Of de kinderen al dan niet thuis wonen, of je al dan niet gescheiden leeft, of je bejaarde ouders thuis opvangt, ... Het zijn allemaal factoren die een belangrijke impact hebben op de werkloosheidsuitkering. En dus zijn het ook factoren die aanleiding kunnen geven tot fraude.

Tot het jaar 2000 mocht de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) onverwacht bij uitkeringstrekkers aankloppen om zo te controleren of hun werkelijke gezinssituatie overeenkwam met hun inschrijving. Maar toenmalig minister van Werk Laurette Onkelinx (PS) vond dat “stigmatiserend” en heeft dat toen afgeschaft.

Bij haar aantreden heeft de regering-Michel deze maatregel weer van onder het stof gehaald. Sinds september 2015 heeft de RVA weer de toelating om onaangekondigd langs te gaan bij werklozen. Dat mag wel enkel als er aanwijzingen van fraude zijn. In 2016, het eerste volledige jaar, heeft de RVA dat 341 keer gedaan, en in 2017, de meest recente cijfers, was dat al gestegen tot 648 bezoeken. Dat blijkt uit het antwoord van Philippe De Backer (Open VLD), bevoegd voor Bestrijding van Sociale Fraude, op een vraag van MR-Kamerlid Gautier Calomne.

In ongeveer een derde van de gevallen bleek er ook effectief sprake van fraude: 35,8 procent in Vlaanderen, 33,6 procent in Wallonië en 43,2 procent in Brussel. Geen enkele keer heeft de RVA daarbij de hulp van een onderzoeksrechter moeten inroepen. Dat kan ze doen wanneer de persoon in kwestie de RVA-controleurs weigert binnen te laten. Dan kunnen zij terugkomen met een bevelschrift van de onderzoeksrechter.

Opvallend weinig in Brussel

Opvallend in de cijfers is de ongelijke verdeling tussen de gewesten, vooral dan in Brussel. In 2017 waren er in Vlaanderen 346 huisbezoeken, tegenover 265 in Wallonië en 37 in het Brussels gewest. Dat het er in Brussel minder zijn, is op zich geen verrassing. In absolute aantallen zijn daar ook minder werklozen – ondanks de relatief hogere werkloosheidscijfers. Maar dat het verschil zó groot is, is wel heel frappant. Ruw geteld zijn er in Brussel half zoveel werklozen als elk van de andere gewesten, maar zijn er wel tien keer minder huisbezoeken.

Volgens de woordvoerster van minister De Backer heeft dat te maken met het Kanaalplan, dat na de aanslagen in Brussel is gekomen. Daardoor zou de politie meer woonstcontroles doen, en dus ook de uitkeringsfraude beter opsporen, zodat de RVA dat niet meer hoeft te doen. Al blijft er dan nog steeds een deel onbeantwoord. Want in Brussel zijn er negentien gemeenten, en maar acht daarvan vallen onder dat Kanaalplan. Voor de elf andere is er niks veranderd.