Vandermeersch legt zijn functie neer omdat het tijd is “het stokje over te dragen aan een nieuwe hoofdredacteur”, zei hij tijdens een toespraak op de NRC-redactie. Bij zijn aantreden negen jaar geleden nam Vandermeersch zelf de taken over van Birgit Donker, die vanaf 2006 hoofdredacteur was.

Wie Vandermeersch gaat opvolgen, is nog niet bekend. Volgens de scheidend hoofdredacteur kan NRC de komende maanden “in alle rust op zoek gaan” naar een vervanger. Kandidaten voor de positie worden beoordeeld door een sollicitatiecommissie die wordt gevormd door leden van de redactieraad.

Voor zijn aanstelling bij NRC was Vandermeersch hoofdredacteur van De Standaard (van 1999 tot 2006).

Tijdens Vandermeersch’ hoofdredacteurschap maakte NRC de nodige veranderingen door. De krant verhuisde van Rotterdam naar Amsterdam, veranderde van eigenaar en stapte over van broadsheet- naar tabloidformaat. Daarnaast werden de voorheen gescheiden redacties van nrc.next en NRC Handelsblad samengevoegd tot één redactie.

BIOGRAFIE. De Belg die per se Nederlander wilde worden, trekt naar Frankrijk

Peter Vandermeersch stopt op 1 september 2019 als hoofdredacteur van NRC. De ex-hoofdredacteur van De Standaard wordt correspondent in Frankrijk. Het is de zoveelste wending in de kleurrijke journalistieke loopbaan met internationale allures. Hij werd hoofdredacteur van twee kwaliteitskranten, eerst van De Standaard in Vlaanderen en vanaf 2010 was hij hoofdredacteur van de Nederlandse krant NRC Handelsblad. Hij was intussen zoveel van zijn nieuwe vaderland gaan houden dat hij zei dat hij nog het liefst tot Nederlander wilde genaturaliseerd worden. Maar nu kiest hij dus voor Frankrijk. Een land waar hij in het begin van zijn carrière al eens gestationeerd was als correspondent.

De West-Vlaming Vandermeersch (geboren in 1961 in Torhout, opgegroeid in Brugge en Veurne) studeerde geschiedenis, journalistiek en politieke wetenschappen en begon bij De Standaard in 1988 op de cultuurredactie. Hij werd al snel correspondent in Parijs en New York en schopte het in 1999 tot hoofdredacteur, eerst van De Standaard, later als algemeen hoofdredacteur van De Standaard en Het Nieuwsblad.

Als kersverse hoofdredacteur schrapte hij resoluut het iconische opschrift AVV/VVK (Alles voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kristus) op de voorpagina van De Standaard, wat hem op veel kritiek van de conservatieve achterban te staan kwam. Hij koos ook voor het tabloidformaat. In 2007 werd hij door de lezers van het weekblad Trends verkozen tot “Marketeer van het jaar”, voor het eerst kreeg een journalist die onderscheiding.

Naar Nederland

Op 1 september 2010 werd Vandermeersch - dan 49 jaar - hoofdredacteur van de Nederlandse kwaliteitskrant NRC Handelsblad, die hij korte tijd later liet verhuizen van Rotterdam (NRC stond voor Noord-Rotterdamse Courant) naar Amsterdam. “We krijgen een zwaargewicht aan het roer, die heeft bewezen dat kwaliteitsjournalistiek niet alleen bestaansrecht heeft, maar ook toekomst”, zei voorzitter Wubby Luyendijk van de redactieraad van NRC Handelsblad bij zijn aanstelling in 2010.

Onder leiding van Vandermeersch was de oplage van De Standaard gestegen van 75.000 exemplaren in 1999 naar ruim 93.000 exemplaren in 2009. De Nederlanders verwachtten dat de Vlaming dat trucje bij hen zou overdoen. En dat lukte voor een deel. Uit de oplagecijfers van 2012 bleek dat NRC Handelsblad (+0,2 pct) én next (+0,1 pct) opnieuw lichtjes aan het stijgen waren in een dalende markt (-3,1 pct). Wel bleek dat de papieren oplage van de kranten daalde en de digitale abonnementen groeiden.

Digital first

Een van de eerste innovaties die Vandermeersch bij de NRC invoerde was de aanstelling van een ombudsman die de journalistieke deontologie in eigen huis streng moest bewaken. Vandermeersch zei daarover in zijn eigen krant op 29 oktober 2017: “De benoeming van een onafhankelijke ombudsman was, ruim zeven jaar geleden, mijn eerste daad als hoofdredacteur. NRC schrijft namelijk kritisch over alles en iedereen, en moet dus ook kritisch zijn ten opzichte van zichzelf.”

Andere opmerkelijke koerswending was de afschaffing in 2017 van de internetredactie van de NRC, die al 20 jaar bestond. “Destijds was NRC een van de eerste kranten om te experimenteren met een website waarop enkele van de stukken van de krant gratis werden aangeboden”, zei Vandermeersch daarover in zijn blog van hoofdredacteur op de website van de NRC.

“In oktober 2015 besloten we al onze journalistiek (eerst) online te brengen en introduceerden wij een betaalmuur. Het werd ook in de hoofden van de redacteuren een belangrijke omslag: in principe werken we eerst voor de site, en komen onze stukken nadien in een van onze kranten. Ten gevolge daarvan hebben we geen onlineredactie meer nodig, NRC is in korte tijd een internetredactie geworden. De redactie werkt ‘digital first’, dat wil zeggen: in eerste instantie voor digitaal. We weten: papier blijft nog lang, zeker op zaterdag. Maar onze toekomst ligt online. De kern van onze boodschap blijft: het gaat om goede journalistiek. De drager, of die nu papier is of digitaal, doet er minder toe.”

Troetelbelg

Met de jaren was Vandermeersch dé expert bij uitstek om het in talkshows op tv (hij was de favoriete Belgische gast (troetelbelg) in de populaire talkshow “De Wereld Draait Door”) of in interviews met kranten te hebben over het verschil tussen Belgen en Nederlanders. Dat liet zich uiteindelijk het best in één zin samenvatten: “België is erotiek en Nederland is harde porno.”

Vandermeersch lichtte deze boutade toe in het Algemeen Dagblad (september 2017): “In Nederland moet alles scherp. Als mensen met elkaar discussiëren dan is het of zo óf zo. Neem het zwartepietendebat. Daar is weinig ruimte voor - sorry - vijftig tinten grijs. Terwijl Vlamingen een debat kunnen beëindigen met de vaststelling dat beide partijen een beetje gelijk hebben.”

In zijn boek “Ik zou zo graag van jullie houden. Een Vlaming op zoek naar Nederland” (2017) verklapte Vandermeersch dat hij zich zou laten naturaliseren. “Jullie Nederlanders staan wel eens als arrogant te boek, maar die verbaasde reacties op mijn besluit duiden juist op zelfonderschatting. Ik heb een tijd in Amerika gewoond (toen Vandermeersch er correspondent was voor De Standaard, nvdr), en Amerikanen zouden applaudisseren als iemand Amerikaan wil worden.”

“U kiest bewust voor het Nederlanderschap”, merkte een Nederlandse interviewer daarop op, “maar ik kreeg op tv altijd de indruk dat u van de rol van ‘verbaasde Belg in Nederland’ genoot.”

“Ik zal weldra officieel Nederlander zijn, maar België zit natuurlijk in mijn hart, dus ik zie mezelf eerder als een ‘duale persoonlijkheid’. En dat vind ik mooi. Een beetje tussen beide landen in staan”, antwoordde Vandermeersch. “Men vraagt mij hier bijvoorbeeld om de Belgische politiek te duiden, en in België mag ik uitleggen waarom de Nederlandse formatie zo lang heeft geduurd.”