Er komt geen Europese treingigant: fusie van Siemens en Alstom geblokkeerd
Mag de megafusie tussen de Franse treinenbouwer Alstom en het Duitse Siemens er nu komen of niet? De politieke druk was enorm op Margrethe Vestager. Maar de Europese commissaris voor Mededinging houdt het been stijf.
De politieke druk was – ook voor Brusselse begrippen – ongekend hoog. Maandenlang beukten Berlijn en Parijs publiekelijk in op Europees commissaris Margrethe Vestager om akkoord te gaan met de geboorte van hun ‘Europese treinkampioen’: de overname van de Franse treinbouwer Alstom door zijn Duitse concurrent Siemens. Maar Vestager buigt niet.
Volgens nauw betrokkenen zal Vestager de fusie van de treingiganten woensdag verbieden. Met mathematische precisie zal ze de door Frankrijk en Duitsland bewierookte treinkampioen neerzetten als de creatie van een bijna-monopolist die de Nederlandse, Belgische en Spaanse treinreiziger straks op hogere kosten jaagt.
‘De treinmarkt heeft geen Europese kampioen nodig. Er zijn er al twee, Siemens en Alstom’
Ook het Duits-Franse argument dat ‘de Chinezen komen’ – zonder Europese kampioen rijden we straks allemaal in Chinese treinen – veegt Vestager van tafel. Hoeveel Chinese treinen rijden er in Europa? Nul. Hoeveel treinen en kilometers rails zijn uitgerust met beveiligingssystemen van Chinese makelij? Nul.
De Chinese treinfabrikant CRRC is inderdaad een reus, maar op de Chinese markt. In de rest van de wereld zijn Siemens en Alstom marktleiders. Die bij elkaar voegen maakt een moloch. Afgelopen dagen riepen vier nationale mededingingsautoriteiten – die van Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Spanje en België – gezamenlijk Vestager op het been stijf te houden.
Eerder deed opvallend genoeg de Duitse concurrentiewaakhond hetzelfde. Toch namen Parijs en Berlijn haar zwaar onder vuur. De Franse minister van Financiën Bruno Le Maire zette de commissaris publiekelijk neer als achterlijk en halsstarrig. Volgens Le Maire zijn de Europese concurrentieregels – vastgesteld door de lidstaten – achterhaald. “Industriepolitiek in de 21ste eeuw kan niet gebaseerd zijn op concurrentieregels uit de 20ste eeuw.”
Leven of dood
Europa wordt volgens hem economisch en technologisch verpletterd door China als Brussel niet onmiddellijk ruim baan geeft. De fusie van Siemens en Alstom – in de wandelgangen ‘Railbus’ genoemd, in navolging van luchtvaartgigant Airbus – is een kwestie van leven en dood. “Als Europa niet handelt, overleeft het niet”, zei Le Maire.
Peter Altmaier, de Duitse minister van Economische Zaken, drukte zich zakelijker uit. Hij zei “alles op alles” te zetten om de fusie er in Brussel door te drukken. Hij wordt gesteund door Manfred Weber, de (eveneens Duitse) kandidaat om de nieuwe Europese Commissie te leiden, die in zijn verkiezingscampagne hamert op de noodzaak van Railbus.
Onder zo veel publieke druk kan Vestager bijna niet anders dan vasthouden aan haar al in juli 2018 geuite bezwaren. Nu draaien levert haar het verwijt op van slappe knieën en maakt Europees concurrentiebeleid de speelbal van politieke beïnvloeding. Daarnaast zou het een kras zijn op haar verder glanzende reputatie – ze pakte met succes Apple en Google aan – en is het niet direct behulpzaam bij haar ambitie voor een tweede termijn als concurrentiecommissaris.
Maar Vestager heeft bovenal inhoudelijke argumenten tegen de fusie. De Europese treinmarkt is er volgens haar bij uitstek één waar verdere concentratie ongewenst is, Siemens en Alstom maken daar al de dienst uit. Fusie van de twee leidt tot een bedrijf dat bij de bouw van hogesnelheidstreinen, gewone treinen en metrostellen een marktaandeel van meer dan 50 procent krijgt. Bij de ontwikkeling en productie van veiligheidssystemen loopt het marktaandeel in sommige lidstaten op tot 90 procent.
Hogere prijzen
Infrabel, de Belgische railbeheerder, schreef eveneens een brief aan Vestager. Het bedrijf waarschuwde dat alle miljarden euro’s belastinggeld voor beter en veiliger treinvervoer straks bij de combi Siemens-Alstom binnenrollen. Deze luxepositie leidt volgens railbeheerders en concurrentiewaakhonden tot hogere prijzen, minder keuze en minder innovatie. De Europese reiziger betaalt voor de Frans-Duitse droom.
Vestager is niet onder de indruk van de toezeggingen van Siemens en Alstom om bedrijfsonderdelen af te stoten die hun verenigde dominante marktmacht verminderen. Te laat en te weinig, is het oordeel van betrokkenen. “De treinmarkt heeft geen Europese kampioen nodig. Er zijn er al twee, Siemens en Alstom, die moet je niet samenvoegen”, stelt een EU-ambtenaar.
Vorige maand besprak de voltallige Commissie de omstreden treinfusie. Op zich al opmerkelijk, de Commissie laat concurrentiezaken meestal aan de commissaris over. Vestager kon rekenen op steun van haar collega’s, al toonden “sommige commissarissen” zich “gevoelig” voor de argumenten uit hun hoofdsteden, aldus een betrokkene.
Dat de Europese concurrentieregels achterhaald zijn, zoals Berlijn en Parijs beweren, staat volgens Vestager allerminst vast. Ze zal woensdag benadrukken dat Brussel de regels constant tegen het licht houdt. Als gevolg daarvan worden al meer zaken aan de nationale concurrentieautoriteiten overgelaten, kijkt Vestager waar nodig verder dan de Europese markt en is de EU scherper op vijandelijke overnames van cruciale bedrijven door niet-Europese investeerders.
Berlijn en Parijs willen verdere beleidsaanpassingen, zoveel is volgens Commissie-ambtenaren duidelijk na de harde aanval op Vestager. De timing van hun kritiek is goed gekozen: dit jaar komen er een nieuw Europees Parlement, een nieuwe Commissie en een nieuwe EU-president, die gezamenlijk de EU-agenda tot 2025 opstellen.
