De nieuwe oogst van de magneetvissers in het kanaal Brussel-Charleroi: “Een long rifle, munitie. Op juist dezelfde plek”

“Overlaatst vonden we een obus”, vertelt Sam (19). “Mijn maat die roept: ‘Pas op, de kop is ingedrukt, die kan ieder moment ontploffen!’ Dus wij leggen die op het droge en bellen de politie. De Dovo, de ontmijningsdienst, komt erbij. Zij zeggen ons dat we moeten maken dat we wegkomen, tot de Dovo de obus onschadelijk heeft gemaakt.

“Een week later. Dezelfde plek, ongeveer. Weer zoiets zwaars. Wij beginnen aan het touw te trekken: het zal toch niet wéér een obus zijn? Het was een obus. Dezelfde.”

“Om maar te zeggen.”

Bende van Nijvel

We staan op de linkeroever van het kanaal Brussel-Charleroi ter hoogte van de rue de la Roque 4 in het Henegouwse dorpje Virginal. 800 meter stroomopwaarts ligt de zwaaikom van Fauquez, wat verder het hellend vlak van Ronquières. In 1986 visten speurders van de Dendermondse onderzoeksrechter Freddy Troch zakken met wapens en buit van de Bende van Nijvel uit de zwaaikom op.

Hoe die zakken daar waren beland, en hoe het kon dat ze bij een eerste zoekactie het jaar daarvoor niet waren gevonden, is al wekenlang een punt van virulente discussies tussen onderzoeksrechter Martine Michel in Charleroi en oud-rechercheurs Philippe V. en Francois A. De twee speurders-op-rust zitten momenteel in voorarrest in de gevangenis van Jamioulx hun onschuld uit te schreeuwen. Ze worden beschuldigd van ‘manipulatie’ van het onderzoek. Omdat het niet mogelijk is dat er eerst niets en een jaar later wel zakken werden gevonden.

Het verhaal van Sam biedt mogelijke bredere perspectieven omtrent hoe dat kan.

Boven ons davert de brug van Asquempont, telkens als er een auto overheen rijdt.

Volgens een in 2010 op VTM en RTL TVI uitgezonden opsporingsprogramma reden drie leden van de Bende van Nijvel in de nacht van 10 op 11 november 1985 over deze brug. Om aan de overkant van het kanaal rechtsaf te slaan, door te rijden tot aan de zwaaikom en daar de zakken met wapens in het water te gooien. Daarna zouden de Bende-leden zijn teruggereden, om hun 36 uur daarvoor bij de dodelijke raid in Aalst gebruikte Golf GTI in brand te steken in het Bois de la Houssière.

Parate kennis is dat, voor wie professioneel bezig is met de Bende van Nijvel. Niet voor Sam en de overige magneetvissers – allemaal tieners met dezelfde sappige Vlaams-Brabantse tongval. Toen ze hier begin 2017 aan de slag gingen, was er meer dan één reden.

Sam: “Dit is de enige plek waar je zonder vaarbewijs met je rubberbootje op het kanaal mag. Waar je mag waterskiën. En waar ik het makkelijkst mijn rubberbootje in het water krijg. Op een dag zag een vrouw ons een verroeste revolver uit het water trekken. Ze riep: ‘Die zal voorzekerst van de Bende van Nijvel geweest zijn!’ Wij: Euh, wat? Bende van Nijvel? Zo is het begonnen.”

Toch niet

Sam en zijn vrienden begonnen verwoed oude documentaires te bekijken op het net. Te lezen. Dat er journalisten en politici waren die een verband legden tussen de Bende en extreemrechtse figuren binnen de rijkswacht, de toenmalige federale politie. Op een dag sleepten ze twee kisten met opschrift ‘Rijkswacht – Gendarmerie’ naar boven. In een ervan staken, netjes gerangschikt in kennelijk nooit eerder geopende doosjes, duizend 9 mm.-kogels. Later visten ze een doorgezaagde riotgun op en een Enfield-revolver kaliber 380.

Sam: “Toen ik die Enfield overhandigde aan die politieman van de cel Bende van Nijvel, zei die: ‘Wij zoeken dit wapen sinds 1982.’ We wisten intussen ook over die premie van 250.000 euro van Delhaize voor de gouden tip naar de Bende van Nijvel. Wij hadden die riotgun opgevist. Ja, dan begin je natuurlijk te hopen.”

In oktober 2017, na het bekend raken van de sterfbed-bekentenissen van oud-rijkswachter Christiaan Bonkoffsky, kwamen Sam en zijn vrienden met hun vondst naar buiten. Ze overhandigden alles aan de politie, waren even de helden van de dag.

Op donderdag 26 oktober 2017 streek een klein politieleger en een team van de civiele bescherming neer onder de brug van Asquempont. ‘Duikers van de civiele bescherming zijn van 11 uur tot kort na 16 over een lengte van 200 meter met een sonar in het water gegaan ter hoogte van Ittre’, meldden de nieuwssites aan het eind van de dag. ‘De actie leverde echter geen resultaten op.’

Wat later volgden de conclusies van het Nationaal Instituut voor Criminologie en Criminalistiek (NICC). De riotgun was níét een van de twee nooit teruggevonden exemplaren van de Bende van Nijvel, had ballistiek onderzoek aangetoond. De Enfield-revolver was níét het exemplaar dat de Bende in 1982 had gestolen bij wapenhandel Dekaise in Waver.

Terug naar de brug

Oké dan, dacht Sam.

Geen 250.000 euro. Maar, anderzijds: geen gezagsargumenten om niet opnieuw aan de slag te gaan onder de brug van Asquempont.

“Ik doe dit van kinds af”, vertelt hij. “Het is een passie. Mijn eerste zakgeld ging naar een magneet. Het is ook een hobby die zichzelf terugbetaalt. Een magneet van 5 kilo kost 60 euro. Daar trek je al makkelijk een winkelkar of een brommer mee omhoog. We haalden ooit in een paar dagen 2 ton metaal op. Daar zat toen wel een motorblok tussen die we met een auto op het droge hebben moeten trekken. Maar 2 ton, da’s bij de opkoper 280 euro.

“Het is altijd spannend. Soms stoot je op iets, is het voorwerp daar beneden te zwaar en wil de magneet niet lossen. Dan ben je ’m kwijt. Soms trek je jezelf vanuit je bootje de dieperik in. Ik ben al dikwijls in het water gedonderd (lacht).”

Een week na het vertrek van politie en civiele bescherming ging Sam al weer vissen. Omdat er stroming op het kanaal zit, legt hij uit. Telkens als de sluizen van het hellend vlak van Ronquières opengaan, stuwt het water op de bodem nieuwe voorwerpen zachtjes deze kant op. Of omgekeerd. In elk geval: het kanaal en zijn bodem zijn bijna permanent in beweging.

Sam: “Ik zat niet te hopen op nog meer wapens of zo. Ik dacht aan fietsen, brommers, sleutelbossen. Na een week vond ik opnieuw kogels. Eerst een paar, daarna een zak. Een hele zak vol laderdoosjes. Blauwe, rode, gele. Dikke, dunne kogels. Van alles door elkaar.

“Ik ga niet zeggen dat ze niet goed hebben gezocht. Ik denk wel dat het beter gaat met magneten dan met sonarapparatuur. Wat ik opvis, komt van diep onderin een laag donkere modder.”

Hollow point-kogels

We stappen naar Sams auto. Daar ligt de hele oogst sinds november 2017 uitgestald op de achterbank. Honderden kogels, opnieuw. En nog eens drie jachtgeweren, waaronder een tweeloop en een long rifle .22. Dit soort wapens kon in de jaren 80 vrij kopen. De .22 was een wapen dat ook de Bende van Nijvel gebruikte, de twee andere lijken luchtgeweren kaliber 12 te zijn. Niet direct het wapentuig voor grootbanditisme.

“Kijk, er zitten hollow point-kogels tussen”, toont Sam. “Punt 22. Dat zijn van die kogels die fragmenteren in je lichaam, je kunt er door sommige kogelvrije vesten mee schieten. Wie gooit zoiets in het kanaal?”

“De long rifle heb ik hier opgevist, onder de brug. Nadat de politie en de civiele bescherming waren vertrokken. Ik heb het bovenhalen gefilmd, het staat op YouTube. (bekijk de video hieronder) De twee andere geweren vond ik in Ruisbroek, achter de Ikea. Ook dat is een plek waar ik enkel ga vissen omdat het daar mag. Ik ga zeker niet beweren dat dit wapens van de Bende van Nijvel zijn. Ik weet daar te weinig over. Maar als ze zeggen dat ze het kanaal grondig hebben doorzocht en er niks meer te vinden valt, is dat gewoon onwaar.”

Achterklep Golf GTI

Er is doorgaans maar één reden waarom een crimineel een bruikbaar vuurwapen in het water gooit. Omdat er iemand mee is neergeschoten. Omdat het wapen, zoals dat in boeventaal heet, aangebrand is. De hele zone, van Ruisbroek tot Ronquières, meet 25 kilometer. “Daarvan”, oppert Sam, “moet nu alles bij elkaar een paar tientallen meters zijn doorzocht met magneten.”

Statistisch gesproken valt het amper als een steekproef te benoemen. “Geef me een kraan en voldoende magneten, en vooral tijd en toestemming om het te doen, en ik haal alles eruit”, zegt Sam. “Het kan bijna niet anders of daar ligt nog van alles. Het roept toch vragen op, nee? Al die wapens? Al die kogels?”

En dan er was ook nog de achterklep van de Golf GTI. De favoriete wagen van misdaadbendes in de jaren 80, ook van de Bende van Nijvel. In die jaren waren er louche garagisten die de achterbank van een Golf weghaalden en de klep vervingen door een andere, gewapend met kogelvrij staal. De bende van Baasrode, rond ex-Bende-verdachte Philippe De Staerke, stond daarom bekend.

Een ex-speurder van de vroegere sectie banditisme in Brussel vertelt: “Van de clan-De Staerke, afkomstig uit de regio Ruisbroek, is altijd geweten dat ze begin jaren 80 hun wapens gingen dumpen in het kanaal. Daar is in die tijd vaak naar gedoken, maar de magneten waarmee die jongelui nu zoeken, hadden we toen nog niet. Zo’n verhaal als van Philippe De Staerke die een dicht gekitte Samsonite-valies vol wapens ging dumpen in het kanaal, dat ging wel rond in het misdaadmilieu. De valies is nooit gevonden, dus kan ik mij voorstellen dat het kanaal jarenlang is beschouwd als de ideale plek om aangebrande wapens te dumpen.”

Sam heeft enkel nog foto’s van zijn achterklep. Hij en zijn lief die op een lentedag in 2018 poseren naast het immense stuk auto dat ze met een aan de eigen auto verbonden touw uit het water hebben getrokken.

“We vonden die dag niet direct een aanhangwagen”, zegt Sam. “Ik heb het ding dan maar langs de kant laten liggen. Ik twijfelde nog of we de politie gingen verwittigen, want ik wil ook niet overkomen als degene die om de zoveel maanden loopt te toeteren dat hij iets van de Bende van Nijvel denkt te hebben opgevist.

“Na een dag op het droge was het ding alweer weg. Iemand had het meegenomen.”