Het creatieve lab van Heleen Debruyne: "Ik heb een aangeboren gebrek aan schaamte"

Heleen Debruyne, 30 jaar, historica van opleiding, werkt op de cultuurredactie van VRT’s Klara. Naam heeft ze vooral gemaakt met haar recht-voor-de-raapse sekspraatjes, een soort Goedele Liekens 2.0. Het begon met "Vuile lakens", een podcast over vrouwen en seks, er kwam een boek van. Ze werd chef vrouwenzaken bij "Van Gils & Gasten". Ze is ook columniste bij Humo, en ze werkt aan een tweede roman, na "De plantrekkers". Meer redenen voor een aflevering van "Het creatieve lab" zijn er niet nodig. 

Dit is "Het creatieve lab", een wekelijkse reeks over creativiteit. Het uitgeschreven interview vind je onder de podcast en de video-versie:

Bekijk hieronder het volledige interview. Je vindt het ook op VRT NU.

Videospeler inladen...

Heleen Debruyne, wanneer begint een creatieve dag voor jou? 

Als ik niet op de VRT moet zijn, probeer ik toch wel voor acht uur mijn bed uit te rollen. 

Is het echt rollen, ben je geen ochtendmens?

Nee. Ik heb koffie nodig, en tijd, en een krant. Dan kijk ik in mijn agenda om te zien welke deadlines ik heb, en dan begin ik te werken, meestal aan drie dingen tegelijk. Ik heb een korte aandachtspanne, dan zit ik een halfuur aan een column te schrijven, daarna lees ik een boek dat ik moet recenseren, dan ga ik misschien nog twee uur schrijven aan een boek, en dan maak ik een wandeling of zo. Het is altijd in korte blokjes. 

Je hebt deadlines nodig om tot iets te komen?

Sowieso. Ik heb een wekelijkse column in Humo, en dat is goed om mij wakker te houden. Dat zorgt ervoor dat mijn pen altijd scherp is. 

Je dag is blijkbaar weinig gestructureerd?

Ik werk niet zo prettig als het gestructureerd moet zijn. Ik kan ook niet te lang aan een bureau blijven zitten. Ook fysiek, om het uur, om de twee uur, ga ik wel een kwartiertje wandelen of zo. Of spring ik op de fiets en rij ik weg, een halfuur zoiets. Ik heb veel tijd nodig waarin ik niets doe. Er zijn veel schrijvers die dat zeggen, het klinkt als een excuus voor luiheid. Maar het is echt waar. Ik ben dan ook aan het nadenken. Het heeft ook geen zin om acht uur heel gedisciplineerd aan je bureau te zitten. Bij de meeste mensen die acht uur per dag achter hun bureau zitten komt er drie uur niks. Waarom zou ik dat mezelf aandoen?

Nochtans, een klassieker op dat vlak luidt: negentig procent transpiratie en tien procent inspiratie. Met andere woorden: travakken geblazen. 

Klopt, ik schrap ook veel hoor. Ik heb laatst nog de helft van een roman waaraan ik aan het schrijven ben weggegooid. Pijnlijk maar dat moest. 

Waarom? Het verhaal zit klem?

Nee, gewoon, gaandeweg begin je meer en meer te beseffen wat de essentie is van wat je wil zeggen, wat precies de toon is van de personages. Dan zijn er bepaalde dingen die daar niet meer in passen. Dan heb je van die passages met mooie zinnen, of een leuk personage. Tja, je hebt natuurlijk ook een ego, maar dat moet je dan toch laten gaan.

Lees verder onder het videofragment:

Videospeler inladen...

Hoe komen de ideeën? 

Ik ga nooit op stap zonder notitieboekje, dus heel mijn leven kan beschreven worden. Een tentoonstelling, een gesprek, een boek, of als ik iets meemaak in mijn persoonlijk leven of op mijn werk: alles kan een vonk geven waar ik iets mee kan. Het maakt niet uit of ik op reis ben of thuis, of de mensen afluister op de metro in Brussel. 

Doe je dat?

Ja, dat is mijn favoriete bezigheid: mensen afluisteren. De laatste jaren met al die smartphones zijn er minder conversaties in de publieke ruimte. Dat vind ik zonde, mensen zitten meer in zichzelf gekeerd te tokkelen. Soms probeer ik wel eens over de schouder mee te lezen als iemand een whatsapp-bericht aan het typen is. Maar dat valt een beetje op.

Doe je ook zoiets als mediteren?

Eén keer op bezinning in de middelbare school, en toen heb ik de slappe lach gekregen. Maar die man was ook allerlei onzin aan het vertellen over chakra’s en zo. Daar moet je bij mij niet mee afkomen. Ik weet wel dat niet alle meditatie-dingen zo zweverig zijn, dat dat ook een positief effect heeft op breinchemie en zo. Dat er dus wel iets van aan is, maar het is niet voor mij.

Vakantie, is dat iets om de knop om te draaien?

Nee, ik heb een hekel aan vakantie. Ik ga wel graag ergens heen als ik het gevoel heb dat ik daar met een doel ben, met een reden. Maar de toerist uithangen, dat vind ik echt verschrikkelijk. Misschien denk ik te veel na. In Tanzania bijvoorbeeld. Ik zag allerlei rijke Duitsers in van die jeeps geduwd worden en vervoerd naar allemaal dezelfde safariparken, naar plekken die voor ons te duur waren. Ik ben dan van alles gaan opzoeken over de geschiedenis van massatoerisme. Dat bestond vroeger natuurlijk ook al, dan deed de elite een grand tour door Europa, maar de massa niet. Pas na de Tweede Wereldoorlog is dat massatoerisme beginnen op te komen. Plots is dat in iedereens hoofd gekropen: dat moeten we doen met onze vrije tijd. Plots zag ik de industrie daarachter, ik doorzag het systeem. Ik dacht: waarom zou ik het doen? 

Omdat je daarnet vertelde dat je op de metro graag eens een whatsapp meeleest. En dan dacht ik, dat is een soort...

Nieuwsgierigheid, ja, die herken ik wel. Daarom vind ik het ook prettig als iemand mij uitnodigt die daar woont, dat voelt toch nog anders als ik er een band mee heb. Je moet ook dan natuurlijk nog altijd op een vliegtuig stappen, en ook daar kan je je vragen bij stellen. Bon, dan doe ik maar even hypocriet. Ik denk dat ik mij gewoon te veel vragen begin te stellen. 

Lees verder onder het videofragment:

Videospeler inladen...

Je bent blijkbaar historica in hart en nieren?

Ja, het is een beetje beroepsmisvorming.

Waarover ging je thesis?

Over een 13e-eeuwse vrouwelijke heilige uit Luik, die nooit heilig is verklaard. Een beetje een loser van een heilige dus. De heilige Odilia.

Hoe kom je daarbij?

Ik had mijn bachelor-paper over demonische bezetenheid geschreven, in die periode ook. Je weet wel, mensen die denken dat ze van de duivel bezeten zijn en beginnen te stuiptrekken. Je ziet dat nog altijd in pinkstergemeenschappen. Mijn promotor zei: dat ligt een beetje in de lijn van dat onderzoek, want die heilige die heeft mensen van demonische bezetenheid genezen, en niemand heeft dat heiligenleven ooit beschreven. Hier: tachtig bladzijden middeleeuws Latijn, begin er maar aan. Ik heb toen ja gezegd. God weet waarom, ik heb er hard op gevloekt.

Heb je er niks aan gehad?

Jawel, ik vond het interessant, maar ik heb toen ook beseft dat ik niet de persoon ben om een gans jaar onderzoek te doen naar iets dat zo klein is. Ik ben meer een generalist.

Het staat ver af van waar je nu mee bezig bent.

Dat zou ik niet zeggen. In die periode slaagden veel vrouwelijke heiligen erin om aandacht en volgelingen te krijgen. De Kerk probeerde hen weer in te perken. Dus er zit toch ook een feministisch kantje aan.

Veel creatieve mensen zeggen: ik word belemmerd in mijn werk door de sociale media. Is dat bij jou ook zo?

Ja, ik snap het. Soms ben ik jaloers op creatievelingen die de periode nog gekend hebben van voor het internet. Maar het is ook niet allemaal slecht, hoor. Onze podcast, “Vuile lakens”, die ik maak samen met Anaïs Vandevelde, zou zonder sociale media vermoedelijk niet zoveel luisteraars gehaald hebben.

Die podcast gaat natuurlijk over seks, en dat is iets wat mensen willen zien, horen, lezen.

Blijkbaar. We hadden zelf helemaal niet door dat rond dat onderwerp nog altijd iets van “whoowhoo” hangt. Voor ons is het eigenlijk heel normaal. 

Nu nog altijd, als je die reacties ziet?

Nee, we hebben wel beseft, vooral toen we het boek uitbrachten -en dat is wat meer opgepikt door de media- toen dachten we wel: het is blijkbaar echt nodig dat er in een heldere taal over seks geschreven en gepraat wordt, want mensen reageren zo raar op ons.

En van het een komt het ander. Eerst was er de podcast, en dan word je chef vrouwenzaken van Van Gils en Gasten.

Dat was meer een neveneffect, dat was nooit een ambitie. Dat heeft met het onderwerp te maken, blijkbaar vinden de meeste mensen het lastig om daar publiek over te praten. Anaïs en ik hebben een aangeboren gebrek aan schaamte of zo. 

Dat blijkt als je die podcast beluistert.

Maar het is ook meer dan dat, hé. Het zijn geen verhalen over ons persoonlijk seksleven, we doen ook degelijk onderzoek.

Je voelt jezelf niet in een soort rol gedrukt: ho, dat is die vrouw die het durft zeggen?

Er is elk jaar een borrel met de uitgeverij, en dan komen er goedbedoelende mannen van een zekere leeftijd op mij af, en die zeggen: “Ben je niet bang dat dat eeuwig aan je gaat kleven, die seks?” Dan zeg ik: “ Nee, dat is toevallig wat ik nu interessant vind om te onderzoeken. Binnen vijf jaar is dat volgens mij iets anders: over kunst, literatuur of godsdienst, maar het was nu toevallig seks.

Lees verder onder het videofragment:

Videospeler inladen...

Uit veel van je werk blijkt: “laat mij nu leven, want het kan elk moment gedaan zijn”. De existentialistische visie om het met een zwaar woord te noemen

Ja, ik heb misschien te veel existentialisten gelezen, inderdaad, betrapt. Maar dat denk ik al heel mijn leven: morgen kan ik onder een bus lopen of kan er een aanslag zijn of wat dan ook. Daarom zeg ik misschien op te veel dingen ja. 

Gaat dat ook richting een levensmotto: nu leven?

Toch wel. Het is geen gebrek aan doorzettingsvermogen maar ik vind investeren in de toekomst lastig, omdat je niet weet of je er nog zal zijn. Ik kan me niet voorstellen dat ik vijf jaar in een job blijf zitten die ik maar half leuk vind, omdat ergens aan de horizon kans op promotie gloort of zo. Dat zou ik echt niet doen. Dan kan ik even goed tuinman worden of zo, dat zou ik ook prettig vinden.

Meen je dat?

Ja, dat meen ik. Als al die dingen in de media zouden stoppen, dan zou ik zoiets gaan doen. Dan zou ik nog altijd schrijven natuurlijk, maar daar verdien je in dit land niet genoeg mee. Dus dat is altijd een bijjob. 

Je hebt gezegd dat je geen ochtendmens bent, ben je ‘s avonds actiever dan ‘s ochtends?

Meestal wel. Ik lees nog wat, of ik ga de deur uit. Ik ga best vaak iets eten of drinken met vrienden. Doe je trouwens ook inspiratie mee op. 

En wat is het laatste wat je doet? 

Ofwel heb ik seks, ofwel val ik lezend in slaap.

Lees verder onder het videofragment:

Videospeler inladen...

Dit was aflevering vier van "Het creatieve lab", seizoen drie. Volgende week zijn we thuis bij Frank Vander linden, frontman van De Mens. Niemand heeft ooit zo mooi “ik dacht aan een vrouw” gezegd.

Meest gelezen