De sleutel van levenslang leren ligt bij het sociaal overleg
Maandag werden in het Vlaams parlement vijf prioriteiten door de Europese Commissie gepresenteerd om levenslang leren in Vlaanderen te promoten: inzetten op het ontwikkelen van een leercultuur, betere aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt, levenslang leren voor volwassenen versterken, een nieuwe financiering en het beter inzetten van competenties op de werkvloer.
Vernieuwende oplossingen om die topprioriteiten waar te maken werden nauwelijks gegeven. De oplossingen die wel worden gegeven, dateren uit een industrieel tijdperk, waar mensen collectief klaargestoomd worden voor een traag veranderende arbeidsmarkt. Willen we in Vlaanderen toch een sprong maken in een steeds sneller veranderende arbeidsmarkt, dan hebben we nieuwe akkoorden nodig rond individuele rechten en plichten inzake levenslang leren. Het sociaal overleg tussen werkgevers- en werknemersorganisaties ligt dan wel stil, toch ligt daar de sleutel tot succes.
Wat zien we allemaal op de arbeidsmarkt vandaag?
Lopen we vandaag even rond dan zien we allerlei verschillende types werknemers en werkgevers. Er zijn Uber chauffeurs naast de taxi chauffeurs, in bedrijven hebben we interimers, dagcontracten, contracten van bepaalde en onbepaalde duur. Daarnaast hebben we franchisehouders van kleine supermarkten, hebben we freelancers en student-ondernemers. Wat staat centraal bij al deze types van werknemers en werkgevers is dat van iedereen verwacht wordt dat ze zich aanpassen aan nieuwe technologieën en bijleren. Het gaat niet langer om de tweedeling tussen kapitaal en arbeiders maar de gemene deler in al die verschillende contracten is dat iedereen constant leert, iedereen lerend over alle sectoren heen.
Is werken nog werken in de klassieke betekenis van het woord of wordt werken leren en leren werken?
Met al die verschillende contracten kan de vraag gesteld worden hoe we best leren organiseren. Het opleidingsmodel voor werknemers, gestoeld op een financiering via de sectorale opleidingsfondsen gaat er vanuit dat de werknemers in bedrijven van een gegeven sector eenzelfde opleiding genieten. Is het in een snel veranderende arbeidsmarkt nog logisch dat de sector het uitgangspunt is langswaar opleiding in het kader van levenslang leren georganiseerd wordt? Wat met innovatieve startups, wat met de nieuwe competenties zoals flexibiliteit, en technologische skills die vooral sectoroverschrijdend zijn?
Kunnen we werknemers meer laten leren?
Op dit moment worden de rechten van iedere werknemer in de privésector zoals opleiding opgebouwd op basis van het aantal uren en dagen dat hij of zij gewerkt heeft. Het uitgangspunt hiervoor is de arbeidstijd. Door de technologie, digitalisering en robotisering is voltijdse tewerkstelling niet meer gegarandeerd. Bovendien wordt het belang van leren tijdens dat we werken steeds groter.
Dat jobs of delen van jobs verloren gaan is niet noodzakelijk negatief, want er komt tijd vrij om te leren. Dit betekent misschien ook wel dat we anders moeten kijken naar arbeidstijd. Als we steeds meer leren op het werk, dan is de grens tussen leren en werken niet langer heel duidelijk of wisselen leren en werken elkaar ook sneller en sneller af tijdens de loopbaan (zie figuur). Een essentiële vraag die zich dan stelt is of er geen sociale rechten kunnen opgebouwd worden uit andere activiteiten zoals leren om zo leren ook aantrekkelijk te maken?
Hoe kan het verder? Iedereen heeft Individuele rechten EN plichten voor levenslangleren
De huidige onderhandelingen voor het tweejaarlijkse akkoord tussen werkgevers-en werknemersorganisaties staan even on hold. Binnen dit akkoord worden afspraken gemaakt rond opleidingsinspanningen voor iedere werknemer in de privésector.
Is het niet dringend tijd om volgende vragen te stellen: Is niet iedereen gewoon lerende? Moet het recht op leren niet worden ingeschreven als een universeel recht? Zorgen we vanuit overleg voor een leerverzekering voor iedereen? En is bijlleren geen individuele plicht? Zit de lerende aan het stuur van de eigen leerloopbaan? Is werken nog werken in de klassieke betekenis van het woord of wordt werken leren en leren werken? Hoe ziet de financiering eruit? Gaan we betaald worden om te leren? Gaan we werken in onze vrije tijd? Betalen we belastingen op leren? Wat betekent werkloosheid en hoe ziet een werkloosheidskering eruit? Wat betekent dat voor het sociaal overleg? Welke contracten worden afgesloten?
Van een groep van 10 die de komende weken de koppen bij elkaar steekt mogen we antwoorden verwachten op bovenstaande vragen willen we van levenslang leren echt een topprioriteit maken.
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.