Feest met trieste keerzijde: Iran ‘viert’ de 40-jarige Iraanse Revolutie

Precies veertig jaar geleden werd de laatste Iraanse sjah (Perzisch woord voor koning) door het volk uit zijn ambt gezet. De man die de putsch beraamde, was ayatollah Ruhollah Khomeini, een geestelijke man die tien jaar lang een antiwesters beleid zou gaan voeren. Zijn revolutionaire woorden hadden veel succes bij de arme gelovige plattelandsbevolking omdat het land kampte met een tegenvallende economische groei. 

Na de staatsgreep werd het land al snel omgevormd tot een streng religieus-fundamentalistische staat met een radicaalislamitische grondwet. De nieuwe zelfverklaarde Hoogste Leider van Iran beloofde zijn volk veel goeds. Maar dat draaide anders uit.

(Lees verder onder de foto) 

De bom die de nieuwe geestelijke leider dropte, zindert veertig jaar later nog altijd na. Vooral in het Midden-Oosten zette de staatsgreep het een en ander in beweging. De Iraniërs waren dan wel verlost van een verstikkende monarchie, in 1980 ontstond een gewelddadig militair conflict tussen Iran en Irak, de (Eerste Golf)oorlog zou acht jaar duren. In totaal zouden er zo'n half miljoen Iraakse en Iraanse militairen sterven.  

(Lees verder onder de foto)

Verder inspireerde de komst van een theocratisch regime vele religieuze minderheden, waarop ze stilaan in opstand kwamen. “De Iraanse revolutie ontketende een spectaculaire groei aan jihadistische bewegingen”, aldus Palestijns historicus Adnan Milhem. “Religie werd voor het eerst ingezet om onderdrukking en corruptie te bestrijden. De politieke manier van denken wijzigde.”

Anderzijds houdt dat de leiders in het Midden-Oosten niet tegen om religieuze minderheden de kop in te drukken. Mohammed bin Salman, kroonprins van Saudi-Arabië en in geopolitiek conflict met Iran, zei vorig jaar nog dat de Iraanse Revolutie verantwoordelijk was voor extremisme in zijn land. Op die manier probeerde hij zijn hardhandige optreden tegen afwijkende meningen te vergoelijken. “Dat is noodzakelijk om het Iraanse erfgoed te ontrafelen”, aldus de Saoedische kroonprins.

Voor de Verenigde Staten betekende het afzetten van de prowesterse sjah ook niet veel goeds. Zij hadden immers goede banden met het olierijke land van  de prowesterse sjah. Dat veranderde met de komst van ayatollah Khomeini. Zo werd de Amerikaanse ambassade in Iran gedurende 444 dagen (14 maanden) gegijzeld, het officiële einde van de liefdesrelatie.

De opvolger van de Khomeini pakt het trouwens niet anders aan. Ali Hosseini Khameini is de nieuwe Iraanse grootayatollah sinds 1989, de onbetwiste leider in Iran voor bijna dertig jaar. Hij heeft meer macht dan de president en introduceerde de leuze: “death to all Americans”. En zolang Amerika “zijn goddeloosheid voortzet” zal de ayatollah niet afwijken van die leuze, zo zei hij vorige week nog. Daarbij merkt hij wel op dat hij niet “alle Amerikanen” de dood toewenst, enkel die van “Trump, John Bolton en Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo”.

Die haatgevoelens zijn overigens wederzijds. De Amerikaanse president Donald Trump legt harde economische sancties op voor het land, en minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo deelde enkele dagen geleden nog een Twitterbericht waarin hij de Iraanse leider beschuldigt van “onderdrukking en het exporteren van terrorisme naar het buitenland”.

En terwijl de Iraanse Revolutie vandaag met veel bravoure gevierd wordt, kunnen de toeters en bellen de economische problemen van het land niet verbergen, te wijten aan strenge Amerikaanse economische sancties, maar ook politiek wanbeleid.

Dat verklaart meteen waarom er niet alleen gevierd, maar ook geprotesteerd wordt. Zowel in binnen- als buitenland stijgt de spanning. Enerzijds door het lang verborgen atoomprogramma, anderzijds door het grote ongenoegen van het Iraanse volk dat in armoede leeft en terug meer vrijheid wil. Protest wordt echter hardhandig de kop ingedrukt en actievoerders worden gearresteerd.