We hebben de markt én de overheid nodig om de klimaatopwarming te bestrijden
Paul De Grauwe is professor aan de London School of Economics. Zijn column verschijnt wekelijks.
De jongeren die op straat komen zijn ervan overtuigd dat politieke actie dringend nodig is om de klimaatopwarming, die grote delen van de wereld onleefbaar dreigt te maken, te stoppen.
De belangrijkste politieke leider in Vlaanderen is niet overtuigd. Doemdenken is misplaatst, zegt hij. Wees optimist, vertelt hij de scholieren. Wetenschappelijke vooruitgang zal ervoor zorgen dat nieuwe technieken ontstaan die het klimaatprobleem zullen oplossen. Keer terug naar de schoolbanken, besluit hij met een vermanende vinger naar de scholieren, en studeer wiskunde en wetenschappen. Zo kunnen jullie zelf bijdragen aan een beter milieu en een duurzame aarde.
De markten moeten gestuurd worden om technologische vernieuwingen te produceren die gunstig zijn voor het klimaat en het milieu
Bart De Wever staat niet alleen in zijn technologisch optimisme. Er is een belangrijke grondstroom in het denken over het klimaat, die tot de conclusie komt dat het allemaal wel zo erg niet zal zijn, omdat de dynamiek van technische vernieuwing die aanwezig is in vrije markten vanzelf de oplossing van het klimaatprobleem zal aanreiken.
Nul return
Voor een deel heeft de burgemeester van Antwerpen wel gelijk. Het klimaatprobleem kan alleen opgelost worden zonder een al te groot welvaartsverlies, als we erin slagen nieuwe productietechnieken te ontwikkelen die minder CO2 en andere schadelijke stoffen uitstoten.
De cruciale vraag is echter of vrije markten dat vanzelf zullen doen. Het antwoord op deze vraag is ronduit neen. De markten moeten gestuurd worden om die technologische vernieuwingen te produceren die gunstig zijn voor het klimaat en het milieu. Laat ik, om dat duidelijk te maken, opnieuw het voorbeeld nemen van een vliegreis Brussel-Warschau, die je vandaag voor 30 euro kunt boeken bij goedkope luchtvaartmaatschappijen.
Vliegtuigbouwers zullen geen investeringen doen in nieuwe technologieën die niets opbrengen
De uitstoot van CO2 door vliegtuigen is volledig onbelast. Met andere woorden, in het ticket van 30 euro is de kost veroorzaakt door de uitstoot van CO2 niet inbegrepen. Die uitstoot door de vliegtuigmaatschappijen is dus gratis. Heeft een vliegtuigbouwer een incentive om investeringen te doen in nieuwe technologieën die de uitstoot van CO2 verminderen? Die investeringen zijn bijzonder duur, en zullen het prijskaartje van een vliegtuig verhogen. Vliegtuigmaatschappijen zullen echter geen duurdere vliegtuigen willen kopen die de CO2-uitstoot verminderen, omdat kostenbesparing die hieruit voortvloeit niet hen ten goede komt, maar wel de hele gemeenschap. Het gevolg is dat de return van een investering in nieuwe technologieën die de uitstoot verminderen nul is.
Rendement
Vliegtuigbouwers zullen geen investeringen doen in nieuwe technologieën die niets opbrengen. Ze zullen wel zoeken naar andere technologische snufjes die meer passagiers lokken, maar niet naar technologieën die de uitstoot verminderen. Dat kan alleen als een externe instantie, in dit geval de overheid, de vliegtuigmaatschappijen dwingt om de kostprijs van de CO2-uitstoot in de prijs van het ticket te verrekenen. Dan pas wordt het interessant om dure investeringen te doen. Het duurdere vliegtuig maakt het dan immers mogelijk dat de vliegtuigmaatschappijen hun kosten (de belastingkost van de CO2-uitstoot) verminderen. Het duurdere vliegtuig rendeert dan.
De markt creëert een enorme dynamiek van technologische vernieuwing; de overheid stuurt deze technologische vernieuwing
Die conclusie kan veralgemeend worden naar alle activiteiten die externe kosten (milieukosten) genereren. Het transport en de industrie genereren externe kosten. Ondernemers zullen niet bereid zijn milieuvriendelijke maar dure investeringen te doen om externe kosten die ze toch niet betalen, te drukken. Ze zullen dat alleen maar doen als ze effectief die externe kosten zelf betalen. En dat laatste kan alleen door een belasting te heffen op de uitstoot van schadelijke stoffen.
Manipulatie
We hebben dus beide nodig: de markt en de overheid. De markt die een enorme dynamiek van technologische vernieuwing creëert; de overheid die deze technologische vernieuwing stuurt, zodat ze leidt tot een vermindering van de uitstoot van schadelijke stoffen. De markt alleen doet het niet, omdat de prijzen in een vrije markt de externe kosten niet weerspiegelen. De overheid alleen doet het ook niet. Die is meestal niet in staat om zelf nieuwe technologieën te ontwikkelen. En dus moeten beiden samen ingeschakeld worden in de strijd tegen de klimaatopwarming.
Het is bijzonder spijtig dat dit debat ideologisch gemanipuleerd wordt, zowel door rechts als door links
Het is bijzonder spijtig dat dit debat ideologisch gemanipuleerd wordt. Vanuit de rechterhoek horen we hoe het marktsysteem het allemaal zal oplossen en hoe verfoeilijk overheidsactie wel is. Vanuit linkse hoek wordt de markt gedemoniseerd en wordt alle heil verwacht van de overheid.
Die ideologisering levert niets op voor het klimaat. Dat hebben de jonge scholieren ook begrepen.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
