“De dood van Avicii zegt pijnlijk veel over onze neiging om onze emoties op te kroppen”

Allesbehalve deprimerend is dan weer dat Blake in uitstekende doen is op zijn nieuwe plaat Assume Form. Wanneer ik hem op een Belgische winteravond aan de lijn krijg, zit hij in sunny Los Angeles in de studio met Rosalía, de Catalaanse die op haar eigen plaat El mal querer met flair flamenco en r&b mixt, en daarmee moeiteloos alle Jennifer Lopezzen en Shakira's van de kaart veegt. Op Assume Form zingt ze samen met Blake de warmbloedige song 'Barefoot in the Park'.

Snel nog even je Spaans bijgespijkerd?

James Blake: “Euh, eerlijk: mijn Spaans is zo goed als onbestaand, maar ik ben wél dol op de klank van die taal, vooral in songs. Rosalía heeft me de tekst aangeleerd, ik heb er serieus op zitten zwoegen. Het grote probleem voor Engelstaligen is de Spaanse 'r', ik denk dat die alleen al me twee uur heeft gekost. Het laatste wat ik wil, is klinken als Manuel in Fawlty Towers.” (lacht)

Rosalía wordt overal getipt als dé grote doorbraakartiest voor 2019.

(beslist) “Volkomen terecht. Volgens mij heeft ze alle kwaliteiten om wereldwijd door te breken. Alleen al omdat ze zoveel stijlen mixt in haar geluid, en al die stijlen ook perfect aankan.”

'Power On' klinkt als een song over huiselijk geluk: 'Have you ever coexisted so easily', mijmer je. In verschillende interviews heb je het al gehad over de zielenrust die je de laatste tijd hebt gevonden, en de rol van je relatie daarin.

“Al mijn songs zijn autobiografisch. Maar 'Power On' is méér dan een song over rust, het is vooral een relaas van mijn persoonlijke groeiproces. Of liever: van mijn voortdurende gesukkel met dat groeiproces. Ook in mijn relatie (Blake woont tegenwoordig samen met de Britse actrice Jameela Jamil, bekend van 'The Good Place', red.) constateer ik vaak dat mijn ego me nog parten speelt. Mijn trots inslikken, toegeven dat ik wéér eens verkeerd zat: ik heb dat echt moeten leren.”

Je zingt in 'Power On' ook: 'I thought you were second place to every song... I was wrong'.

“Ik zat héél vaak verkeerd over van alles, en tijdens het maken van deze plaat heb ik mijn leven serieus herschikt. Ik moest gewoon een leven leren leiden, full stop. Een leven naast de muziek, en dat ging met vallen en opstaan, want zelfs in een goeie relatie gaat niet alles vanzelf voor me.

“Dat heeft om te beginnen te maken met het feit dat ik als enig kind ben opgegroeid: ik ben dus gewend dat alles rond mijn persoontje draait. En toen werd ik ook nog eens muzikant, kroop ik op het podium en wou ik mijn muziek delen met de mensheid. Ik ben dus haast voorgeprogrammeerd om altijd in de eerste plaats aan me, myself and I te denken. De voorbije jaren heb ik moeten leren géven in plaats van alleen maar te nemen.”

Hoe ironisch of serieus ben je wanneer je in 'Don't Miss It' zingt: 'Everything is about me'?

“Dat is natuurlijk de monologue intérieur van de egomaniak in me. Maar wat is eigenlijk zijn probleem? Dat hij de hele tijd loopt te piekeren over wat anderen van hem denken. Dat soort kopzorgen creëerde op een gegeven moment zoveel ruis in me... 'Don't Miss It' is dan ook een pure waarschuwing aan mezelf: loop je leven niet mis door de hele tijd zo neurotisch te doen, probeer ook eens te genieten.”

Heb je echt het gevoel dat je een deel van je leven bent misgelopen?

“Absoluut. Vele, vele jaren zelfs. Door depressie en angst.”

Situeren die jaren zich in je leven als succesvol muzikant, of ook al daarvoor?

“Nee, niet in de jaren daarvoor. Al lijkt het me juister om te zeggen dat er toen al één en ander sluimerde, en dat beroemd worden bepaalde symptomen heeft verergerd. Ze zeggen weleens dat mensen met een depressie het gevoel hebben dat ze naar zichzelf kijken van op een afstand, alsof ze met een helikoptertje rondcirkelen en daar beneden iemand bezig zien van wie ze zich alsmaar meer vervreemd voelen.

“Bij mij heeft de roem die sluimerende gevoelens van dissociatie enorm versterkt. Als publieke figuur ga je jezelf automatisch loskoppelen van de persoon die optreedt en interviews geeft en awards in ontvangst neemt. Gewoon al om je privacy te beschermen. Als iemand je op de rode loper een microfoon onder de neus duwt en vraagt: 'Hoe is het?' ga je daar níét antwoorden: 'Slecht, en met jou?' Stilaan krijg je het gevoel dat die persoon met wie het zogezegd goed gaat, iemand ánders is.

Nood aan een gesprek?

Wie met vragen zit over zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op de site zelfmoord1813.be
   

“In mijn geval was dat dus: je hebt James Blake én je hebt James Litherland. Het is voor James Blake heel gemakkelijk om een perfect individu te lijken in de ogen van James Litherland, en het is heel erg verleidelijk voor James Litherland om alsmaar meer zijn best te doen om aan dat ideaalbeeld van James Blake te voldoen. Op die manier raakten die twee steeds verder van elkaar verwijderd.

“Ik heb jaren rondgelopen met de stress dat ik moest beantwoorden aan het idee dat de mensen over me hadden, zonder dat ik zelfs precies kon zeggen wat dat idee nu eigenlijk was. Daardoor ging ik me steeds meer geïsoleerd voelen.”

De dood van Avicii

Je hebt het ook al aangehaald in interviews: de onpersoonlijke levensstijl op tournee, iedere avond in een ander land en met andere mensen om je heen, laat geen diepgang toe.

“Eerst dit: ik ben dol op touren. En ik voel me enorm bevoorrecht om te kunnen doen wat ik doe. Dus ik ben níét aan het klagen, maar ik ga hier toch een béétje klagen, want veel heeft te maken met de richting waarin de muziekindustrie is geëvolueerd. Artiesten moeten vandaag veel meer touren dan ooit tevoren: dat is de enige manier om geld in het laatje te brengen, want platenverkoop is iets van het verleden en streamen brengt ook niks op. Maar al dat touren is een nachtmerrie voor je geestelijke gezondheid. Ik heb veel muzikanten onder mijn vrienden, en ik zie het bij jonge artiesten die voor het eerst gaan touren: ze beginnen er helemaal fris en opgewonden aan, maar enkele jaren later kom ik ze totaal uitgeblust tegen in festivalbackstages.

“Zolang het huidige verdienmodel niet wordt bijgestuurd, zal dat alleen maar erger worden. Daar maak ik me echt zorgen over.”

Moet de industrie zich dan niet eens gaan aanpassen?

“Die zie ik niet veranderen. It is what it is. Ik denk eerlijk gezegd dat muzikanten zélf hun mentale gezondheid zullen moeten verzorgen, in de periodes thuis. Maar daar begint het al: hoelang kun je naar huis? Ik ben wat dat betreft een gelukzak. Na mijn vorige plaat had ik met touren genoeg geld verdiend om een volledig jaar thuis te blijven. Om te schrijven, maar ook om dingen onder ogen te zien, alles wat ik had moeten achterlaten op tournee: psychologische problemen, vriendschappen, liefde, relaties... Die dingen glippen als zand door je vingers zodra je op de tourbus stapt, want vanaf dan beland je in een microkosmos, weg van je vrienden en familie. Op tournee zou meditatie een goeie start kunnen zijn, want tussen het soundchecken en het begin van je optreden heb je véél tijd, en je zit anders toch maar te niksen.

“Op tournee gaan is alsof je in een grote hogedrukpan stapt: langzaam maar zeker bouwt er zich alsmaar meer druk op. Je bent niet thuis, al je relaties vallen weg – je kunt wel proberen die in stand te houden, maar dat lukt toch niet. Als je dan trauma's meedraagt die je nog moet verwerken – de dood van een familielid, iets wat je als kind is overkomen – en ze komen op dat moment naar boven, wanneer je geen goed sociaal vangnet in je buurt hebt, laat staan professionele hulp, wat doe je dan? Je gaat drinken om het te vergeten, of je steekt jezelf vol drugs. Er zijn in feite géén alternatieven als je op tournee bent.

“En dus gingen generaties muzikanten, van de sixties tot nu, jarenlang door op die manier. We hebben zo in het verleden veel rocksterren ten onder zien gaan aan drank en drugs, maar intussen begrijpt mijn generatie wél wat een burn-out is. Ik vind dat we daarmee aan de slag moeten.

“Maar het blijft een moeilijke kwestie, want zolang touren de enige noemenswaardige bron van inkomsten is voor muzikanten, blijft het zo goed als onmogelijk om een goeie balans tussen werk en leven te bewaren. Tot eind jaren 90 was het zo dat je een tijdje tourde, en dan lang naar huis ging om aan nieuwe songs te schrijven. Nu is het andersom: je moet meer touren dan dat je tijd hebt om te schrijven, laat staan te léven.”

Het tourtempo van dj's ligt nog hoger dan dat van muzikanten: het is nu eenmaal sneller reizen én soundchecken met alleen een geheugenstick in je achterzak. In hoeverre heeft de zelfmoord van Avicii in april vorig jaar de industrie tot inzicht gebracht?

“Ik vrees dat het aan de muzikanten zelf zal zijn om iets te veranderen. Van de industrie zie ik het niet komen.

“En wat er gebeurd is met Avicii is zo triest. Zijn zelfmoord zegt pijnlijk veel over de neiging van mannen én vrouwen om hun emoties op te kroppen. Omdat veel mensen nu eenmaal niet de mogelijkheden hebben, of de aanmoediging krijgen, om met hun pijn naar buiten te komen. Vergeet ook niet dat er een zekere verantwoordelijkheid rust op de schouders van een muzikant, de druk om je business draaiende te houden, en dat begint al op een relatief laag niveau: je krijgt meer mensen in dienst, er zijn anderen die op je rekenen... En niet al die mensen zullen emotioneel intelligent genoeg zijn om te zien wanneer iemand aan het breken is.

“Ik heb Avicii niet persoonlijk gekend, maar ik heb zelf ervaring met depressie, en veel van mijn vrienden ook. Toen we hoorden van zijn zelfmoord, zagen we dat écht als een teken van deze tijd.”

Ook jouw woorden hebben iets teweeggebracht, als zelfs Belgische muzikanten – onlangs nog singer-songwriter Tristan in Humo – je prijzen om je eerlijkheid over je depressies.

“Echt? Daar ben ik oprecht blij om. En ik wil er in de toekomst ook open over blijven praten. Ik wil echt iets in beweging zetten.”

Helpt muziek maken en songs schrijven niet om één en ander te verwerken?

“Maar dat is net de grote valkuil van dit beroep! Iedereen beschouwt zijn muziek als uitlaatklep, als een manier om van zijn demonen verlost te geraken. Ik heb dat ook héél lang gedacht. Ik geraakte gewend aan het idee dat ik me constant slecht voelde, maar dat ik niks anders nodig had dan mijn muziek om die gevoelens kwijt te kunnen. En iedereen om me heen bevestigde me ook in dat idee. Dat is bullshit, natuurlijk, ik heb recht op meer dan één manier om mijn emoties te uiten. En vooral: je alleen maar uitdrukken in je muziek lost geen problemen op. Nee, we hebben hulpmiddelen nodig, een ondersteunend systeem. Misschien is de oplossing een therapeut op festivals, misschien iets anders, ik weet het niet.”

Poepsimpel

Nog snel enkele vraagjes over je nieuwe plaat. André 3000 van OutKast doet mee in het nummer 'Where's the Catch?'. Eén van mijn allereerste interviews was met hem, in 2003, ten tijde van 'Hey Ya!' Hij begon met me een stoel aan te bieden én me een glaasje water uit te schenken. Hoe verliep jullie eerste ontmoeting?

(lacht) “A bit like that. Hij is nu eenmaal een echte gentleman. Ik was natuurlijk erg opgewonden omdat hij wou meedoen, en zo nerveus dat ik mezelf wat stond aan te stellen. Zijn fantastische gastrolletje in de track 'The Ends' op de plaat Birds in the Trap Sing McKnight van Travis Scott was de voornaamste reden dat ik hem erbij wilde.

“Dat ik nerveus was, kwam ook doordat hij mijn muziek eigenlijk niet kende. Maar hij was geïntrigeerd genoeg om me een kans te geven. Ik heb hem toen wat dingen laten horen en hij wist eerst duidelijk niet wat hij ervan moest denken. Maar dat ging gaandeweg over in enthousiasme, tot mijn grote opluchting. And we just started making stuff.

“Zie je, mijn leven kan ook poepsimpel zijn.”

Je weigerde ooit om Drake een sample van je te laten gebruiken. Toen je later zijn manager tegenkwam, vroeg je langs je neus weg hoeveel geld je daardoor misgelopen was. Naar verluidt verslikte je je in je drankje toen je het antwoord hoorde. Over welk bedrag spreken we dan?

“Wel, ik overweeg de laatste tijd om een huis te kopen, en ik moet toegeven dat het aangenaam was geweest om dat bedrag op zak te hebben. Waarmee ik ook níét heb gezegd dat het genoeg was om een héél huis te kopen.” (lacht)

Slotvraagje: ten tijde van je vorige plaat, The Colour in Anything, wou je Kanye West op de song 'Timeless', maar dat ging uiteindelijk niet door. Ook op Assume Form is hij niet van de partij. Is hij nog steeds boos omdat je eens te laat kwam opdagen voor een afspraak?

“Ik ben toen inderdaad twee uur te laat bij hem thuis aangekomen, omdat ik verloren was gereden in Hidden Hills, de gated community in Los Angeles waar hij woonde. Maar dat was niet de reden waarom die samenwerking toen spaak is gelopen. Integendeel: op persoonlijk vlak kwamen we meteen goed overeen. Het zou er ooit best nog eens van kunnen komen, maar evengoed ook niet. Met Kanye weet je nooit.”

Assume Form is uit bij Universal.

©Humo