“Weet u wat de beste milieumaatregel is? Een collectieve verarming”

“In deze kamer is de voorbije vier jaar veel gevloekt”, zegt Peter De Roover wanneer hij ons verwelkomt in zijn bureau in het parlement. Hij vertelt over een avond tijdens de Marrakech-crisis waarop hij hier samen met Theo Francken en Jan Jambon vergaderde, “terwijl we met botte messen een slechte pizza trachtten te snijden. De vergelijking met de tekst van het migratiepact laat ik voor uw rekening.”

Hij plant zich in een zetel onder een reusachtige kaart van het Midden-Oosten. Die komt uit het Antwerpse Scheppersinstituut, waar hij lesgaf tot hij in 2014 in de politiek stapte.

"Ik ben dol op landkaarten. Thuis was geen enkele muur groot genoeg om ze op te hangen. Daarom heb ik ze naar hier gebracht, in mijn kleine Fiat. De helft van het Midden-Oosten hing uit het raam.”

Theo Francken kreeg onlangs veel kritiek. Als staatssecretaris reikte hij humanitaire visa uit aan Syrische christenen. Daarbij zou een tussenpersoon, N-VA'er Melikan Kucam, zich verrijkt hebben. Hoe beschadigd is hij?

"Weet u wat beschadigd is? De principes van de rechtsstaat. Ik heb in het parlement politici bezig gezien die zich inquisiteurs waanden. Ze veroordelen mensen al vóór het gerechtelijk onderzoek is afgerond.” 

Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken zei in De zevende dag: 'Als een PS'er dit had gedaan, zou Francken hem gelyncht hebben.'

"Ik ben blij voor Van Grieken dat de N-VA bestaat, anders had hij een heel korte nieuwsjaarsspeech gehad. Hij vindt wellicht elke nieuwkomer er één te veel, zelfs al gaat het om christenen die met de dood worden bedreigd. Want dat is de essentie: Theo heeft die mensen uit een zeer hachelijke oorlogssituatie bevrijd. De beulen van IS stonden voor de poort. Omdat we hen niet allemaal konden redden, moesten we selecteren. Theo heeft gezegd welke zeven christelijke gemeenschappen dat voor ons hebben gedaan.”

Hij had ook via de VN of via ngo's kunnen werken.

"Die waren op dat moment niet ter plaatse en zouden andere keuzes gemaakt hebben. Wij hadden twee belangrijke criteria: er moest een grote dreiging bestaan én ze moesten een band hebben met Syriërs in België, zodat ze hier zouden worden opgevangen. Dat er tijdens zo'n proces fouten gebeuren, kun je nooit helemaal uitsluiten. Maggie De Block zegt dat het onder haar niet was gebeurd en dat klopt: als je geen 1.500 christenen uit Syrië redt, loop je geen risico.”

De Block kende gemiddeld 230 humanitaire visa per jaar toe, onder Francken steeg dat aantal van 844 in 2015 tot 2.361 in 2017. De Block zegt dat hij als redder van de Syrische christenen zijn menselijke kant wou tonen.

"Theo spéélt niet de humanitaire jongen, hij heeft dat in zich. Maggie heeft niet-begeleide minderjarigen uitgewezen nadat die zich hier jarenlang goed hadden geïntegreerd. Daar was Theo menselijker in.”

Voor moslims had hij dat toch nooit gedaan?

"Nieuwkomers moeten allerlei kloven overbruggen: taal, opleiding, religie, cultuur... Als je maar een kleine groep kunt redden, is het toch logisch dat je kiest voor mensen die zich hier het vlotst kunnen integreren? Religie speelt daarin een grote rol. Waarom zouden we het moeilijker maken dan nodig?

“Vergeet ook niet dat het parlement al herhaaldelijk had gevraagd om iets te doen voor de religieuze minderheden in Syrië. Theo had ook het fiat van de regering. Dat iedereen zich nu uitput in verontwaardiging is hypocriet.”

De socialist John Crombez noemt het asielbeleid van Francken te soft. 'Als je zoveel mensen erkent, moet je er ook veel uitwijzen. Francken repatrieerde minder niet-Europeanen dan Maggie.'

"Alsof Theo een linkie-winkie is geworden die voor open grenzen staat. Vriend en vijand geven toe dat hij de opvangcrisis van 2015 goed heeft gemanaged. Daarna is hij op allerhande rechterlijke beslissingen gebotst, die hem de handen op de rug bonden. Het frustreerde hem dat hij bijna een toeschouwer werd op zijn eigen beleidsdomein. Ik respecteer de onafhankelijkheid van rechters, maar ze moeten van ons terrein wegblijven. Op een bepaald moment maakte een rechter pushbacks onmogelijk: dan doe je aan politiek, want je ontneemt landen een belangrijk instrument om de migratiestroom te beheersen. De Soedan-kwestie is ook zo'n voorbeeld: uiteraard zijn wij tegen folteringen, maar op den duur krijg je níémand nog uitgewezen en blijf je zitten met een grote groep illegalen. Het gevolg is dat het draagvlak voor migratie bij de bevolking verdwijnt. Als mensen merken dat er geen grenzen meer zijn, krijgen ze het gevoel dat ze het allemaal maar moeten ondergaan. Dat is zeer gevaarlijk.”

Op dit moment zit Europa toch behoorlijk dicht? De deal met Turkije houdt veel vluchtelingen tegen, Europa pompt miljarden in de bescherming van de zuidergrens, de ngo-schepen met drenkelingen mogen bijna nergens meer aanmeren en het aantal asielaanvragen lag de voorbije jaren nooit lager.

"Ik zie nog flink wat gaten in de muur, maar de vluchtelingenchaos van 2015 heeft Europese politici wel doen inzien dat we grenzen nodig hebben. Ik vergelijk een grens met een voordeur: als ze altijd openstaat, is het een gat, als ze niet open kan, is het een muur. Onder druk van de kiezer is het besef gegroeid dat Europa een stevige voordeur nodig heeft, omdat het alle binnendeuren heeft weggehaald. Overal worden politici die dat probleem aankaarten beloond, degenen die het negeren worden afgestraft.”

Zo'n stevige voordeur werkt wel mensenrechtenschendingen in de hand: in Turkije worden vluchtelingen uitgebuit, in Libië worden ze gemarteld en verkracht.

"In de beste van alle mogelijke werelden wil je zo'n Turkije-deal niet afsluiten. Maar het is nodig, als je de indruk wilt vermijden dat Europa een grote festivalwei wordt waar iedereen gratis mag komen meegenieten van de muziek.”

Mensenrechten zijn voor u niet universeel?

"Je moet werken met de wereld zoals hij ís, niet zoals je hem droomt. Ik ben een groot voorstander van de mensenrechten, maar je kunt er niet omheen dat ze niet overal worden toegepast. Is dat onze schuld? Néén. Wij kunnen wel vinden dat we overal de mensenrechten moeten gaan uitdragen en het leed van de hele wereld op ons moeten nemen, maar we mogen ook het draagvlak van onze bevolking ook niet overschatten.

“In de discussie over het migratiepact hebben we een streep in het zand getrokken, omdat we voelden dat de grote meerderheid van de mensen tégen was. Ze kennen de finesses van dat pact misschien niet, maar ze voelen wel aan dat die internationale verdragen het werk van politici zoals Theo belemmeren. In het verleden keurden we zulke verdragen automatisch goed. Daar hebben wij nu mee gebroken, en ook in de rest van Europa is dat principe ter discussie gesteld. Dat heeft een scheur veroorzaakt tussen het westen en het oosten.”

Hoe ziet u die evolueren?

"Ze zal na de verkiezingen alleen maar breder worden. Ik heb de premier gevraagd: 'Zult u een Europese bruggenbouwer zijn of de vaststeller van de scheiding?' Maar men heeft zelfs niet geprobeerd alle lidstaten over te halen om het pact goed te keuren met een gezamenlijk inlegvel erbij. Nee, men heeft de Oost-Europese landen, die tegen waren, gebasht. Het misprijzen voor die landen, zeker vanuit de groene fractie, irriteert me. De Oost-Europeanen kleefden tegen het Ottomaanse Rijk (islamitisch rijk dat van 1299 tot 1912 grote gebieden van Noord-Afrika, Europa en Azië omvatte, red.) en hebben in hun geschiedenis meermaals moeten vechten om de opmars van de moslims te stuiten. Die trauma's verklaren hun argwaan. Hoe arrogant is het dan om te zeggen dat zij aan de foute kant van de geschiedenis staan? Nee, ze kénnen hun geschiedenis, en die is anders dan de onze.”

De premier zei in Marrakech ook impliciet dat de N-VA aan de verkeerde kant van de geschiedenis stond. Dat deed blijkbaar pijn.

"Michel greep daar naar de truc van links: de morele superioriteit. 'Wij zijn goede mensen en jullie zijn de slechteriken.' Van een premier verwacht je dat hij het democratische principe respecteert dat je van mening kunt verschillen zonder elkaar moreel te diskwalificeren. Maar in Franstalig België zal hij er wel mee gescoord hebben. Ik kan dat dus wel plaatsen. Wij kunnen nog altijd met hem door één deur.”

Langs de afgrond

Wat heeft de N-VA nu eigenlijk gewonnen met de val van de regering? U hebt het migratiepact niet kunnen tegenhouden, de begroting dreigt met minstens 1 miljard euro te ontsporen...

"...Alexander De Croo beweert dat, maar het is flauwekul.”

...en de jobsdeal, die voorzag dat de werkloosheidsuitkeringen sterker zouden afnemen in de tijd, om zo veel mogelijk werklozen naar de duizenden openstaande vacatures te leiden, dreigt in het water te vallen.

"Daarover ben ik inderdaad pessimistisch. Het voorstel van Kris Peeters voldoet niet. Maar denkt u dat dat anders was geweest als wij nog in de regering hadden gezeten? CD&V staat al vier jaar op de rem. Als Peeters morgen een tekst neerlegt die zich houdt aan ons akkoord, stemmen we mee. De waarheid is dat CD&V dat niet wil, uit schrik voor hun vakbond.”

De indruk bestaat dat CD&V in de regering is gestapt om de N-VA uit te roken, om te tonen dat de kracht van verandering niet zo spectaculair is.

"Tja, dan ben je een mol in de regering. Laat ons dus maar niet doen alsof er nog van alles mogelijk was.

“Maar u vroeg wat wij hebben gewonnen met de val van de regering. Wij hebben in deze regering af en toe moeten incasseren, maar we zijn geen schotelvod. Als je aanvaardt dat je partners een beslissing door je strot rammen, is het hek van de dam. Als je dat pact goedkeurt, kun je nadien ook geen eisen meer stellen over asiel en migratie die daarmee botsen. En het is toch niet omdat je in de regering zit, dat je met alles akkoord moet gaan? Dan krijg je weer het verwijt dat je plooit voor de macht. Wij zijn nog altijd principiëler dan de traditionele partijen.”

Het is de derde keer dat de N-VA dat trucje uithaalt. Een halfjaar voor de verkiezingen van 2009 blies de partij het kartel met CD&V op, omdat de communautaire onderhandelingen niks opleverden. Een paar maanden voor de verkiezingen van 2014 blokkeerde Bart De Wever plots de hervorming van het middelbaar onderwijs. Is het een bewuste strategie?

"Ik ben altijd onder de indruk van het vernuft van journalisten en commentatoren. Jullie zien overal strategieën en wiskundige modellen om het gedrag van politici te verklaren en te voorspellen. Geloof me: heel veel in de politiek wordt bepaald door onvoorziene omstandigheden. Marrakech was er zo één.”

U was tijdens die crisis hét gezicht van de N-VA.

"En wát voor een gezicht, hè? (lacht)”

Patrick Dewael vergeleek u met een weerman: 'Hij komt elke dag op tv iets anders vertellen.'

"Die drie weken waren heel intens, alsof ik voortdurend naast een afgrond wandelde. Eén verkeerde stap kon fataal zijn. Elk slecht gekozen woord kon leiden tot grote krantenkoppen en commotie. Gelukkig had ik een jong team dat me fantastisch begeleidde, zeven dagen op zeven, de klok rond. Soms vertrok ik hier midden in de nacht en had ik thuis amper tijd om van onderbroek te wisselen.”

Alexander De Croo zegt dat Jan Jambon niet blij was met de val van de regering. Hij denkt dat er binnen de N-VA een Voka-vleugel en een kamp-Theo is.

"Wij hadden allemaal onze reserves, maar de eensgezinsheid was toch groot. De kloof tussen fundi's en realo's loopt niet door de partij, maar zit in ieder van ons. Ik ben beide, Jan ook, en Theo ook.”

Kreeg u vanuit de bedrijfswereld veel kritiek? Ondernemers verkiezen stabiliteit.

"Uiteraard zijn zij bezorgd over de sociaal-economische gevolgen, maar wij ook. Daarom proberen we de Zweedse agenda in het parlement nog af te werken. Maar vergis u niet: ik heb nooit zoveel steunbetuigingen gekregen als in die periode, ook van ondernemers.”

Tom Lenaerts had minder begrip. Hij barstte tegen u en Kristof Calvo uit in Van Gils & gasten. Hebt u hem achteraf nog gesproken?

"Ik heb nog lang met hem nagepraat. Zijn uithaal was te makkelijk: een sympathieke BV die twee rotzakken van politici de mantel uitveegt, daartegen kun je nooit winnen. 'Los het op,' zei hij. Maar in een democratie verschillen we van mening. Wie dat niet wil, pleit eigenlijk voor een dictatuur.”

Mensen mogen toch verwachten dat politici hun verschillen overbruggen en met een oplossing komen?

"Dat is toch gebeurd? Het migratiepact is goedgekeurd zonder ons, Lenaerts heeft zijn zin gekregen.”

Heeft de N-VA nu de sprint aangetrokken voor Vlaams Belang?

(blaast) "Ik lig er niet wakker van dat een partij die al dertig jaar geen steen verlegt, óns verwijt dat we niet ons hele programma kunnen verwezenlijken. Hun reële marktaandeel ligt vermoedelijk op 10 procent, en we moeten niet te hard proberen om daar nog meer af te prutsen, want dan moeten we dingen doen die we niet willen. Zodra ze méér halen, wordt het een uitdaging, want dan trekken ze mainstreamkiezers aan die eigenlijk bij ons horen.”

Vlaams Belang pakt in Vlaams-Brabant uit met Dries Van Langenhove als lijsttrekker, maar er werd ook gepraat met Hendrik Vuye. Toont hun keuze voor de eindbaas van Schild & Vrienden dat ze zelf niet meer geloven in een breuk van het cordon?

"Zij willen inderdaad zelf niet uit de comfortzone van het cordon treden. De keuze voor Van Langenhove bewijst nogmaals dat er nog altijd een Chinese muur staat tussen hen en ons. Men zegt altijd dat wij ons laten opjagen door hen, maar het omgekeerde is waar. Zij wilden een controversiële figuur tegenover Theo plaatsen. Net als de andere partijen kijken ze altijd eerst naar wat wíj doen en pas dan reageren ze.”

Is het denkbaar dat de N-VA straks opnieuw in een sociaal-economische regering stapt?

"Stel dat wij alleen staan met het confederalisme...”

U weet dat dat zo is.

"...en de anderen gebruiken dat als argument om ons buitenspel te zetten, dan gaan wij niet zeggen: 'Oké, dan gaan we wel in de oppositie.' Dat geschenk geven we hun niet. Vanaf nu zal na elke verkiezing de vraag zijn of je in België nog een coherente regering kunt vormen. Als dat niet kan, moet je kiezen: een brolregering die geen krachtig beleid kan voeren, of confederalisme.”

Hoe gaat u dat realiseren? De N-VA wil in Vlaanderen snel een regering vormen, aan Franstalige kant zal men wellicht hetzelfde doen. En dan?

"Dan ontstaat er een patstelling op federaal niveau, want wij gaan geen 'gewone' regering vormen met de PS, tenzij men het confederalisme aanvaardt.”

Jan Jambon sprak al de hoop uit dat het land onbestuurbaar wordt. Als wervend concept voor een kandidaat-premier is dat toch vreemd? 'Stem op ons, wij gaan het land blokkeren.'

"Wij willen net voor een fundamentele deblokkering zorgen. Als het land onbestuurbaar wordt, is dat niet omdat wíj dat willen, maar omdat de kiezer dat zo beslist: de gemiddelde Vlaming stemt rechts, de gemiddelde Waal links. Dat is niet erg, zolang je hun elk het beleid kunt geven waarmee ze content zijn. Maar dat wordt bijna onmogelijk. De regering-Di Rupo bestuurde met een krappe minderheid in Vlaanderen, de regering-Michel had een enórme minderheid in Wallonië. Als de kiezer die kloof nog verder uitdiept, kun je dat niet meer negeren.”

Gelooft u dat de andere partijen dat spel gaan meespelen?

"Misschien verkiezen ze de onbestuurbaarheid boven een hertekening van België. Maar ik vang toch signalen op dat ook bij de PS de geesten gerijpt zijn.”

Elio Di Rupo ontkent dat. Hij weet dat Wallonië de 7 miljard euro vanuit Vlaanderen nodig heeft.

"Ze zullen het vóór de verkiezingen natuurlijk niet luidop zeggen. Maar zij worden ook opgejaagd door de PVDA en Ecolo, en willen óók graag meer van hun programma uitvoeren. Iedereen ziet dat de huidige structuur niet werkt. Sommigen, zoals Kristof Calvo en De Croo, willen weer wat bevoegdheden naar België overhevelen. Maar met dat geschuif in de marge kun je nog duizend jaar bezig blijven. Zeg dan gewoon dat alles weer naar België moet. Ik ben het daar niet mee eens, maar het is tenminste een deftig antwoord.”

Sinds de val van Michel I hebben andere partijen, behalve Open Vld en sp.a, geen trek meer in een regering met uw partij.

"Geliefd zijn we inderdaad niet. Als de kiezer ons onvoldoende gewicht geeft, zullen de anderen proberen om ons buitenspel te zetten.”

Jan Jambon outte zich, onder lichte dwang van De Wever, als kandidaat-premier. Maar volgens professor Bart Maddens is uw droomscenario een Vlaamse regering-De Wever die een federale anti-N-VA-coalitie vijf jaar lang kan bestoken met communautaire scudraketten.

"In de laboratoria van politicologen klinkt dat wellicht logisch, maar ik beschouw het louter als amusement.

“Wij gaan spelen met de kaarten die de kiezer legt. Antwerpen is een mooi voorbeeld. De kiezer heeft daar bepaalde opties onmogelijk gemaakt. De Wever heeft gespeeld met de opties die nog overbleven. Groen ging lopen, dus kwam hij bij rood terecht.”

In de Wetstraat klinkt dat wellicht logisch, maar aan de toog beschouwt men dat louter als amusement. De Wever heeft tien jaar oorlog gevoerd tegen de socialisten. Ook het feit dat hij als een leeuw vocht voor het Antwerpse stadhuis, om een paar weken later zijn adieu aan te kondigen, vreet aan zijn geloofwaardigheid.

"Dan is het aan ons om het de mensen uit te leggen.”

Klopt het dat Geert Bourgeois alleen voor De Wever aan de kant wou gaan als minister-president?

"Er hebben veel argumenten meegespeeld bij het leggen van de puzzel.”

Kan Jambon alsnog Vlaams minister-president worden, als de N-VA federaal aan de kant vliegt? De Wever blijft tenslotte het liefst in Antwerpen.

"Dat lijkt me weinig waarschijnlijk. Ik was op de vergaderingen waar we Bart hebben overtuigd om vol voor de Vlaamse regering te gaan. Hij heeft de switch gemaakt.”

Ecorealisme

U verwijst in het migratiedebat naar het draagvlak bij de bevolking. Dat draagvlak is er meer dan ooit voor een ambitieuzer klimaatbeleid. Volgens CD&V en Open Vld staat uw partij systematisch op de rem. Zal de N-VA de roep van die tienduizenden betogende jongeren blijven negeren?

"Maar wat vragen die spijbelende jongeren nu eigenlijk? Dat we bezig zijn met klimaat en milieu? Goed, we zijn ermee bezig. Ik hoor veel onzinnige slogans. 'Fuck de economie,' 'Druk geld bij,' 'Stop met appelsienen uit Spanje te eten': dat zijn geen werkbare oplossingen.

“Ik verwijt die jongeren niet dat ze spijbelen, ik heb wel een probleem met ouders en scholen die dat tolereren. Bespreek dat thema thuis en in de klas, met de pro's en contra's erbij. Zorg dat jongeren zich beter informeren, laat ze verhandelingen schrijven. Want nu drijven die acties vooral op emoties.”

Die jongens en meisjes hebben het dus niet goed begrepen?

"Dat ze er niet altijd pal op zitten, is geen probleem. Maar dan moeten ze begrijpen dat hun bijdrage aan het debat beperkt zal zijn. Mondige jongeren? Graag, maar die mondigheid moet onderbouwd zijn.”

De oplossingen zijn toch al lang gekend? Strengere uitstootnormen voor de auto-industrie, subsidiëring van bedrijfswagens stopzetten, minder vlees eten...

"Wij zijn voor ecorealisme: een serieus klimaatbeleid, maar met oog voor de kosten en baten. We zijn niet bereid om ongelooflijke inspanningen te doen voor een verwaarloosbaar effect. Als we morgen de bedrijfswagens afschaffen om ons geweten te sussen, zal de zeespiegel daar geen millimeter minder door stijgen. Maar ondertussen zijn een hoop mensen een stuk van hun inkomen kwijt. Politici moeten rekening houden met verschillende domeinen, in plaats van zich blind te staren op één thema.”

Ondertussen tonen studies aan dat het ijs op Groenland almaar sneller smelt en dat de zeespiegel sneller stijgt dan verwacht. Europa waarschuwt dat we onze inspanningen moeten verdrievoudigen.

"Weet u wat de beste milieumaatregel is? Een collectieve verarming. Willen we dat? Het zijn trouwens de armsten die het hardst getroffen worden door klimaatmaatregelen. De happy few hebben daar geen last van, die kopen een Tesla. Die sociale dimensie kun je niet negeren.”

Als een strenger klimaatbeleid onmogelijk is, wordt het dan geen tijd om dijken te bouwen en vol in te zetten op een adaptatieplan?

"Dat zal zeker gebeuren. Maar voor een écht klimaatbeleid heb je ook kernenergie nodig. Frankrijk heeft per kop de laagste CO₂-uitstoot van heel Europa. Dat land draait voor 75 procent op kernenergie. Als iedereen morgen met elektrische auto's rijdt, waar halen we dan voldoende elektriciteit? Gaan we die uit die Spaanse appelsienen knijpen?”

Onze oude kerncentrales zijn zo versleten dat ze voortdurend uitvallen, en niemand wil in België nieuwe bouwen.

"Een nieuwe kerncentrale is voorlopig nog te duur, maar de jongste centrales, Tihange 3 en Doel 4, kunnen nog veel langer mee. Zo komen er tijd, geld en ruimte vrij voor de ontwikkeling van nieuwe, technologische oplossingen. Als we ze allemaal sluiten, hebben we veel gascentrales nodig en die stoten CO₂ uit.”

Toen u daarnet zei dat de mondigheid van jongeren onderbouwd moet zijn, bedacht ik dat u wellicht een beenharde leraar was. Bij u in de klas werd niet met proppen gegooid.

"Nee, maar wel met argumenten. Van mijn oud-leerlingen hoor ik altijd: 'Meneer, bij u mochten we tenminste discussiëren.' Ik eiste wel dat hun stellingen onderbouwd werden. Het is niet omdat je maar zeventien bent, dat je ernaast mag lullen. Ik gaf les zoals een sportcoach, door de lat hoog te leggen en hen te motiveren om erover te gaan.”

In de grote steden verlaat een kwart van de jongeren de school zonder diploma. Hoe los je dat op?

(fijntjes) "Vaak is dat het gevolg van níét-gemotiveerd spijbelgedrag. De school kan dat niet alleen oplossen. Vijftig jaar geleden was de school een gezagsinstituut, elke ouder vond dat zijn kind zijn best moest doen. Vandaag geloven sommige groepen niet meer dat de school een opstap is naar beter. Als men allochtone jongeren dan ook nog de indruk geeft dat ze geen moeite moeten doen, omdat ze toch tussen racisten terechtkomen en later geen kans maken op een goede job, sta je machteloos. Ik had ooit een collega die dat letterlijk zei tegen die gasten, vanuit een antiracistisch idealisme. Ik heb haar bijna uit het raam gegooid.

“Leerkrachten mogen van allochtone jongeren niet pikken dat ze slecht Nederlands spreken, fouten schrijven, de zwemles overslaan of hun ouders niet naar het oudercontact laten komen. Jongeren willen uitdagingen. We moeten de verwachtingen voor hen even hoog leggen, in plaats van te zeggen: 'Voor een allochtoontje of iemand van het tso is dit goed genoeg.'”

In De Tijd vertelde u dat uw zoon voor houtbewerking koos. 'Ik had een ander leven voor hem in gedachten, maar ik heb me beheerst.'

"Toen hij daar in het derde middelbaar mee kwam aanzetten, zag ik twee mogelijkheden: ofwel wou hij dat echt, ofwel was het een frats. Wij hebben hem verplicht om dat jaar uit te doen, daarna mocht hij overschakelen. Mijn vrouw gaf ook les in het technisch onderwijs, we hebben daar nooit op neergekeken. Na zijn opleiding is hij een andere richting uitgegaan, maar onlangs vroeg hij me om een lening om zaag- en schaafmateriaal te kopen. Hij maakt nu meubels voor zijn vrienden en familie.”

©Humo