Waarom mensen in armoede en jongeren met migratieachtergrond wegblijven van de klimaatmars

“Ik heb in Marokko niet alles achter gelaten om hier onder de grond te belanden.” Mijn grootvader, een dikke 60 jaar geleden toen hij aan de steenkoolmijnen kwam. Hij had het natuurlijk over de arbeiders die al dat zwart goud naar boven brachten, uit het diepste van de aarde. De heilige graal van de economie. Dan maar in de metallurgie gaan werken! Want dat is gezonder. Laten we het voortschrijdend inzicht noemen.

Hij heeft veel van zijn vrienden zien sterven aan de gevolgen van kankers in zowat elk lichaamsdeel of is op visite gegaan bij de zoveelste ex-collega die alzheimer heeft. Het begint te dagen. We hebben als mens een gruwelijke fout gemaakt. En 60 jaar nadat hij het plattelandsleven heeft verlaten om de economische droom na te streven, vindt hij nu terug rust bij het eten van lokale biogroenten. Een back-to-the-roots duurzaamheid. Reflecterend over de impact die hij, en wij, hebben gehad. “Want de profeet (Mohamed), deed het toch anders dan wij nu!” Mijn grootvader. De eco-jihadist tussen zijn vrienden.

Maar voor ik de kaart van de bionade-bourgeoisie trek, wil ik even stilstaan bij het sociale aspect van duurzaamheid. Mensen in armoede kunnen inderdaad geen lokale biogroenten kopen, te duur. Of de nieuwste elektrische wagen, ook te duur. Een geïsoleerd huis dat voldoet aan de nieuwste normen, een onbereikbaar luchtkasteel. Al die zichtbare en instagramable, en vaak ook in een blog neergeschreven, maatregelen zijn onbereikbaar voor een grote groep Belgen.

Een trip naar de bossen, om bijvoorbeeld Natuurpunt te helpen, is niet mogelijk zonder wagen en de milieuorganisaties houden Potluck-evenementen, breng je eigen eten mee zodat iedereen kan mee-eten. Daar sta je dan met een gewone spaghetti bolognese. Geen spelt, geen tofu en niets lokaals. Hoor je die onuitgesproken vooroordelen al? En dat terwijl de ecologische voetafdruk van mensen in armoede ettelijke malen kleiner is. Ja, àls ze een auto hebben, is het vaak een oude diesel. Maar tegelijk maken ze geen verre exotische vakanties in de zomer. Geen skivakantie. Ze kopen tweedehands kleding en een, door de elite afgedankte, PlayStation die plaats heeft moeten maken voor de Nintendo Switch én twee tablets.

Wij hebben geen enkele reden om die doelgroep kwalijk te nemen dat ze op straat komen tegen de hoge accijnzen op diesel, en niet massaal op de klimaatmars aanwezig zijn. Ongeveer één op de vijf Belgen staat al op een energierantsoen en kan het zich gewoon niet veroorloven om meer te verbruiken. En voor het water geldt al hetzelfde. Laat dit een oproep zijn om beide groepen te verenigingen onder gezamenlijke doelen: Gezondheid, groene en goedkope mobiliteit en het klimaat.

Neem nu opnieuw mijn grootvader die de sociaal-economische ladder heeft moeten beklimmen. Hij is zich er zeer bewust van dat we zuinig moeten omgaan met de hulpbronnen van deze wereld. Niet enkel uit economisch oogpunt, maar ook religieus. Hij doet zijn rituele wassing voor het gebed met slechts een klein emmertje water (dat deed Mohamed ook, DDMO), hij plant bomen (DDMO), hij eet alles op wat hij koopt (DDMO) en nog vele andere zaken. Nee hij zal nooit meestappen met een klimaatmars. Hij begrijpt vaak die woorden niet. Hij voelt zich ook niet aangetrokken tot de call of urgency. En verdere toekomstdromen maakt hij niet. Zijn manier om onze toekomst te verzekeren is om de kleinkinderen te wijzen op hun gedrag. Er zijn honderden overleveringen van de profeet Mohamed die gaan over de natuur en (ethisch en ecologische) duurzaamheid, die hij allemaal van buiten kent. En elke keer dat hij weer een zin citeert, voelen we ons weer wat schuldiger. Tot we de volgende citytrip boeken en moeten kiezen tussen een vliegtuig of een onnoemelijk dure treinrit.

Je zou dus verwachten dat alle jongeren met migratieroots mee vooraan in de klimaatmarsen rondlopen. Er zijn er zeker, vooral diegenen die net in die middenklasse vallen. Ze kunnen de tijd vrijmaken en bevinden zich al in een geprivilegieerde positie. Maar velen, vaker in de sociaal zwakkere situaties, vinden een mars maar niets. Het criminaliseren van de sociale protesten, de overdadige politiekracht die ingezet wordt als allochtone jongeren de straat opkomen voor pakweg Palestina of Jemen, de schrik om extra hard aangepakt te worden als spijbelaar, dit zijn allemaal reële gevoelens die ervoor zorgen dat net die generatie die dubbel baat heeft bij een sociaal-ecologisme niet meestapt. Want zeg nu eerlijk, als zelfs de witte, middenklasse aso-studenten als spijbelopportunisten bestempeld worden, hoe zou het zijn voor de eco-jihadist uit het bso?

Maar ik kan je zeggen: de levenswijze van mijn grootvader is vele malen duurzamer dan die van mij, zonder al die marsen en opiniestukken. Want wat cynici ook mogen beweren, de diverse jeugd van tegenwoordig vindt het klimaat wel belangrijk. Zij kopen wel bewust.  Stellen zich wel vragen bij het overvloedig plasticgebruik. Laten evenzeer een traan bij de eerste klimaatvluchtelingen die uit hun landen verdreven worden. 

 “10yearchallenge? Ik heb nog nooit zoveel confronterende beelden gezien over smeltende ijskappen, gedeeld door jongeren en volwassenen, met wortels over de hele aarde. Want die delen we allemaal. Nog voorbeelden in het rijtje van jonge diverse voorvechters van het klimaat. Want ze bestaan, ook al staan ze niet op de barricades: Freehands die bomen planten voor de gezonde lucht, Amana vzw die waterputten crowdfunden in droge gebieden in Afrika, Green Deen die op een Islamitische manier een vegetarische levensstijl promoten, Mohamed Barrie, een influencer op social media, die zwart zijn en een veganistische levensstijl combineert op een hippe manier. Of de 30 Antwerpse jongeren die als vrijwilliger twee Marokkaanse organisaties die actief inzetten op klimaat (association homme et environnement en Isaaf) gaan helpen. Ecojihadisten, elk op hun manier. Strijdend voor het klimaat.

Om de ecojihad af te sluiten, een vers uit het heilig boek, aangeleerd door de opa: “Het verderf is op het land en de zee zichtbaar door wat de mensen hebben verricht, zodat Hij hun een gedeelte van wat zij hebben verricht doet proeven. Hopelijk zullen zij berouw tonen.” (30:41)

#micdrop. En nu, hup! De planeet redden!