Ook de KU Leuven heeft een plicht en mag niet wachten tot de spijbelende jongeren zelf wetenschappers zijn

Aan de universiteit eindigen deze week de examens. Dat creëert ruimte in de agenda van onze studenten. Bijvoorbeeld om deel te nemen aan de volgende spijbelbetoging. Nu hoort ‘spijbelen’ niet echt tot het gangbare lexicon van de universiteitsstudenten, maar toch is de kans groot dat velen van hen bij de volgende protestmars zullen aansluiten.

We krijgen regelmatig de vraag of we de KU Leuven-studenten actief zullen aansporen om deel te nemen. We hebben bewondering voor “Spijbelen voor het klimaat” en waardering voor wie deelneemt. Maar neen, oproepen zullen we niet doen. Omdat we ook veel waardering hebben voor wie beslist onze colleges en seminaries bij te wonen. Maar vooral, omdat er zoveel kracht uitgaat van de eigen beslissing van zoveel jonge mensen. Wat deze protestmarsen zo krachtig en het signaal zo sterk maakt, is precies dat zoveel jongeren deelnemen zonder dat ze daartoe door hun school of universiteit worden aangespoord.

Is daarmee de kous af voor een universiteitsbestuur? Neen. We nemen onze verantwoordelijkheid. We doen dat al enige tijd. Het is de wetenschap die ons erop gewezen heeft dat het uit de hand loopt met ons klimaat en dat we er snel iets aan moeten doen, op globale schaal. De leidende universiteiten hebben inderdaad een voorname rol gespeeld in de vaststelling van de klimaatverandering, in de simulatie van haar gevolgen, in de bewustmaking rond de rol van de mens en dus in de beweging die vandaag op snelheid komt. 

Maar op die verdienste mogen universiteitsbesturen niet teren. Kennisinstellingen spelen een cruciale rol in een samenleving die zich op haar toekomst wil voorbereiden, ook waar het over onze omgang met de planeet gaat. Hier is de grote opdracht voor onze samenleving om de klimaatverandering beheersbaar te houden. Dat is niet alleen een kwestie van eigenbelang, maar ook van sociale rechtvaardigheid: het zijn immers de armere landen in het Zuiden die het meest zullen lijden onder een ongecontroleerde opwarming. De universitaire klimaatagenda is onlosmakelijk verbonden met haar engagement in universitaire ontwikkelingssamenwerking. 

Ook ten aanzien van onze studenten hebben we een plicht. Neen, we mogen niet wachten tot de spijbelende jongeren zelf wetenschappers zijn en de oplossingen voor de toekomst van hun kinderen zoeken. Want dan ontsporen we. We moeten er nu voor de huidige generatie studenten zijn. We moeten hen de weg wijzen door positie in te nemen. De jongeren die we opleiden moeten zich kunnen herkennen in een instelling die toekomstgericht denkt en engagementen opneemt. Een universiteit die zichzelf ernstig neemt, kan niet anders dan vooropgaan in deze transitie. Dat vraagt duidelijke keuzes in het onderwijsaanbod en het studentenbeleid, in het onderzoek en in de bedrijfsvoering. 

Al onze studenten, in al onze richtingen, moeten de kans krijgen om zich in één of meer vakken of programma’s grondig te informeren over de klimaatproblematiek en het belang van duurzame ontwikkeling. Ze moeten zelf initiatief kunnen nemen in het levend labo dat een duurzame universiteit moet zijn. 

Onze onderzoeksagenda moet gevoed worden vanuit een overtuiging dat met de juiste wetenschappelijke en technologische kennis het klimaatprobleem oplosbaar is. Het kan, maar er is nog ontzettend veel wetenschap en technologie nodig om voor allerhande problemen de juiste oplossingen uit te werken. Denk maar aan het duurzaam opwekken van energie, het vervoer van energie, het ontwikkelen van nieuwe gewassen voor een veranderend klimaat, de ontwikkeling van nieuwe batterijen.

De universiteit moet ook een voorbeeld stellen in haar bedrijfsvoering. Aan de KU Leuven hebben we die keuze gemaakt door duurzaamheid tot een prioriteit te maken in ons strategisch plan, onze bouwprojecten en ons energiebeleid. We maken een keuze voor zachte mobiliteit en we ontwikkelen een duurzaam reisbeleid. Duurzaam worden kunnen we overigens niet alleen: we hebben sterke partners nodig. Met Leuven 2030 zetten we ons samen met overheden en andere spelers in om gezamenlijk tot duurzame oplossingen te komen voor de regio. 

Die wetenschappelijk/technologische kennis alleen is niet voldoende. Sociale wetenschappers zoals economen, maar ook moraalfilosofen en juristen, moeten met die kennis aan de slag om onze maatschappij tot een duurzame samenleving te transformeren. De transitie moet immers niet alleen technisch haalbaar zijn, maar ook rechtvaardig en aanvaardbaar.

Ook hier moet de universiteit een leidende rol spelen. Ze is bij uitstek een plaats waar de ‘harde’ wetenschappers en de menswetenschappers met elkaar in gesprek gaan. Een gesprek dat kan leiden tot oplossingen die écht duurzaam zijn, niet alleen omdat ze wetenschappelijk verantwoord zijn maar ook omdat ze kunnen ingepast worden in de Vlaamse en globale samenleving. 

We weten dat andere universiteiten en hogescholen onze visie delen. Het Vlaamse hoger onderwijs kan daarom een voortrekkersrol spelen om onze regio bij de Europese top te brengen, niet alleen als een regio die het economisch uitstekend doet maar ook als een regio die de bakens uitzet voor een duurzame toekomst. Jongeren willen een signaal geven door te spijbelen voor het klimaat. Nu zij ons nog eens met de neus op de feiten hebben geduwd, moeten wij inzetten op nog harder werken om duurzaamheid een realiteit te maken. Makkelijk is dat niet. Maar het is een belangrijk deel van onze opdracht: de samenleving helpen om vanuit onderwijs, onderzoek, innovatie en engagement te komen tot oplossingen voor haar meest complexe problemen.