Groen, Ecolo en SP.A dienden twee jaar geleden al een voorstel van resolutie in om aan te dringen op meer historisch onderzoek naar de misstanden in Congo. In de Kamer viel het voorstel toen op een koude steen, maar nu een werkgroep van VN-experts aandringt op excuses voor de Belgische kolonisatie van Congo, nemen steeds meer politieke partijen het over.

‘Het is tijd dat België in het reine komt met zijn koloniaal verleden en zijn historische fouten erkent’, zegt Vlaams Parlementslid Sabine de Bethune (CD&V). Zij vraagt, net als de resolutie, dat het studie- en documentatiecentrum Cegesoma de opdracht krijgt om onmiddellijk na de parlementsverkiezingen te starten met een grondig onderzoek naar de wandaden die tijdens de Belgische kolonisatie van Congo zijn gepleegd.

Eenzelfde signaal komt van Open VLD. ‘België moet bereid zijn excuses aan te bieden voor de Belgische rol in de wandaden tijdens de koloniale periode in Congo’, zegt partijwoordvoerder Thomas Vanwing. Wetenschappelijk onderzoek moet maken dat die excuses onderbouwd en niet ‘gratuit’ zijn.

N-VA-voorzitter Bart De Wever zei vorig weekend al dat het aan koning Filip is om een dergelijk historisch pardon uit te spreken. Daarmee verwijst hij naar de periode van Congo Vrijstaat (1885-1908), toen Congo het persoonlijk bezit van koning Leopold II was en de ergste wandaden plaatsvonden. Ook voor SP.A is het aan de koning om de excuses uit te spreken, en wel aan de Congolese bevolking, niet aan de politieke leiders.

‘Het is daar dat de historische oorsprong ligt van de verschrikkingen tegen de Congolese bevolking, zegt partijwoordvoerder Conner Rousseau. Al vindt hij wel dat excuses van de koning alleen niet volstaan. ‘Het maatschappelijk debat over ons koloniaal verleden mag daarmee uiteraard niet afgerond zijn, maar moet verder gevoerd worden.’

‘Raar rapport’Aan Franstalige kant ligt het gevoeliger om het koloniale verleden af te zweren. Eerste minister Charles Michel (MR) noemde het ontwerprapport van de VN-experts al ‘raar’. Maar ook aan Franstalige kant zit er beweging in de standpunten. MR-Kamerlid Richard Miller en CDH-burgemeester Pierre Kompany lieten zondag op RTL-TVI al verstaan dat zij voorstander zijn van excuses. De PS verwijst naar de voorstellen in de Kamer om wetenschappelijk onderzoek te voeren naar de verantwoordelijkheden.

Het werk kan uitmonden in onderbouwde excuses, maar ook in de oprichting van monumenten of herdenkingsplechtigheden om de slachtoffers van de kolonisatie in ere te herstellen.

Ook het debat over een mogelijke schadevergoeding komt dan aan bod. Voor Groen-Kamerlid Wouter De Vriendt zou het hoogmoedig zijn om die discussie uit de weg te gaan. ‘Ze maakt deel uit van het debat.’ Andere partijen zijn bereid daarop in te gaan, maar dan pas nadat de verantwoordelijkheden helemaal duidelijk zijn afgelijnd.

Het Koninklijk Paleis wenst niet te reageren op de suggesties dat de koning de excuses persoonlijk zou moeten aanbieden. Koning Filip bleef afwezig bij de heropening van het AfricaMuseum in Tervuren, een gebouw dat met de opbrengsten van Congo werd gefinancierd.