De koning, de rots en het complot

Koning Albert I was een vrij populaire koning. Een groot deel van die populariteit had de vorst te danken aan zijn rol tijdens de Eerste Wereldoorlog. Volgens de overlevering is hij - in tegenstelling tot zijn gevluchte regering - bij de soldaten in de loopgraven gebleven. Hoewel daar toch kritische kanttekeningen bij te maken zijn, leverde het hem de bijnamen koning-ridder en koning-soldaat op.

De vorst was een ware sportfanaat en een van zijn favoriete sportieve hobby’s was ongetwijfeld bergbeklimmen. Als hij niet aan het werk was in Brussel, dan was hij vaak te vinden in de Ardennen waar hij op de kalksteenrotsen oefende voor het echte werk in de Alpen. Zo ook op die fatale zaterdag in 1934.

17 februari 1934 was een grijze zaterdag. De vorst had in de namiddag een korte audiëntie afgewerkt en had geen officiële taken meer in zijn agenda staan tot ‘s avonds. Tegen een uur of 18 uur werd hij in Schaarbeek verwacht om een sportprijs uit te reiken. Tijd genoeg dus om er in de namiddag even tussenuit te gaan en naar Marche-les-Dames te trekken.

Samen met zijn kamerknecht maakte hij eerst een korte wandeling in de streek die hij door zijn vele bezoeken als zijn broekzak kende. Daarna wilde de koning wat gaan klimmen en liet hij aan zijn kamerknecht weten dat hij zeker tegen 17 uur terug beneden zou zijn. De trouwe dienaar bleef bij de auto wachten en zag het op zijn uurwerk steeds later en later worden.

Rond 19 uur sloeg hij uiteindelijk alarm en belde hij het paleis op. Het duurde uiteindelijk tot 2 uur ‘s nachts vooraleer het lichaam van de koning gevonden werd met een grote hoofdwonde. Het korte onderzoek dat erop volgt, concludeert vrij snel dat er een rotsblok is losgekomen, dat de koning hierdoor gevallen is en die val van 12 meter niet overleefd heeft. Hij moet volgens de speurders op slag dood geweest zijn.

Vrij snel na het ongeval duiken er allerlei complottheorieën op. De ene al spectaculairder dan de andere.

Zo zou de koning neerslachtig geweest zijn omdat hij zijn taak als vorst niet meer aankon. In een depressieve bui zou hij zichzelf dan van het leven beroofd hebben door van de rotsen te springen. Die theorie lijkt wel te verklaren waarom hij kort voor zijn dood een grote levensverzekering heeft afgesloten, maar een afscheidsbrief is er nooit gevonden.

Een andere theorie meldt dat de koning met de beurscrash in 1929 erg veel geld zou verloren hebben. Volgens een andere variant zou hij die schulden niet zelf gemaakt hebben, maar geërfd hebben van zijn voorganger koning Leopold II. De schuldeisers zouden een zoveelste uitstel van betaling niet meer gepikt hebben en hem van de rots geduwd hebben. Voor zover bekend zijn er echter geen aanwijzingen gevonden die erop wijzen dat Albert I geldproblemen had.

Volgens deze theorie heeft koningin Elisabeth de hand in de dood van haar man. De passionele vrouw zou bij een hoogoplopende ruzie over zijn zoveelste minnares een wapen hebben bovengehaald en de koning hebben doodgeschoten. Met hulp van enkele getrouwen zou ze dan het lichaam naar Marche-les-Dames gebracht hebben. Daar zou het dan van de rotsen zijn gegooid om de werkelijke misdaad in de doofpot te stoppen en het geheel op een ongeval te doen lijken.

In andere varianten van dit verhaal wordt Albert I van de rotsen geduwd door een bedrogen minnares, door de bedrogen echtgenoot van een minnares of door een jaloerse minnaar van de koningin. Hoewel zowel de koning als de koningin er elk meerdere buitenechtelijke relaties op na hielden, is voor geen van de passionele moordtheorieën enig bewijs gevonden.

Vooral de variant waarbij het lijk van Laken naar Marche-les-Dames wordt gebracht, is problematisch. Voor een complot van die omvang is het nu eenmaal nodig dat er relatief veel mensen op de hoogte zijn van de ware toedracht van de zaak. Dan is het wel erg bijzonder dat hiervan nooit iets is uitgelekt.

Begin jaren 30 begon de opkomst van de extreemrechtse partij Rex. Volgens sommigen zou de partij de veel te linkse Albert van de rotsen - en op die manier van de troon - hebben geduwd om plaats te ruimen voor zijn rechtsere zoon Leopold.

Op zich een mooie theorie, alleen veronderstelt het complot bij aanval al vrij veel kennis over zaken die op dat moment nog niet gebeurd waren. Rex was toen nog relatief klein. Er waren weinig aanwijzingen dat de beweging de omvang zou krijgen die ze uiteindelijk gekregen heeft.

Daarnaast is het ook twijfelachtig dat de autoritaire en rechtse regeerstijl van Leopold III al voorspelbaar was, vooraleer hij effectief de troon had bestegen.

Extreemrechts is ook de aanstoker in de meeste complotten die - volgens de complottheorieën althans - buiten de landsgrenzen gesmeed zijn. Adolf Hitler heeft het jaar voor de fatale val van Albert de macht gegrepen in Duitsland en zou de Belgische vorst uit de weg geruimd hebben om te voorkomen dat hij de Duitse uitbreidingsplannen in de war zou sturen.

Hitler zou dus willen voorkomen hebben dat de geschiedenis zich aan de IJzer opnieuw zou herhalen. Albert I was namelijk de koning van "brave little Belgium" dat zich van aan de IJzer dapper verweerde en zo de Duitse opmars tegenhield in 14-18.

Het is op zich weinig waarschijnlijk dat het Belgische leger het op dat moment superieure Duitse leger opnieuw zou kunnen tegenhouden. Vooral de technologische ontwikkelingen hadden niet stilgestaan en een nieuwe loopgravenoorlog leek dan ook weinig waarschijnlijk.

Daarnaast begint de echte expansie van nazi-Duitsland pas in 1938 met de annexatie van Sudetenland. Het lijkt weinig waarschijnlijk dat Hitler in 1934 al bezig zou geweest zijn met het uitschakelen van de Belgische koning, als hij pas in 1940 België zelf zou binnenvallen.

Een variant op dit extreemrechtse Duitse complot is overigens dat de Britten of de Fransen er de hand in zouden gehad hebben. Ook een communistisch complot duikt nu en dan op.

Relatief recent is er een nieuwe theorie opgedoken. De wereldberoemde diefstal van "De rechtvaardige rechters", een paneel van het "Lam gods", gebeurde relatief kort na de dood van koning Albert I. Volgens sommigen zijn beide gebeurtenissen dan ook onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Het schilderij zelf zou wijzen naar de moordenaars van de koning of volgens een andere variant gebruikt zijn om de moordenaars te chanteren. Het natuurlandschap op de achtergrond van de rechtvaardige rechters zou daarenboven het landschap van Marche-les-Dames voorstellen. De plek waar de koning is omgekomen zou volgens aanhangers van de theorie een groot eeuwenoud geheim herbergen.

Om te voorkomen dat het geheim zou uitlekken en er daarmee een groot schandaal uitbreekt, zou besloten zijn om de koning uit de weg te ruimen en alle hints - zoals het paneel van de "De rechtvaardige rechters" - te verstoppen. Het schilderij zou zich dan ook bevinden in de koninklijke crypte in Laken.

Bij de meeste van bovenstaande theorieën zijn vrij gemakkelijk enkele kritische bemerkingen te plaatsen. Wat zeker is, is dat koning Albert I gestorven is op 17 februari 1934. Hij is hoogstwaarschijnlijk omgekomen door van een rots in Marche-les-Dames te vallen. Dat het onderzoek vrij snel is afgesloten en dat het lichaam van de koning zelf nooit is onderzocht, speelt in het voordeel van de complottheorieën.

Op zich is het natuurlijk niet zo uitzonderlijk dat er geen autopsie heeft plaatsgevonden op het lichaam van de koning. De doodsoorzaak leek erg voor de hand te liggen en het ligt uiteraard gevoelig om in het lichaam van de - weliswaar dode - vorst te snijden.

Een groot aantal van de complottheorieën is wellicht gevoed door de tijdsgeest van de jaren 30. De economische crisis woedde volop en er waren allerlei binnen- en buitenlandse spanningen. In zulke tijden duiken er wel vaker de meest uitzinnige theorieën op. Het is niet toevallig dat de meeste recente Maria-verschijningen uit die periode stammen.

Wellicht zullen we nooit echt weten wat er precies gebeurd is op die fatale zaterdag in 1934. De meeste complottheorieën zullen pas definitief begraven worden als het stoffelijke overschot van Albert I wordt opgegraven en onderzocht. Voorlopig lijkt de kans echter erg klein dat het hof daarvoor in de nabije toekomst de toestemming geeft.