De vijf boeken die het leven van Marie Laga hebben veranderd

Met dit boek wil Marie Laga beginnen - een beduimeld, stukgelezen exemplaar van  De tweede sekse, het feministische essay van de Franse filosofe en schrijfster Simone De Beauvoir dat nogal wat stof deed opwaaien toen het verscheen in 1949. 

"Al van in de humaniora was ik gefascineerd door rollenpatronen en de positie van de vrouw in de samenleving", zegt Laga, "ik keek op naar deze non-conformistische, intelligente vrouw met haar extreme meningen. De tweede sekse kreeg ik cadeau toen ik twintig was. Ik heb het niet in één keer uitgelezen want het is zware kost, maar het is op al mijn reizen meegegaan."

"We hebben tegenwoordig zeker wel een meer genuanceerd beeld - de vrouw is ook bepaald door de biologie - maar de baseline van De Beauvoir blijft overeind: Je wordt niet als vrouw geboren, maar tot vrouw gemaakt.

In Afrika heb ik dikwijls genoeg gezien hoezeer de identiteit van de vrouw als sociale constructie de hiv-epidemie kan bepalen.  Een meisje in Zuid-Afrika loopt nog altijd veel meer risico om besmet te raken met hiv dan een jongen en dat heeft veel te maken met haar sociale status. Een meisje kan bijvoorbeeld geen condoomgebruik afdwingen of is slachtoffer van ongewilde seks.

Ook wat De Beauvoir zeventig jaar geleden al over abortus schreef, is in deze tijden nog relevant. Ze pleitte voor het recht op abortus, op een veilige abortus. Ook vandaag nog is dat een kwestie van leven en dood, elk jaar sterven in de wereld, vooral in Afrika, tienduizenden gezonde meisjes en vrouwen omdat ze geen toegang hebben tot een veilige abortus."

Als studente was Marie Laga doordrongen van het linkse ideeëngoed - gelijke kansen, solidariteit. Ze werkte een tijd bij Geneeskunde voor het Volk en zoals veel progressieven kon ze sympathie opbrengen voor politieke modellen als het Maoïsme - de  Chinese overheid bracht bijvoorbeeld de gezondheidszorg tot in de meest afgelegen boerendorpen dankzij de zogenoemde blotevoetendokters. 

Wild Swans sloeg dan ook in als een bom bij Marie Laga. In het boek vertelt de Chinese auteur Jung Chang het levensverhaal van haar grootmoeder, haar moeder en zichzelf en beschrijft ze de gruwel die ze alledrie moesten ondergaan - de periode van de krijgsheren, de communistische partijfunctionarissen en tenslotte de dwangarbeid op het platteland tijdens de Culturele Revolutie.

"Het was een absolute schok om te lezen wat een politiek model met mensen kan aanrichten. De wreedheden en vernederingen tegenover de Chinese bevolking waren werkelijk hallucinant. Ik heb eruit geleerd dat je altijd naar de mensen zelf moet luisteren als je over een systeem nadenkt. Hier in het Westen kenden we absoluut niet de draagwijdte van het Maoïsme en de impact op de Chinezen. 

Ik vind Wild swans overigens prachtig geschreven. Ook de kracht die uitgaat van die drie moedige vrouwen sprak me erg aan. En China blijft voor mij een fascinerend land., de armoede vermindert er spectaculair maar de politieke onvrijheid blijft. Ik geloof dat het boek van Jung Chang er nog altijd verboden is."

En dan trekt Marie Laga het vaatje superlatieven open. "Een meesterwerk! Vijf sterren! Voor mij is dit hèt boek! Laga heeft het over Congo van David Van Reybroeck. " Het boek is enerzijds wetenschappelijk en historisch gefundeerd en als wetenschapper hou ik daarvan, maar Van Reybroeck laat ook heel veel Congolezen aan het woord die over hun eigen ervaringen vertellen. Schitterend hoe Van Reybroeck het feitelijke en het persoonlijke verweeft, voortdurend in- en uitzoomt en dan weer verbanden legt."

Het boek Congo is zo belangrijk voor Laga omdat het lànd Congo haar leven heeft bepaald. Het is in Bukavu - aan het Kivumeer, toen nog een idyllische rurale plek - dat ze als stagiaire-arts van 22 de beslissing nam om in de tropische geneeskunde voort te studeren. Ze was op slag verliefd op het land, op de mensen, hun levenskracht, de muziek. 

In de Congolese hoofdstad Kinshasa deed Laga ook haar eerste grote aidsonderzoek. En zo zijn we toch bij hèt thema van haar loopbaan als onderzoeker beland. Want zowel aan het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen als in verschillende landen in Afrika heeft Laga de seksueel overdraagbare aandoening aids onderzocht en proberen in te dijken. 

Laga: "Het heeft lang geduurd voor men in het Westen onder ogen wilde zien dat het in Afrika om dezelfde ziekte ging.  België heeft echt een pioniersrol vervuld door aan te tonen dat aids wel degelijk hetero's en vrouwen en baby's treft en in Afrika een ware ravage aan het aanrichten was.  Er is veel tijd verloren gegaan vooraleer de wereld wakker werd en er een echte internationale solidariteit op gang is gekomen."

And now for something completely different. Een keer per maand leest Marie Laga een mooi boek waarover ze van gedachten wisselt - maar vooral nageniet - met de andere leden van de leesclub, een gezellige vriendinnenclub eigenlijk. Een verademing naast alle vakliteratuur die ze als onderzoeker niet kan laten liggen.  

De acht bergen van de jonge Italiaanse schrijver Paolo Cognetti was bij zijn verschijning eind 2017 een schot in de roos. Het is het verhaal van de vriendschap tussen twee jongens, de ene uit de stad, de  andere woont in de bergen.

Laga heeft het boek puur voor de schoonheid gekozen. "Je ziet de bergen voor je als Cognetti ze beschrijft - ze zijn groots en mooi maar ook beangstigend. Er gebeurt niet erg veel, de plot is zeer eenvoudig. Maar Cognetti zuigt je mee in een esthetische ervaring. In de leesclub was iedereen het erover eens - je moet je laten meedrijven en gewoon genieten."

Er zijn al enkele sterke vrouwen gepasseerd in het lijstje van Marie Laga. Nu ook Hamoutal, de jonge katholieke vrouw die op het einde van de elfde eeuw wegvlucht uit Rouen met haar joodse geliefde David. Ze beginnen een nieuw leven in Zuid-Frankrijk maar ze worden alweer opgejaagd want haar vader wil haar laten vermoorden. 

"Het boek neemt je bij de strot", zegt Marie Laga, "je wordt meegesleurd in een rauw maar tegelijk ook puur verhaal. Als Hertmans een bloedige moordpartij beschrijft, voelt dat alsof je de apotheose van een muziekstuk bijwoont.

Het is een ingenieuze vondst om fictie en non-fictie op deze manier te vermengen. Hertmans had maar heel weinig historische aanknopingspunten, de rest heeft hij met zijn eigen verbeeldingskracht aangevuld. Iemand vergeleek het met een fresco waar nog maar enkele stukken van zijn bewaard en waarvan de vergane plekken opnieuw zijn ingekleurd.

Je zou kunnen zeggen dat De bekeerlinge gaat over thema's als migratie en antisemitisme, maar het is in de eerste plaats een magistraal verteld verhaal, van een rauwe, harde, maar absolute schoonheid. Dit boek ga ik zeker en vast opnieuw lezen."

Lang zullen we lezen

Zin in meer boekentips? Ga dan naar de website langzullenwelezen.be. Neus rond in de boekenkast van andere lezers en ontdek wat zij van gelezen boeken vinden. Maak ook zelf een virtuele boekenkast aan en geef bij elk boek je ongezouten mening en score.