Amerikanen dan toch niet zo vatbaar voor ‘fake news’ als gedacht

“De paus gaat akkoord met Donald Trump als president”, berichtte een website met de naam WTO5 News. “FBI-agent verdacht van het lekken van Hillary Clintons mail werd dood teruggevonden in appartement”, schreef de Denver Guardian. Voorgaande statements werden gemaakt in de loop van de presidentsverkiezingen in 2016 en beide statements zijn foutief, ‘fake’ zeg maar.

Soortgelijke verhalen werden miljoenen keren gedeeld, becommentarieerd of leuk gevonden. De impact van de foutieve berichtgeving zou dan ook behoorlijk groot zijn geweest. “Als nepnieuws op sociale media ervoor zorgt dat het publiek niet langer het onderscheid kan maken tussen de waarheid en leugens moeten we daar iets aan doen”, aldus Yochai Benkler, professor in de Sociale Wetenschappen aan de Harvard University. “Daarbij is het van cruciaal belang dat we het probleem correct kunnen inschatten.”

Na onderzoek blijkt dat slechts een fractie van de kiezers met de valse mediaberichten geconfronteerd werd. Onderzoekers controleerden het Twitterprofiel van maar liefst 16.442 geregistreerde gebruikers. Daaruit bleek dat 0,1 procent meer dan 80 procent van het aangereikte nepnieuws deelde. Verder verscheen 80 procent van de foutieve berichten bij slechts 1,1 procent van de gebruikers. Kortom, de overige 98,9 procent werd niet of amper blootgesteld aan het ‘fake news’. Nepnieuws was minder wijdverspreid op sociale media dan werd gedacht.

Nog een belangrijke opmerking: personen die meerdere ‘fake news’-berichten lazen en deelden, waren doorgaans ouder en conservatief, het publiek dat sowieso eerder voor Donald Trump dan voor Hillary Clinton zou stemmen.

Het onderzoek volgde vrijwel meteen na de publicatie van een artikel met soortgelijke conclusies. Die conclusies golden voor Facebook, het andere sociale mediaplatform. De hoofdauteur van die studie, Joshua Tucker, politicoloog aan de New York University, zegt dat de twee studies gecombineerd, suggereren dat de meerderheid van de Amerikanen helemaal geen nepnieuws deelt of er op sociale media aan wordt blootgesteld. “Onze onderzoeken gaan in tegen het dominante verhaal dat nepnieuws in 2016 kering en inslag was op de sociale media ,” aldus Tucker.

Toch, zegt hij, kunnen zelfs kleine hoeveelheden nepnieuws een impact hebben op het politieke proces en verder onderzoek is noodzakelijk om te bepalen wat die impact precies is. Verder zijn de bevindingen van voorgaande twee onderzoeken niet noodzakelijk van toepassing voor andere landen: “Wat in de VS waar is, geldt misschien niet in Brazilië of de Filippijnen”, zegt hij. “We moeten dit soort werk uitbreiden naar de rest van de wereld, omdat dit probleem zich niet beperkt tot de VS.”