Waarom we zó graag geloven dat ’Oumuamua een ufo is

Op 19 oktober 2017 werd door astronomen aan de Universiteit van Hawaii voor het eerst een bezoeker van buiten ons zonnestelsel geregistreerd: het object werd ’Oumuamua gedoopt, Hawaïaans voor ‘eerste boodschapper’. Door de vorm – niet bolvormig zoals we gewend zijn van kometen en asteroïden in ons zonnestelsel, maar tot een kilometer lang en dun – werden al snel bijnamen als ‘kosmische komkommer’ of ‘ruimtesigaar’ de wereld ingestuurd.

Het gros van de sterrenkundigen zag niets meer dan een vreemd uitziende ruimterots, een overblijfsel van een ander zonnestelsel dat door natuurlijke krachten op een reis doorheen de kosmos is geschopt. Niet zo volgens de Israëlisch-Amerikaanse astronoom Abraham ‘Avi’ Loeb. Het hoofd van de sterrenkunde-afdeling van Harvard heeft een andere hypothese: we hebben bezoek gehad van een al lichtjaren rondzwervende buitenaardse sonde. Letterlijk een ‘eerste boodschapper’ dus.

Het begon afgelopen november, toen Loeb op een wetenschapsblog ‘zes vreemde feiten’ over ’Oumuamua opsomde. Onder meer de sterk wisselende helderheid van het object zou ertoe leiden dat het eerder om een millimeterdikke pannenkoek gaat die om zijn lengteas draait, en geen langgerekte sigaar. Een afwijking in de baanbeweging is dan weer reden om van een soort zonnezeil gewag te maken, dat een ‘zetje’ krijgt van lichtdeeltjes zoals het zeil van een boot dat krijgt van luchtdeeltjes.

Holbewoner

Waar de bewering eerst nog een voorzichtige hypothese leek, is Loeb sindsdien een meer plausibel verhaal gaan rondbazuinen in verschillende media zoals The New Yorker, The Verge en onlangs zelfs de Volkskrant. Telkens met dezelfde metafoor: een holbewoner die een iPhone te zien zou krijgen, zou denken dat het om een soort gekke steen gaat. In dit verhaal zijn wij misschien wel de holbewoner die technologie van een (verloren gegane) buitenaardse beschaving te zien kreeg.

“’Oumuamua was opwindend, maar nu geraak ik een beetje gefrustreerd. Dit verhaal wil maar niet sterven”, liet een van de astronomen die het interstellaire object ontdekte daarover optekenen. Loeb zegt dan wel niet dat het sowieso om aliens gaat, hij oppert wel dat er geen andere verklaring voorhanden is die de waargenomen gegevens matcht. Dat frustreert veel sterrenkundigen, die evengoed natuurlijke fenomenen zien die aan de grond kunnen liggen van het fenomeen.

“In de wetenschap hanteren we het scheermes van Ockham: de meest eenvoudige uitleg is de meest waarschijnlijke. Dat is hier duidelijk niet het geval”, zegt astronoom Bart Vandenbussche (KU Leuven), die nog een andere bedenking maakt: Loeb is gelinkt aan het Breakthrough Starshot-project van de Russisch-Israëlische miljardair Yuri Milner, dat met een soort zonnezeil naar Proxima Centauri wil vliegen, de ster die het dichtst bij de zon staat. Is het niet meer dan een slimme marketingstrategie?

Ondanks de grote scepsis gaat het verhaal wel binnen als zoete broodjes. Logisch ook: niet alleen is de gemiddelde ufo-complotdenker vervangen door een gerenommeerd wetenschapper, het gaat simpelweg over een menselijke fascinatie waar de Spielbergs van deze wereld eindeloos filmscenario’s uit putten. “Het is een natuurlijke reflex: de zoektocht naar buitenaards leven zal altijd tot de verbeelding blijven spreken”, zegt Vandenbussche.

Toen Radio 1 en De Standaard in 2017 met de Grote Levensvragen kwamen aandraven, bleek dat nog mee te vallen: 22 procent van de Vlamingen ligt wakker van de vraag ‘Is er buitenaards leven?’, terwijl 59 procent helemaal niet geboeid is. Bij de jongste leeftijden ligt dat anders. Een rondvraag bij 15-jarigen bracht het net als belangrijkste levensvraag naar voren. Koen Geukens van volkssterrenwacht Urania hoort de vraag bijna elke dag als basisscholen op bezoek komen: “Zijn er aliens? Als ik dan volmondig ja antwoord, trekken ze grote ogen.”

Exoplaneten

Want over ‘aliens’ bestaat in feite een vrij grote consensus binnen de sterrenkunde. “De macht van de grote getallen”, noemt Vandenbussche het. We weten dat er in het heelal ruim 200 miljard sterrenstelsels zijn, en dat een ster zonder planeten eerder een uitzondering is. “Slechts één planetenstelsel dat leven toelaat, is statistisch gezien erg onwaarschijnlijk. Het krioelt wellicht van het leven, maar op zo’n grote afstand dat reizen onmogelijk lijkt”, zegt Geukens.

Gezien de gevoeligheid van waarnemingsinstrumenten sterk groeit, en er de laatste jaren honderden exoplaneten zijn ontdekt, wordt de kans steeds groter dat we E.T. –  in welke hoedanigheid dan ook – ergens aantreffen in de kosmos. ’Oumuamua zal de geschiedenisboeken echter niet ingaan, mede door de gebrekkige gegevens – de ruimterots was bij de ontdekking al bijna het waarnemingsveld ontglipt. “Dat laat natuurlijk net speculatie toe. Er zullen believers en non-believers blijven”, denkt Geukens.

Misschien valt er uit het gecontesteerde hersenspinsel van Loeb een andere les te leren: áls er ooit buitenaards leven ontdekt wordt, gebeurt dat misschien best door een grote naam in het domein om zo veel mogelijk aandacht te genereren. Vandenbussche moet erom lachen: “Ach, zoiets maakt meer indruk op journalisten dan op de peers.”