Van ‘Schouwvliegje’ tot ‘Marionet van de Boerenbond’

“Joke, stop toch met koken, kom uit de keuken. Je bakt er niets van.” De VRT-nieuwsdienst filmt afgelopen donderdag enkele kinderen die samen met 3.500 andere zijn samengekomen in Leuven om te protesteren voor het klimaat. Het verslag in Het journaal komt aan bij Schauvliege (48). Zelfs kinderen van niet veel ouder dan zes viseren haar nu en kopiëren de kritiek op haar persoon die al weken aanhoudt.

Een minister moet een dik vel hebben. Harde kritiek van collega-politici hoort erbij, dat opiniemakers je snoeihard aanpakken is part of the job. Zelfs al zitten daar mediagenieke persoonlijkheden bij zoals Wouter Deprez, Stijn Meuris of Erwin Mortier. “Maar op een gegeven moment is het kelkje helemaal vol”, zegt een compagnon de route van haar. Dat eind vorige week haar gsm en mail werden volgepompt met berichten door een online actie van Act for Climate Justice, verhoogt de druk tot het zenit.

Lees ook:

“Schauvliege was een Boerenbond-marionet in een lange traditie van CVP-Boerenbond-marionetten“
   

Ze verliest haar kalmte. Schauvliege heeft de gewoonte te incasseren, maar even lukt het niet meer. Het verleidt haar op een nieuwjaarsreceptie van het Algemeen Boerensyndicaat te zeggen dat het klimaatprotest een gecoördineerde actie is tegen haar persoon. En dat ze informatie daarover heeft via de staatsveiligheid – wat niet blijkt te kloppen. 

Een uitschuiver van formaat. Een minister die met complottheorieën zwaait, verliest alle geloofwaardigheid. Excuses baten niet meer. Op een emotionele persconferentie kondigt ze haar afscheid aan. “De druk was gewoon te groot geworden om nog te kunnen functioneren”, verklaart ze in tranen.

De aanhoudende aanvallen van de voorbije jaren waren in de kleren gaan zitten, zeggen intimi. Ook opponenten hebben met haar te doen. “In haar positie kan je niets meer goed doen”, zegt een liberale topper.

Domme eendje

Maar er was de voorbije jaren veel meer aan de hand dan een persoonlijke afrekening. Schauvliege wordt al te gemakkelijk afgeschilderd als het domme eendje binnen de regering. “Dat beeld klopt niet”, zegt N-VA-parlementslid Wilfried Vandaele. “Ze had veel potentieel. Ze is juriste, gespecialiseerd in milieurecht. In feite zat ze echt op haar plaats.”

De kritiek op haar milieubeleid was hard, maar evenzeer inhoudelijk. Een aantal symbooldossiers kreeg ze maar niet onder controle. Toen ze de boskaart op tafel legde, voor een betere bescherming van zonevreemde bossen, werd die aan flarden geschoten door Vlaams Parlementslid Lode Ceyssens, een partijgenoot. Hij kreeg de steun van Open Vld’ster Lydia Peeters, die sinds begin dit jaar haar collega-minister is.

Met haar plan voor een betere ruimtelijke ordening, de zogenaamde betonstop, wilde ze eindelijk een einde maken aan het Vlaamse verrommelen. Maar onder meer door protest van diezelfde Peeters blijft de concrete uitwerking voorlopig uit. Een gelijkaardig verhaal: haar plannen om statiegeld voor blikjes in te voeren. Veel goede wil, maar de impact is voorlopig nihil, omdat de coalitiepartners niet meewilden.

En dan is er natuurlijk het Vlaamse klimaatplan. “Er is nu wel degelijk meer ambitie dan voordien”, zegt Mathias Bienstman van Bond Beter Leefmilieu. “Maar het kan vele keren beter.” Vooral door de tegenstand van N-VA kon ze niet voluit gaan, klinkt het.

Machtsevenwicht

Schauvliege had niet het politieke gewicht, noch de autoriteit om de zaken naar zich toe te trekken. “Ze heeft maar één tekort”, zegt oud-minister Etienne Schouppe, die haar nog kent van toen hij de sterke man was voor CD&V in Oost-Vlaanderen. “Ze is van het zachte type, dringt zich niet op.” Haar gedeukte imago versterkt het gevoel dat ze vrij eenvoudig aan de kant kan worden geschoven. 

Minstens even belangrijk: het machtsevenwicht binnen de regering is gekanteld richting N-VA. Terwijl ze in de vorige legislatuur nog kon rekenen op de steun van toenmalig minister-president Kris Peeters, was ze nu op zichzelf aangewezen. “Ze stond onderaan in de pikorde”, zegt een bron. “Van onderwijsminister Hilde Crevits kreeg ze wel steun, maar die heeft zelf haar handen vol om de claim van de N-VA op haar domein af te weren.”

Het is overigens niet zo dat Schauvliege niets heeft gerealiseerd. De luchtkwaliteit is bijvoorbeeld duidelijk verbeterd. “De verkeersbelasting werd groener, Vlaanderen voerde rekeningrijden in voor vrachtwagens en er werd een kader gemaakt om lage-emissiezones mogelijk te maken”, zegt Bienstman. “Dat zijn duidelijke stappen vooruit, maar dat deed ze niet alleen. De maatregelen vielen ook onder de bevoegdheid van andere ministers.”

Boeren

“Ook voor de betonstop of de boskaart had ze nochtans onze volledige steun”, zegt N-VA’er Vandaele. “Daar heeft ze te weinig gebruik van gemaakt.” Hij ziet nog een andere reden waarom Schauvliege weinig gerealiseerd kreeg voor het milieu. “Ze reed te veel voor één belangengroep: de boeren.”

De kritiek van N-VA klinkt bekend. Naast ‘minister van ontbossing' of ‘Schouwvliegje’, was ‘marionet van de boerenbond’ een van de koosnaampjes die de minister kreeg aangemeten. Is daar iets van aan? “Als het bijvoorbeeld ging om klimaatinspanningen werd de landbouwers amper iets gevraagd”, zegt Bienstman. “Ook elk Mestactieplan was op hun maat geschreven”, vult Vandaele aan.

Piet Vanthemsche pikt die kritiek niet. Als oud-voorzitter van de Boerenbond zat hij geregeld tegenover Schauvliege. “Over heel wat dossiers hebben we hard moeten onderhandelen.” Hij verwijst onder meer naar een strengere bescherming van natuurgebieden, waardoor sommige boeren moesten worden onteigend.

Wel erkent hij dat de minister heel wat voor de sector heeft gerealiseerd. “Bij de crisis in de melkveesector en de varkenshouderij, bij de perenboycot uit Rusland: telkens nam ze maatregelen om de boeren te ondersteunen. Logisch: ze is minister van Landbouw”. Schouppe gaat een stap verder: “Ook wat betreft klimaatmaatregelen moet je de boeren wat ontzien.”

‘Chem trails’

Feit is: Schauvliege heeft een enorme achterban in landelijk Oost-Vlaanderen en ze onderhoudt die. “Ze kwam geregeld spreken voor de landbouwers en natuurlijk neemt ze het voor hen op”, zegt Vanthemsche. Haar uitspraken bij het Algemeen Boerensyndicaat kunnen ook in die context worden gelezen.

Het is ook daar dat haar machtsbasis ligt. Want vergis u niet: Schauvliege is een verdoken stemmenkanon. Ze werd in de politiek geloodst door voormalig Evergems CD&V-burgemeester Peter Vereecke. Die is niet onbesproken. Hij gelooft in chem trails, een complottheorie waarbij vliegtuigen gif over steden en dorpen zouden uitstrooien. Schauvliege stelde er in juli 2008 een parlementaire vraag over.

Op haar 24ste werd ze begin jaren 90 meteen verkozen in de gemeenteraad. In 1999 belandde ze in het Vlaams Parlement. In 2014 haalde ze nog 55.000 voorkeurstemmen, waarmee  ze vlotjes de top tien haalt van de kandidaten in het Vlaams Parlement. Haar berustende, niet-aanvallende stijl moet de Vlaming aanspreken, luidt de analyse. De afgelopen dagen viel ze danig uit haar rol.