Rudi Vranckx: "Wie heeft de kanonnen van Hitler gezegend? Geen imams, hoor"

"Ik heb dat met eigen ogen zien gebeuren", zegt Rudi Vranckx (56). "Het gebeurde in 2003, na de Amerikaanse invasie in Irak, bij de val van Bagdad. Duizenden mensen die wapens op vrachtwagens aan het laden waren. Allemaal soldaten van Saddam Hoessein die waren ontslagen maar hun wapens mochten houden. Ik weet nog dat ik dacht: what the fuck is going on? Ondertussen weten we dat al die getrouwen van Saddam een klik hebben gemaakt en geradicaliseerd zijn. Dus als iemand mij vraagt of dit een religieuze oorlog is, moet ik antwoorden: dit is een strijd om de macht tussen criminelen en maffiaclans, die religie gebruiken als voorwendsel."

Binnenkort vertrekt hij weer naar het Midden-Oosten, waar hij al ruim een kwarteeuw als VRT-reporter de conflicten op de voet volgt, van bij de Eerste Golfoorlog in 1991. Zijn missie: proberen te begrijpen wat er aan de hand is. Al is dat niet eenvoudig, ook voor hem nog altijd niet. "Eigenlijk weten we niet wie de touwtjes in handen heeft", zegt Vranckx. "Wie controleert wie, en met welke agenda? Zijn het religieuze gekken? Zeker, dat staat vast. Maar hebben de oude troepen van Saddam Hoessein niet de echte macht? Is dit misschien hún oorlog, omdat zij het opnieuw voor het zeggen willen krijgen? Is IS-topman Abu Bakr Al-Baghdadi de echte leider, of is hij maar een frontfiguur voor andere belangen? Wie zit daarachter?"

Hebt u daar geen idee van?

Rudi Vranckx: "Nee. Niemand heeft daar een idee van."

Maar de ellende is begonnen na de inval van de Amerikanen in 2003, mogen we dat met zekerheid zeggen?

"Dat was onmiddellijk duidelijk. De Amerikanen hebben de twee grootste blunders gemaakt die je in zulke omstandigheden kunt maken. Eén: ze hebben iedereen die iets betekende in Irak naar huis gestuurd of in de bak gestoken, met als gevolg dat het land in elkaar stortte. Als je alle ingenieurs naar huis stuurt, valt de elektriciteit uit, dat weet je van tevoren. Twee: ze hebben dus al die soldaten naar huis gestuurd. Wat krijg je dan: honderdduizenden mensen die gefrustreerd thuis zitten, mét wapens."

Zijn die mensen vandaag bij IS?

"Zij vormden in elk geval een ideale rekruteringsbodem. Maar er zaten ook heel wat criminelen bij, die Saddam Hoessein vlak voor zijn val heeft vrijgelaten. Hij zette gewoon de gevangenispoorten open, onder het motto: 'Na mij de zondvloed.' Daaruit is de chaos ontstaan, uit de versmelting van criminelen en maffiaclans met gefrustreerde soldaten en religieuze extremisten. IS was aanvankelijk een Irakees fenomeen."

Wanneer is het precies begonnen?

"In 2004, met de zogenoemde zwarte prins, Abu Musab Al-Zarqawi, die tegen de Amerikanen vocht met een brutaliteit die zelfs voor Al Qaida te ver ging: hij deinsde al niet terug voor onthoofdingen en andere gruwel, ook tegen andere gelovigen. Voor Al Qaida was dat toen weinig gebruikelijk. Later, na zijn dood, is de clan van Al-Zarqawi naar Syrië getrokken, waar ze zijn gegroeid en vervolgens teruggekeerd naar Irak. De huidige kalief van IS, die Al-Baghdadi, was vroeger een luitenant van Al-Zarqawi."

Verbitterde strijd

Maar religie is dus niet de kern van de zaak?

"Laten we zeggen dat het op een andere manier begonnen is, een manier die niets met religie te maken had. Religie heeft gaandeweg de brandstof geleverd, maar de oorzaken liggen elders. Neem Libië, dat was helemaal geen fanatiek religieuze staat. En vandaag zou Sirte, de uitvalsbasis van IS, ineens het mekka van religieuze extremisten zijn? Daar geloof ik weinig van. Sirte is de plek waar de stam van wijlen Moammar Khadaffi zit, de plek waar de frustratie het grootst is. Daarom kreeg IS er voet aan de grond."

Hoe zit het dan in Bangladesh, dat ook ten prooi valt aan islamitische terreur?

"Ook Bangladesh heeft geen traditie van religieuze conflicten. Het kende altijd een tolerante islam. En nu plots zou dat religieus extremisme ontwaakt zijn? Nee, het enige wat ik zie is een verbitterde strijd tussen twee politieke rivalen die uit de hand gelopen is. Men speelt er leerling-tovenaar met krachten die men niet meer in de hand kan houden. Net zoals Tony Blair en George W. Bush dat in Irak hebben gedaan."

Hadden de Britten en de Amerikanen niet moeten weten dat het slecht zou aflopen als ze alle troepen van Saddam Hoessein naar huis zouden sturen?

"Zij waren daarvoor gewaarschuwd. Experts hadden voorspeld dat zoiets kon gebeuren, dat het fout zou aflopen. Toch hebben ze doorgezet. De architecten van de oorlog waren ideologen. Ze namen hun wensen voor werkelijkheid. Zij zagen de wereld zoals hij volgens hen moest zijn, niet zoals hij was."

Deze week werd in het Chilcot-rapport nog maar eens bevestigd dat Blair en Bush in 2003 onder valse voorwendsels ten oorlog zijn getrokken in Irak. Zijn zij finaal niet verantwoordelijk voor de aanslagen die IS vandaag pleegt?

"Dat verband is indirect. Er loopt een rechte lijn van 2003 naar vandaag, maar dat is in de geschiedenis altijd zo. De ideologie van Al Qaida is ontstaan tijdens de oorlog tegen de Sovjets in Afghanistan. Is het Kremlin dan finaal niet verantwoordelijk?"

Valt IS te vernietigen?

"Ja. De vraag is wat er dan overblijft. IS is een kwaadaardige ziekte, en zolang de patiënt niet gezond is, zullen er altijd cellen achterblijven die opnieuw kunnen woekeren. Zolang het Midden-Oosten geen stabiliteit kent, zullen we het gevaar niet bezweren."

Heeft het Midden-Oosten een soort Marshallplan nodig, zoals Europa dat na de Tweede Wereldoorlog heeft gekend?

"Na de Arabische revoluties had Europa de verantwoordelijkheid moeten opnemen om landen zoals Libië en Tunesië te helpen stabiliseren. Dan zouden de jihadi's niet zo'n reservoir aan potentiële rekruten hebben gehad. Alleen vielen die revoluties voor Europa op een ongelukkig moment: wij beleefden onze eigen crisis, de euro was in gevaar. Daardoor was de Europese Unie alleen met zichzelf bezig en was zo'n Marshallplan niet mogelijk."

België is volop mee aan het bombarderen. Heeft dat zin en doen we dat goed?

"Het helpt zeker, want IS is toch al een derde van zijn territorium kwijt. Ik denk ook dat we zorgvuldig te werk gaan. De regels die onze gevechtspiloten volgen, zijn strak en voorzichtig. Bij twijfel of er geen burgerdoelwitten zullen worden geraakt, wordt er een rode kaart getrokken en gaat het bombardement niet door. Ik denk niet dat je het Westen kunt betrappen op een vuile oorlog zoals de Russen die in Syrië voeren: zij bombarderen ziekenhuizen, dat is echt hallucinant."

Komt België door die bombardementen niet nog meer in het vizier van IS? In een filmpje van IS werd premier Charles Michel deze week rechtstreeks toegesproken.

"Van dat filmpje was ik niet onder de indruk. Ze willen er alleen maar paniek mee zaaien in Europa. En die boodschap die ze voor Michel hadden, is hun oerboodschap: 'Jullie voeren oorlog bij ons, en dus voeren wij oorlog bij jullie.' Dat moeten we wel beseffen, wij zijn in oorlog met IS. Wij zijn de vijand. Wil dat zeggen dat we niets mogen doen? Nee, wij mogen dat kwaad niet laten bestaan. Ik ben geen pacifist."

Waartoe acht u hen nog in staat, qua aanslagen?

"Ze zijn tot alles in staat. Wat ze kunnen doen, zullen ze doen. Ik durf zelfs niet hardop te zeggen voor welke aanslagen ik bang ben. Maar dat ze vuile bommen durven maken, dat ze geen verschrikking uit de weg zullen gaan, is duidelijk. Ik hoop dat ze die plannen niet kunnen uitvoeren, omdat de capaciteit van onze veiligheidsdiensten groter is. Alleen kunnen we onze open samenleving nooit 100 procent beveiligen."

Komt er weldra een einde aan deze terreurgolf, denkt u, zoals er een einde is gekomen aan de nationalistische en communistische terreur in Europa?

"Ik denk van wel, al kan ik het mij nu niet voorstellen. Maar ik ben een voluntarist. Ik weiger te aanvaarden dat zo'n extremisme des mensen is. Het overheerst vandaag het nieuws, maar het gaat om een marginaal fenomeen. De terroristen hebben een groot reservoir van frustratie en boosheid waaruit ze kunnen putten, maar op termijn geloof ik niet dat dit extremisme levensvatbaar is. De overgrote meerderheid van de moslims, ook in Irak en Syrië, wil met IS niets te maken hebben."

Hoe verklaart u de aantrekkingskracht van IS op onze eigen jeugd?

"Aanvankelijk waren het idealisten die vertrokken, omdat ze het onrecht van de oorlog in Syrië niet konden verdragen. Er zullen vast ook psychopaten bij zitten, zeker bij de kerels die zijn vertrokken toen de gruwel al duidelijk was. Frustratie en achterstelling spelen ook een rol. Maar je kunt niet één profiel schetsen. En je kunt zeker niet alles op religie toespitsen. Er zijn Syrië-strijders die tot vlak voor hun vertrek nog alles deden wat Allah verboden heeft. Is religie dan dé oorzaak? Dat lijkt mij sterk."

Van iemand die ontkent dat de islam dé oorzaak is, zegt rechts tegenwoordig dat hij 'wegkijkt' van het echte probleem. U bent zo'n 'wegkijker', dus.

"Ik, een wegkijker? Ze kunnen dat zeggen, maar dat is het meest absurde verwijt dat ze kunnen maken. Ik kijk helemaal niet weg, integendeel: ik ga voortdurend naar ginder om te observeren wat er aan de hand is. Ik kijk niet weg, en ik vergoelijk niets. Ik heb al veel extremisten geïnterviewd en ik maak vaak ruzie met hen. Ik weet alleen dat de wereld niet zal veranderen als je de Koran verbiedt of verbrandt. Het probleem is niet de islam of de Koran, maar een extreme lezing van de Koran."

Hebt u de Koran gelezen?

"Ik heb de vertaling van de Nederlandse schrijver Kader Abdolah gelezen. En ik ken alle verzen die ter discussie staan. Iedereen baseert zich op de Koran: wie vrede wil en wie oorlog wil. Ik vind argumenten voor beide partijen. Maar in Myanmar worden moslims vervolgd door boeddhisten. Terwijl iedereen denkt dat boeddhisten constant op een mat zitten en niemand kwaad doen. Is het boeddhisme het probleem? Was het christendom het probleem tijdens de kruistochten? Ik weiger een religie te veroordelen."

Bent u nog gelovig?

"Nee, ik ben wat men een culturele katholiek noemt. Ik ben gedoopt en bezoek al eens graag een middeleeuws klooster, maar ik ben in de loop der jaren meer en meer gaan twijfelen aan de zin van religie."

Toch hebt u lichte pastoortrekjes, niet?

(lacht) "Pastoortrekjes? Een soort missioneringsdrang, bedoelt u?"

U wilt graag aan de mensen uitleggen hoe het allemaal in elkaar zit.

"Toch wil ik niet preken. Ik doe wat ik doe uit een soort boosheid. Ik kan niet om met domheid en slechte redeneringen. Ik wil alles in overweging nemen, maar ik wil wel bewijzen zien. En als ik zie dat de waanzin in het Midden-Oosten niet veroorzaakt werd door religie, dan ga ik de islam niet de schuld geven. Wie heeft destijds de kanonnen van Hitler gezegend? Dat waren geen imams, hoor. Ik wil discussiëren op basis van feiten."

Dan wordt u waarschijnlijk onnozel van het maatschappelijke debat, tegenwoordig.

"Laten we zeggen dat ik daar afstand van houd, voor mijn eigen geestelijke gezondheid. Want ja, ik word daar soms onnozel van. Ik wens me daar niet mee te bemoeien. Uiteindelijk word je toch maar meegesleept in een heilloos debat waar je niet uitgeraakt. En dat helpt mij niet aan meer inzicht. Ik pik weleens een interessante redenering op, maar ik doe niet mee. Absoluut niet. Laat anderen dat maar doen."

Dat getuigt van zelfbeheersing.

(lacht) "Nee, het is geen kwestie van zelfbeheersing, geloof me. Ik begin mij al op te winden als ik eraan denk hoe het er op sociale media aan toegaat, tegenwoordig. Wij zijn heel actief op sociale media, mijn team en ik. Maar ik mag mij niet laten meeslepen door de reacties die je daar soms krijgt. Daar zou ik ongelukkig van worden. Ze zouden dat natuurlijk graag hebben, dat ik zou reageren op alle aanvallen. Maar dat doe ik niet."

Ook niet als ernstige mensen die kritiek formuleren? Michael Freilich, hoofdredacteur van Joods Actueel, was onlangs in deze krant erg scherp voor u. Hij vindt dat u veel te bevooroordeeld bent in het Israëlisch-Palestijnse conflict.

"Hij mag dat vinden, ik vind dat niet. En hij schrijft voor Joods Actueel, ik werk voor Alles Actueel. Ik doe al 25 jaar aan journalistiek en ben aan alle kanten geweest, in Gaza en in Israël. Ik praat met alle slachtoffers en met alle politici. Maar ik kan mij voorstellen dat mensen die bij dat conflict betrokken zijn, altijd vinden dat je bevooroordeeld bent. Ik heb uit Arabische hoek ook al zulke argumenten gehoord, van mensen die boos waren omdat ik die dag toevallig aan Israëlische kant reportages aan het maken was."

Is het antisemitisme niet bijzonder krachtig in het Midden-Oosten, en ook bij ons?

"Bij moslims, bedoelt u?"

Mein Kampf van Adolf Hitler is naar verluidt een bestseller in het Midden-Oosten.

"Goh, ik heb dat boek al wel zien liggen in boekhandels daar. Maar een bestseller? Nee, dat zou ik niet zeggen. De enige echte bestseller in het Midden-Oosten is de Koran. Ik denk dat jodenhaat wel een rol speelt in de propaganda van de jihadisten; dat is een kwaad dat we moeten benoemen. Maar het gaat te ver om elke kritiek op de politiek van Israël antisemitisch te noemen."

Gelooft u nog in een oplossing voor dat conflict?

"Ik ben zeer pessimistisch. De discrepantie tussen woord en daad is te groot. Er wordt over vrede gesproken, maar Israël bouwt toch weer nieuwe nederzettingen in Palestijns gebied. En dat wordt door de jihadisten als excuus gebruikt voor hun strijd. Ik zeg niet dat het conflict tussen Israël en de Palestijnen mee aan de basis ligt van de huidige terreur, maar we moeten ons ervan bewust zijn dat IS het zo wel verkoopt."

À propos, kijkt u de onthoofdingsfilmpjes van IS helemaal uit?

"Sommige wel. Ik heb in 2004 de eerste onthoofdingen door Al-Zarqawi al gezien. Je moet dat wel eens bekijken om te weten met wie je te maken hebt. Maar vandaag kijk ik die filmpjes niet meer helemaal uit; ik hoef de eigenlijke onthoofding niet meer te zien. Ik hou niet van geweld, niet in films en niet in de werkelijkheid. Ik ben een softie."

Een softie? Waarom doet u dit dan?

"Om het te begrijpen. Ik heb geschiedenis gestudeerd, en journalisten zijn de historici van hun eigen tijd."

Het eerste conflict waarvan u voor de VRT verslag uitbracht, was de revolutie in Roemenië in 1989, met de val van dictator Nicolae Ceausescu.

"Ik was nog maar een jaar in dienst, en ze zochten nog iemand om het feest in Roemenië te gaan filmen. De Berlijnse Muur was pas gevallen en dus vierde het voormalige Oostblok feest. Laat die snotneus dat maar eens doen, dachten ze op de redactie. (lacht) Alleen was het geen feest toen wij daar aankwamen. Het was een coup, een pseudorevolutie van middenkaders die in opstand kwamen tegen Ceausescu. Ik heb daar voor het eerst iemand neergeschoten zien worden. Ik heb er mijn eerste lijken gezien."

En dacht u toen niet als softie: niets voor mij, ik ga toch maar de Wetstraat doen?

"Nee. Ik vond het fascinerend dat ik bleef functioneren. Dat weet je niet van tevoren. Sommige mensen slaan in paniek, maar ik bleef kalm. Ik dacht toen: dit is journalistiek, dit wil ik doen, liever dan van de ene persconferentie naar de andere te hollen."

Was u in het Syrische Homs een paar jaar geleden het dichtst bij de dood, toen vlak bij u een bom insloeg waarbij een Franse journalist om het leven kwam?

"Toen viel de bom inderdaad erg dichtbij. Maar een paar maanden later maakten we iets vergelijkbaars mee, al hebben we dat toen niet gefilmd. Ik neem aan dat ik nog wel zulke situaties zal meemaken. Toch ga ik ervan uit dat mij niets zal overkomen. Zelfs toen die granaat in Homs viel, bleef ik vrij laconiek. Pas op, ik ben ook bang om pijn te hebben, net zoals iedereen. Maar ik sla niet in paniek."

Hoe kijkt u naar de samenleving hier bij ons, als u net terug bent van een missie in het buitenland?

"Met enig ongeloof over het menselijke gedrag. Agressie in het verkeer, bijvoorbeeld, ik kan daar niet tegen. Ik begrijp dat niet. Ik begrijp ook veel discussies niet. Ik wil op de hoogte blijven van belangrijke ontwikkelingen, maar de meeste discussies zijn toch overbodig. Vraag me nu geen concrete voorbeelden, maar de krant is elke dag een opsomming van dingen die je niet wilt weten."

Geef toch eens een voorbeeld.

"Ik hou niet van politieke discussies waarbij iemand de schuld moet krijgen. Neem nu de aanslagen van 22 maart. Blijkbaar heeft een verbindingsofficier in Turkije in de aanloop naar die aanslag een fout gemaakt. Maar het heeft geen zin om die man daarvan de schuld te geven. Ik begin het nieuws pas te volgen als men over oplossingen praat."

Maar voor je een oplossing kunt vinden, moet je toch weten wat er fout ging?

"Ja, maar dat is iets anders dan iemand de schuld geven. Misschien had die man in Turkije te veel werk, misschien werd hij niet genoeg ondersteund en moeten we daar iets aan doen. Dat is interessant. Nu goed, ik vermoed dat zoiets eigen is aan de mens: als iemand of iets de schuld krijgt, zijn we gerust. Die moordpartij van Anders Breivik in Noorwegen in 2011? Die man is gek. Voilà, probleem opgelost."

Was hij niet gek?

"Zeker. Maar zou het probleem ook niet dieper zitten? Als iemand een autobom in Bagdad laat ontploffen, zeggen de Irakezen ook: 'Die man was gek.' Je moet toch ook gek zijn om dat te doen. Alleen zijn er in Irak meer gekken dan in Noorwegen."

Denkt u dat de spanningen hier ooit uit de hand kunnen lopen?

"Ik ben een beetje naïef in dat opzicht. Ik durf te hopen en te denken dat wij die fase voorbij zijn, dat het hier niet meer tot een oorlog of een burgeroorlog kan komen. Wij hebben onze duisternis gekend in de 20ste eeuw. Maar goed, in het voormalige Joegoslavië was dat ook moeilijk te bevatten. Ik denk dat spanningen pas uit de hand kunnen lopen als de staat niet meer functioneert. In een failed state heb je maar een paar gekken nodig. En België is geen failed state. Wie dat beweert, weet niet waarover hij het heeft."

U lijkt er nogal gerust op, wat de spanningen in Europa betreft.

"Het is wishful thinking, dat geef ik toe. Ik wil geloven dat het hier nooit meer zo ver kan komen. Maar ik maak me zorgen over de verharding van het debat. De geesten worden vergiftigd. Op sociale media las ik onlangs iemand die schreef: 'Als ik nu nog een moslim tegenkom, dan rijd ik hem overhoop.' Dat is het mechanisme van de ontmenselijking, de laatste stap voor de ontsporing. De media dragen een grote verantwoordelijkheid. Al moeten journalisten wel ongenadig de feiten belichten, natuurlijk."

Zoals?

"Wat in Keulen gebeurde met oudejaarsnacht, bijvoorbeeld. Wat zich op zo'n moment afspeelt, moet je als journalist aan het licht brengen. Als media dingen gaan verzwijgen, krijg je een onverkwikkelijk schouwspel, en dat mag natuurlijk niet."

Dan weet u wat ik nu ga vragen. (lacht) U voelt de vraag komen?

"Natuurlijk. Nu wilt u weten wat ik vind van constructieve journalistiek."

Precies. Björn Soenens, hoofdredacteur van het VRT-journaal, ligt al een hele tijd onder vuur omdat hij daarvan de grote pleitbezorger is.

"Ik vind dat een non-discussie. Ik doe al 25 jaar aan constructieve journalistiek. Als dat betekent: context schetsen, duiding geven, op zoek gaan naar menselijke verhalen. Dat is voor mij de essentie van het vak. Zolang we tegelijk ook maar blijven inzoomen op de problemen: op Keulen, op de verzen in de Koran die oproepen tot geweld, op bepaalde ontwikkelingen die ons zorgen mogen baren."

Geef eens een voorbeeld?

"Ik vind dat we geen millimeter mogen toegeven op onze eigen normen en waarden. Ik heb geen enkel probleem met de hoofddoek, maar dan mag men mij ook geen normen opleggen die ik niet aanvaard. Ik train al jaren in dezelfde sportclub. En na de training neem ik een douche. Naakt, zoals iedereen. Nu, onlangs kwam de moeder van een jongen daarover klagen. Dat kan niet, vind ik."

"Net zoals we niet mogen aanvaarden dat vrouwen op straat voor hoer worden uitgescholden door gefrustreerde pubers. Zulke dingen mogen we niet verzwijgen. Maar dat doen we ook niet."

Hoe is de journalistiek er volgens u aan toe, in het algemeen, en bij de openbare omroep in het bijzonder?

"Ik ben een oude aap, ik ga al lang mee, en ik vind dat velen te pessimistisch zijn over de journalistiek van vandaag. Ik heb de tijd nog gekend dat we op de openbare omroep elk jaar twee buitenlandse reportages mochten doen. Ik merk wel dat we in een spannende periode zitten. Door de opkomst van sociale media en veel instant-nieuws moeten we ons voortdurend afvragen wat onze bestaansreden is."

Wat is die voor u?

"De journalistiek moet een geloofwaardige vierde macht zijn."

Maakt de VRT dat waar?

"Alles kan altijd beter."

Tja.

"Maar dat is toch zo? Uiteraard moeten we ons voortdurend ter discussie stellen. En ons altijd afvragen hoe we het snelle nieuws kunnen brengen en tegelijk mensen vrijmaken om dieper te gaan. Wij zitten volop in dat proces."

Is de VRT niet bang van de politiek, terwijl het omgekeerd zou moeten zijn?

"Hoe bedoelt u?"

Toen twee van uw collega's met De keizer van Oostende een boek schreven over sp.a- kopstuk Johan Vande Lanotte, werden ze door voormalig hoofdredacteur Luc Rademakers teruggefloten.

"Voor alle duidelijkheid: ik heb dat boek niet gelezen. Ik heb wel met de auteurs gesproken, maar het is moeilijk voor mij om daar in de pers iets over te zeggen."

Hebben de andere VRT-journalisten die twee auteurs niet laten vallen?

"Ik niet. Ze hadden een conflict met hun baas. Net zoals Bart Schols een conflict met zijn baas had, na zijn interview met die teruggekeerde Syrië-strijder in De afspraak."

Maar voor Schols namen de collega's het op. Voor Luc Pauwels en Wim Van den Eynde niet. U had dat kunnen doen, publiek. U kunnen ze toch niets maken.

"Dat is mij op dat moment dan ontgaan. Ik kan mij trouwens niet uitspreken over een dossier dat ik niet ken."

Wat zou u ervan vinden als Luc Rademakers was bezweken onder druk van Michael Freilich en u had verboden om nog langer naar Israël te gaan? En als uw collega's u hadden laten vallen met de reactie: ja maar, ik ken dat dossier niet?

"Ik begrijp wat u bedoelt. En ik zou dat jammer vinden, uiteraard. Maar mag ik u eens iets vragen? U loopt toch ook al een tijdje mee in de journalistiek. Hoeveel collega's steken voor u hun nek uit, denkt u? Of voor mij?"

Toch een paar, mag ik hopen.

"Denkt u dat? In het openbaar? (denkt na) We hadden als redactie allicht alerter moeten zijn, maar de essentie van de discussie is dat de VRT een kader nodig heeft om politieke onderzoeksjournalistiek mogelijk te maken. Een kader waarin journalisten én bazen tegenspraak krijgen, zodat er altijd checks-and-balances zijn. Een journalist die met zulke delicate dossiers werkt, moet altijd een tegenmacht hebben, die hem behoedt voor ontsporing."

Wie is uw tegenmacht?

(lacht) "Heb ik die nodig, vindt u? Nee, de materie is niet helemaal dezelfde. Ik werk met een team, wij houden elkaar in evenwicht. En er is altijd overleg met de eindredactie."

U trekt niet alleen naar het Midden-Oosten. Een paar jaar geleden hebt u ook een reeks gemaakt over de eurocrisis. Wat vindt u van de brexit?

"Wat mij stoort, zijn de oneigenlijke argumenten die werden gebruikt. De tabloids speelden onbeschaamd in op de angst van kiezers voor migranten. Niet voor moslims, trouwens, maar voor Polen en andere Oost-Europeanen. Dat populistische discours in Europa klinkt wat mij betreft wat te luid. Journalisten moeten tegen onderbuikgevoelens ingaan. Wij moeten de redelijkheid in het debat brengen, door op de feiten te wijzen."

U bent echt een klassieke linkse intellectueel.

"Is dat zo? Ik vind dat niet. Een softie mag u mij noemen, maar klassiek links? Dat is een verwijt waar ik geen boodschap aan heb. Ik denk niet in termen van links en rechts; ik denk in termen van open en gesloten. En ik wil elke keer opnieuw beoordelen wie gelijk heeft. Ik herinner mij nog discussies in de jaren 70, toen ik geschiedenis studeerde. De klassieke linkse studenten waren toen fan van Jean-Paul Sartre. Ik voelde mij meer verwant met Raymond Aron, die tegen Sartre inging."

Sartre heeft nog lang voor de Sovjet-Unie gesupporterd, ook toen hij al wist tot welke gruwel de communistische leiders in staat waren.

"Precies. Raymond Aron was de realist. Dat sprak mij aan. Toen een aantal studenten een club hadden gesticht om te protesteren tegen de Chileense dictator Augusto Pinochet, vond ik dat ze ook moesten protesteren tegen de dictatuur van de Rode Khmer in Cambodja. Die onpartijdigheid huldig ik ook in mijn werk vandaag. Ik wil de wereld begrijpen, ik wil de feiten kennen, zonder partij te kiezen voor welke ideologie dan ook."