe vazal opnieuw het land gaan leiden

Wiskunde = een exacte wetenschap

Sommige commentatoren, vooral in Congo en in buurland Burundi, prijzen de gang van zaken als een Afrikaanse primeur: voor het eerst heeft Congo zonder buitenlandse pottenkijkers zelf zijn verkiezingen georganiseerd. Voor het eerst heeft het de maturiteit aan de dag gelegd om zelf, met alle democratische instellingen die het heeft, een nieuwe president te kiezen. De commentatoren twijfelen ook aan de gelekte resultaten en noemen het een manoeuvre van "imperialistische mogendheden"

Als je op die redenering doorgaat, is er geen enkele reden waarom de resultaten van de verkiezingen niet zouden worden bekendgemaakt: elk proces-verbaal, elke uitgebrachte stem in heel Congo. Ook vader Etienne Tshisekedi heeft na zijn nederlaag in 2011 gevraagd om een hertelling. Het zou de nieuwe president meer krediet geven bij elke Congolees die snakte naar verandering, om als geloofwaardige ‘leider van het volk’ te regeren.

Meer nog, als het wiskundig helemaal perfect zou moeten kloppen, zouden ook nog de resultaten van de drie regio’s moeten worden meegeteld waar meer dan 1,2 miljoen mensen pas in maart kunnen gaan stemmen.

Als dat alles niet gebeurt, zijn we opnieuw vertrokken voor vijf jaar schemerzone en oude politieke cultuur. De Célio Mathématik’s zullen opnieuw op pad moeten gaan om het democratische gehalte van Congo te gaan becijferen. Hopelijk hebben ze vandaag hun versleten algebraboek niet weggesmeten.

Meest gelezen