Waarom de ‘ontmoeting van de eeuw’ niets opleverde

“We gaan verder met onze historische poging vrede op het Koreaanse schiereiland te brengen”, aldus Trump. “Er is nog veel werk te doen, maar mijn relatie met Kim Jong-un is goed.” Het klopt dat er nog veel werk te doen is voordat Noord-Korea zijn kernwapens opgeeft. Ongeveer nog net zoveel als rond de eerste topontmoeting tussen Trump en Kim, vorig jaar in juni in Singapore. 

Kim beloofde toen “te werken aan complete denuclearisatie van het Koreaanse schiereiland”, maar sindsdien is er op dat vlak geen millimeter vooruitgang geboekt. Sterker nog: de baas van de Amerikaanse inlichtingendiensten zei vorige week dat het “onwaarschijnlijk” is dat Noord-Korea zijn kernwapens zal opgeven.

Ook andere afspraken bleken sinds de top slechts letters op papier. Er kwamen geen ‘nieuwe VS-Noord-Korea betrekkingen’, zoals een Amerikaanse diplomatieke vertegenwoordiging in Washington. Ook het plan om een formeel einde te maken aan de Koreaanse oorlog bleef op de plank liggen.

Eén deel van het akkoord van Singapore werd wel nagekomen. In juli droeg Noord-Korea vijftig kisten over met een onbekend aantal stoffelijke overschotten van tijdens de Koreaanse oorlog (1950-1953) gesneuvelde Amerikaanse soldaten. Daarnaast blies Noord-Korea de nucleaire testsite Punggye-ri op en ontmantelde het een lanceercentrum. Trump annuleerde op zijn beurt legeroefeningen in Zuid-Korea.

 De ander is aan de beurt

Eén van de redenen voor de slappe uitwerking is dat er in Singapore weinig concrete afspraken zijn gemaakt over hoe en wanneer Noord-Korea zou beginnen met de ontwapening. Daar zouden delegaties van beide landen na de top verder over onderhandelen. Precies daar ging het mis. Het bleek de afgelopen maanden onmogelijk voor Trumps diplomaten om vooruitgang te boeken met hun Noord-Koreaanse gesprekspartners. Zelfs Trumps belangrijke secondanten vingen bot. De speciale Noord-Koreagezant, Stephen Biegun, werd lange tijd min of meer genegeerd door de Noord-Koreanen en minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo moest eind augustus een bezoek aan de Noord-Koreaanse hoofdstad Pyongyang afzeggen wegens “gebrek aan progressie”. Zijn Noord-Koreaanse gesprekspartner Kim Yong-chol deed hetzelfde in november.

Volgens kenners liep het overleg vast, omdat beide zijden vonden dat de ander aan de beurt was om concessies te doen. De VS verlangen van Noord-Korea een lijst met alle nucleaire faciliteiten; Noord-Korea wil dat Washington eerst een begin maakt met het verlichten van de economische sancties.

Tijdens de afgelopen vruchteloze maanden ging het steeds vaker over een tweede top om het overleg weer vlot te trekken. Maar ook dat kon alleen door Trump en Kim zelf, via een briefwisseling in januari, worden geregeld. Zo lijkt het erop dat Trumps methode om met een top te beginnen alvorens afspraken te maken – het omgekeerde van wat normaal geldt in de internationale diplomatie – ervoor heeft gezorgd dat ook alleen maar op het allerhoogste niveau verdere afspraken kunnen worden gemaakt. “De Noord-Koreanen hebben geconcludeerd dat Trump de enige is met wie ze zaken kunnen doen”, zei Noord-Korea-expert Ken Gause vorige maand in The Washington Post. “Ze geloven dat dit een leider-tot-leider-relatie is en de enige reden dat ze met Pompeo of Biegun afspreken, is om de logistiek te regelen.”

Een teken aan de wand is dat speciaal gezant Biegun pas welkom was in Pyongyang toen de top eenmaal door Trump was aangekondigd. Vandaag was hij er om de ontmoeting in Vietnam – of het Hanoi of Da Nang wordt is nog niet duidelijk – voor te bereiden.

Biegun zei voor vertrek dat hij “concrete afspraken” wil over ontwapening en een “routekaart” voor de verdere onderhandelingen wil uittekenen. De kans dat hij zover komt, lijkt klein. In een speech op de Universiteit van Stanford moest hij onlangs toegeven dat de VS en Noord-Korea nog altijd niet akkoord zijn over wat wordt verstaan onder denuclearisatie van het Koreaanse schiereiland.