En toen werd prins Laurent klokkenluider over verdwenen Libisch geld van Kadhafi

1. Wat is de rol van prins Laurent?

De ‘prins-rebel’ ontpopte zich tot een soort klokkenluider tijdens Pano-reportage die woensdag werd uitgezonden. Na een foutgelopen herbebossingsproject in Libië stootten zijn advocaten op iets opmerkelijks: grote sommen geld van dictator Muammar Kadhafi op Belgische rekeningen werden uit ons land gehaald, ondanks een verbod van de VN.

Toen zijn project werd stopgezet, eiste Laurent via een Brusselse rechtbank 50 miljoen euro schadevergoeding van de Libische overheid. Hij kreeg over de hele lijn gelijk, maar zag zijn geld nooit. Toch kregen andere Belgische bedrijven hun geld wél terug, klagen zijn advocaten. Ze merkten ook op dat de interesten op het Libische geld plots wel waren vrijgegeven. Hoe is dat kunnen gebeuren? Wie gaf hier de opdracht toe? En waar is dat geld uiteindelijk naartoe? Die vragen komen nu naar boven. “De hele zaak stinkt”, zegt Eric Van Van Rompuy (CD&V). Hij is voorzitter van de Kamercommissie Financiën, die de zaak tegen het licht houdt.

Laurent krijgt steun in het parlement, ook uit onverdachte hoek. “Hij heeft hier zeker een punt”, zegt ook N-VA’er Peter Dedecker, nochtans geen vriend van het koningshuis. “Maar dat wil niet zeggen dat het ooit een goed idee was om in een project op te zetten in het Libië van Kadhafi.”

2. Over welke Libische fondsen gaat het juist?

De Libische dictator Kadhafi parkeerde grote delen van zijn fortuin in het buitenland. Zowat 14 miljard belandde in België, waarvan het grootste deel bij de Euroclear Bank. Begin 2011, toen de burgeroorlog in Libië volop woedde, besliste de VN om de buitenlandse fondsen te bevriezen. Toch werden de interesten op dat geld vanaf 2012 vrijgegeven. Aangezien het gaat om een enorm kapitaal, lopen die interesten al snel op tot enkele honderden miljoenen euro’s. 

Om het geld vrij te geven was in principe toestemming van de Thesaurie nodig, de beheerder van de Belgische schatkist. Tegelijk zou zo’n grote transactie moeten gemeld zijn aan het CFI, de witwascel van de fiscus. Dat is nooit gebeurd, zegt oud-voorzitter Jean-Claude Delepière. “Dat is strafbaar.”

3. Hoe komt het dat het geld plots wél vrijgegeven kon worden?

Marc Monbaliu, toenmalig directeur van de Thesaurie, verklaarde in de Kamercommissie dat hij zich had gebaseerd op een beslissing van Relex, een Europees overlegorgaan waar diplomaten in zetelen. Een officieel advies is er echter nooit gekomen vanuit dat orgaan. Wel is er sprake een ‘mondelinge nota’ tijdens een informele vergadering. Het parlement vroeg een schriftelijk verslag van die ontmoeting op, maar kreeg als antwoord dat zo’n verslag niet bestaat.  

Bovendien heeft Monbaliu nooit aan Euroclear een officiële goedkeuring gegeven om het geld vrij te maken. “Het was enkel een juridische clarification”, zei hij in de Kamercommissie. Een verduidelijking dus. 

“De basis van beslissing is erg onduidelijk”, stelt commissievoorzitter Eric Van Rompuy. “Bovendien is het een groot vraagteken waar vervolgens het geld naartoe zou zijn gegaan.” Het geld werd gestort op rekeningen in Londen bij HSBC en de Arab Banking Cooperation. Maar waar ging het vervolgens naartoe? De advocaten van prins Laurent denken dat het geld gebruikt werd voor het uitbetalen van bedrijven die nog tegoeden hadden in Libië, zoals wapenfabrikant FN Herstal. De RTBF zegt dat het geld mogelijk naar Libische milities ging. 

4. Wat is de rol van Didier Reynders en Steven Vanackere?

Vanackere was tot eind 2011 minister van Buitenlandse Zaken, Reynders minister van Financiën. Nadien wisselden ze van stoel. Moesten zij hiervan op de hoogte zijn? Vanackere benadrukt dat hij hier geen weet van had, zijn opvolger op Financiën Koen Geens (CD&V) stelde dat de Thésaurie volledig autonoom handelt. 

Dat was ook de uitleg van Monbaliu in de Kamercommissie, maar bij een telefonisch interview met Le Vif heeft hij gesteld dat zo’n belangrijke beslissing nooit wordt genomen zonder politieke rugdekking. Een geluidsfragment van dat interview dook op na de hoorzitting. Hij komt begin maart opnieuw langs in het parlement om opheldering te geven.

5. Kan het parlement de waarheid nog boven spitten?

“We hebben nog maar vijf weken tot de werkzaamheden van het parlement worden opgeschort”, zegt sp.a-Kamerlid Dirk Van der Maelen. “De timing is krap.” Hij pleit voor extra hoorzittingen. Hij wil de zaak tot op het bot uitspitten en op het einde ook Reynders en Vanackere laten langskomen. Hij heeft alvast de steun van N-VA daarvoor. “Sinds de val van de regering zijn ze niet meer gebonden aan de discipline van de meerderheid”, zegt Van der Maelen.

Commissievoorzitter Van Rompuy schat de kansen op een doorbraak niet zo hoog in. “Als het gaat om internationale financiële transacties, staan we als parlement machteloos. De Europese vertegenwoordigers in Relex zullen allicht niet komen. En ook de Britse rekeningen krijgen we geen inzicht.”