Dat de klimaatomslag sociaal of niet zal zijn, is voorlopig wat het is: een slogan

Het is niet uitgesloten dat deze week de laatste is waarin het klimaatthema dominant blijft. Een natuurwet buigt de spanningsboog neerwaarts, het debat verzandt in klassieke politieke wateren en veel andere cruciale kwesties gisten al weken. De verzadiging dreigt, bij de eerste inslaande bliksem komt een ander thema naar voren. Al was het maar omdat vele daarvan dwingender in het leven grijpen dan klimaatopwarming, en de invloed van beleid erop groter is. Bij de een op vijf die moeite heeft om rond te komen, leven andere thema's dan klimaat. Die kunnen zich, in tegenstelling tot de Bionade-bourgeoisie, ook geen klimaatmaatregelen veroorloven.

De uitdijende nationale staking van 13 februari is dan wel officieel uit verzet tegen de loonwet geboren, er is veel meer aan de hand dan dat. De verstikkende bestaansonzekerheid is groot. Dat in het klimaatdebat geen enkele partij overtuigend kan aantonen dat niet opnieuw dezelfde schouders die klimaatomslag moeten dragen, zet op de korte termijn sociaal tegenover klimaat. Dat de sterkste schouders en vervuilers moeten betalen, is al zo vaak gehoord dat ongeveer niemand het nog kan geloven. Dat de klimaatomslag sociaal of niet zal zijn, is voorlopig wat het is: een slogan.

Het kan best dat klimaat- en nog wat andere omslagen volgens allerlei theoretische modellen vol terugverdieneffecten en taxshiften een op alle domeinen zeer rendabele investering is, op lange termijn veel goedkoper dan niets doen. Wie vooral bezig is met het einde van de maand halen, heeft daar nu niets aan. Zeker niet als een klimaatvriendelijke omkering van de economie of begroting de stabiliteit van welvaart en herverdeling niet kan garanderen. Dat de overheids'uitgaven', eerder min-inkomsten, door de lagere belasting van salariswagens naar het openbaar vervoer moeten, klinkt prachtig. Maar als het wagenverlies gecompenseerd wordt door loonstijging is er weer een ander probleem. Als die compensatie niet kan evenzeer. Elders moet het dan weer allemaal van innovatie en wetenschap komen. Daar doen we nu al zo ons best voor, met smart design thinking hier en circulaire disruptie daar. Zullen we dat budget dan maar vertienvoudigen? Het blijkt dus om zoveel meer te gaan dan CO2-reductie: in alle marsen klinkt fors dat we allemaal anders moeten leven. De opgeklopte verwachting dreigt te verdelen en een muis te baren.

Het klimaatdebat schoof naar een nieuwe fase. De energieke publieke verontwaardiging, wellicht vooral uit de blanke hogere middenklasse, ruimt plaats voor drogere discussie over oplossingen. Dat wordt een teleurstelling. Een gedachte die sommigen niet dulden, omdat ze enkel van klimaatontkenners kan komen. Oude, veelal symbolische microideetjes worden met groene saus gerecycleerd, met een verwaarloosbare en soms niet aantoonbare impact op het klimaat. Zowat elk voorstelletje wordt een klimaatregeling. Elders passeren macrostelsels die de test van haalbaarheid en betaalbaarheid nog niet doorstaan. Mochten partijen pasklare oplossingen hebben, ze waren al lang geformuleerd. Er is geen enkel cynisme nodig om te verwachten dat dat ook binnenkort niet zal gebeuren. Ze bestaan niet, die paar pennentrekken. Volgehouden ambitieus incrementalisme lijkt de meest praktische uitweg, maar botst op de decibels waarmee men het probleem formuleerde.

Dat roept bij sommige klimaatstrijders onfrisse ideeën over democratie op, die ze met dedain benaderen. Dat delen ze met populisten. Terwijl sommigen de soevereiniteit van het volk willen beschermen, tegen buitennationale invloed, willen anderen die afbouwen voor de technocratie. Omdat de democratische traagheid frustreert. Dan moeten experts, alsof die eensgezind zijn, het duidelijke doel, alsof het bestaat, in maatregelen omzetten, boven de politiek. Technocratie is een te bestrijden dictatoriale illusie.

Ook het klimaatdebat verloopt langs geestdodende tribale rituelen. De een negeert problemen, vernietigt het klimaat; de ander blaast ze op, vernietigt welvaart. Enzovoort. Afgelopen week is het vol in de bedding van een ander getreden: een ouderwets links-rechtsdebat over economie, overheidsinvloed, welvaart, ondernemerschap, vrijheid vs. regels, belastingen, enz. Daar voelen de meeste partijen zich meer thuis. Vanaf hier nemen politici het over, in hun taal en schema's. Het straatprotest kan bepalen hoe lang zij er nog over praten, minder wat ze zullen zeggen. Tenzij het protest nog aanzwelt.

Dat ook het klimaatdebat na volkse mobilisatie een gewoon geframed politiek debat wordt, vergroot de kans dat het voortaan weer over iets anders zal gaan. Niet om te verdwijnen, maar dan hebben we dit weer eens gehad.