Wetenschappers maken gehakt van ‘Big Food’
Obesitas, ondervoeding en klimaatverandering zijn de grootste gevaren die op ons afkomen. En willen we die onder controle krijgen, dan zouden we volgens een nieuw rapport de grote voedingsindustrie aan banden moeten leggen. “Zij pleiten voor meer politieke moed.”
Het is opnieuw een ophefmakend rapport dat in het gerenommeerde blad The Lancet staat. Een week na ‘het dieet van de 21ste eeuw’ – waarin vooral minder plaats is voor vlees, zuivel en suiker – trekken wetenschappers in het tijdschrift opnieuw van leer tegen de voedingsindustrie.
Deze keer maakten experts van de Universiteit van Auckland (Nieuw-Zeeland), de George Washington-universiteit (VS) en de ngo World Obesity Federation een analyse van wat zij de belangrijkste gevaren noemen voor onze huidige samenleving: obesitas, ondervoeding en klimaatverandering.
Te lang zijn die problemen afzonderlijk behandeld, stellen de wetenschappers. Terwijl de drie fenomenen op elkaar inspelen. Zo is het voedselsysteem niet alleen verantwoordelijk voor de pandemieën van ondervoeding en obesitas, maar zorgt het ook voor 25 tot 30 procent van de uitstoot van broeikasgassen.
‘Tot nu werden ondervoeding en obesitas gezien als tegenpolen. In realiteit worden ze allebei gedreven door hetzelfdesysteem’
“Tot nu werden ondervoeding en obesitas gezien als tegenpolen. Van te veel ofwel te weinig calorieën”, zegt professor Boyd Swinburn (universiteit van Auckland) in The Guardian. “In realiteit worden ze allebei gedreven door hetzelfde ongezonde, onevenwichtige voedingssysteem. Bij klimaatverandering zie je hetzelfde verhaal: de winst primeert en de macht negeert hoe onze huidige voedselsystemen – maar ook mobiliteit, stadsplanning en landgebruik – voor ecologische schade zorgen.”
Lobby counteren
Het rapport is het werk van 43 gezondheidsexperts uit 14 landen. Olivier De Schutter, de Belg die in het verleden speciaal rapporteur van de VN over het recht op voedsel was, een van de specialisten die aan de studie heeft meegewerkt.
De experts wijzen vooral de politieke leiders met de vinger. Volgens hen moeten overheden en het middenveld de macht van de grote voedingslobby’s beter counteren. ‘Big Food’ zou op dezelfde manier aangepakt moeten worden als ‘Big Tobacco’, klinkt het. Zo moet er volgens hen een bindend internationaal verdrag komen, net zoals er ooit een antitabakswet van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is gekomen. En zoals toen ook de tabaksbedrijven niet mee aan tafel mochten zitten, zou ook de voedingsindustrie uit de discussies gebannen moeten worden.
‘Big Food’ moet op dezelfde manier aangepakt worden als ‘Big Tobacco’, inden de 43 gezondheidsexperts uit 14 landen
Er komt al kritiek op de studie, vooral van (buitenlandse) voedingsorganisaties. Zij noemen het onderzoek meer ‘activistisch’ dan ‘wetenschappelijk’. “Nochtans is dit al veel langer de wetenschappelijke consensus”, zegt Loes Neven van het Vlaams Instituut Gezond Leven. “De auteurs van de studie pleiten voor meer politieke moed en minder luisteren naar de commerciële belangen. Dat zijn zaken waar wij met het instituut ook achter staan.”
Dat ondergewicht, overgewicht en dus ook klimaatverandering problemen zijn die met elkaar zijn verweven, is geen verrassing voor wie de sector goed kent en volgt. “Dat zijn elementen die wij ook hebben meegenomen in het ontwikkelen van een nieuwe voedingsdriehoek”, zegt Neven. “De nadruk moet liggen op gezondheid. En er zijn heel veel links tussen een gezonde voeding en voeding die ook goed is voor het milieu.”
Dat de auteurs van het rapport ervoor pleiten om bindende richtlijnen uit te werken zonder inmenging van de industrie, vindt Neven niet zo gek. “Bij het uitwerken van de meest recente voedingsdriehoek zijn we ook niet aan tafel gaan zitten met commerciële partners zoals de Boerenbond of het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM).”
Sociale marketing
Verder zijn de 43 wetenschappers best concreet in hun aanbevelingen: zo stellen ze voor om de wereldwijde overheidssubsidies voor vlees of zuivel te investeren in een meer duurzame landbouw, en de subsidies voor fossiele brandstoffen te herleiden tot hernieuwbare energie en duurzaam transport. De consumptie van rood vlees moet naar beneden, met behulp van taksen, gerichte subsidies, gezondheidslabels en sociale marketing.
Een ander voorstel van het panel in The Lancet: laat de industrie zelf opdraaien voor de vervuiling die ze veroorzaakt. Onderzoek van Ocean Conservancy wees uit dat 70 procent van de tien meest voorkomende types van plastic vervuiling in de zee afkomstig is van de voedingsindustrie, van voedselverpakkingen en plastic flessen tot plastic dopjes en boodschappentassen.
‘We betreuren de ongenuanceerde manier waarop de rol van de voedingsindustrie aan bod komt in het rapport’
De voedingsindustrie is niet blij met het rapport. Ook in ons land kwam er meteen een reactie van Fevia. De federatie van de Belgische voedingsindustrie betreurt de “ongenuanceerde manier waarop de rol van de voedingsindustrie aan bod komt in het rapport”. Fevia benadrukt dat de sector zelf al jaren aan oplossingen werkt die er vandaag voor zorgen dat het voedingsaanbod evenwichtiger is.
Volgens deskundigen en milieu-organisaties is dat niet altijd voldoende. Een organisatie als Fevia kan maar niet zeggen dat ‘wij’ minder vlees moeten eten, zo stelt Laurens De Meyer, beleidsmedewerker voeding en landbouw van de Bond Beter Leefmilieu (BBL). “Kijk, ik ben niet tegen een samenwerking met de voedingsindustrie om deze problemen aan te pakken. Maar dat mag geen excuus zijn om de problemen niet te benoemen. Samenwerken is in hun hoofd vooral afremmen. En onze politici gaan daar in mee.”