Wetenschapper die "global warming" op de kaart zette, "de grootvader van de klimaatwetenschap", is overleden

Broecker, geboren in Chicago in 1931, was decennialang onderzoeker en professor aan Columbia University in New York. Als geoloog was hij verbonden aan het departement Earth and Environmental Sciences. Hij specialiseerde zich in onderzoek naar wisselwerking tussen oceanen en het klimaat en zou uitgroeien tot de "grootvader van de klimaatwetenschap", de nestor van de klimaatwetenschappers."

In eerste instantie was hij vooral geïnteresseerd in onderzoek naar de manier waarop oceanen CO2 opslaan. Na een Deense studie over de opslag van CO2 in de diepe ijskap op Groenland, die een chronologische cyclus van opwarming en afkoeling blootlegde, begon Broecker de effecten van CO2 op de atmosfeer te onderzoeken.

In de decennia voor de Deense studie uitkwam, beleefde Groenland een periode van afkoeling, maar Broecker realiseerde zich dat dat slechts tijdelijk was. Stijgende CO2-gehaltes in de atmosfeer luidden het begin in van een lange periode van globale opwarming. Zijn bevindingen schreef hij neer in "Climatic Change: Are We on the Brink of a Pronounced Global Warming?", dat in 1975 in het vakblad Science verscheen. De term global warming was geboren.

In het artikel argumenteerde hij dat "we sterk kunnen staven dat de huidige afkoelende trend binnen een tiental jaar plaats zal maken voor een uitgesproken globale opwarming, veroorzaakt door CO2". Een voorspelling die, achteraf bekeken, bleek te kloppen.

In de jaren 80 omschreef Broecker ook als eerste "thermohaliene circulatie", een wetenschappelijke naam voor de stromingen in de Atlantische Oceaan die warmte uitwisselen tussen de tropen en de Noordpool. De Golfstroom is het belangrijkste voorbeeld. De stromingen brengen warm water van de tropen naar het noorden en keren terug naar het zuiden met koel water.

Om het bevattelijk te maken, sprak Broecker over de Ocean Conveyor Belt, de transportband van de oceaan. Het koude, zoute water aan de Noordpool zakt naar de bodem, en dat zuigt warmtepompgewijs een oceaanstroom van Noord-Amerika naar Europa aan. Het warmere water dat met die stroom meekomt, helpt om Europa's klimaat zacht te houden. Zonder die stroom zou Europa een grote diepvries zijn, met een stad als Londen die meer als Spitsbergen aanvoelt.

Broecker was de eerste die het belang van die transportband voor het hele klimaatsysteem op aarde blootlegde. De stromen beïnvloeden niet alleen temperatuur, maar ook de weer- en neerslagpatronen, tot zelfs de hoogte van de zeespiegels.

En die transportband is fragiel, ontdekte Broecker, hij noemde het "de achilleshiel van ons klimaat." Het systeem kan snel en abrupt omslaan: slechts een minimale temperatuurstijging volstaat opdat er minder koud water aan de Noordpool is, waardoor minder water naar de bodem zakt en minder warm water aangezogen wordt. Dat zal de stroming doen vertragen tot potentieel zelfs stilvallen, met alle gevolgen van dien.

Deze animatie van de NASA toont de werking van oceaanstromen:

De combinatie van zijn onderzoek, over de impact van CO2 op de opwarming van het klimaat en het gevaar van een vertraagde oceaanstroming voor het leven op aarde, maakte van Broecker een wetenschapper die geen blad voor de mond nam. Ook al werd hij aanvankelijk niet geloofd, hij bleef waarschuwen voor de opwarming van de aarde en de desastreuze gevolgen die daaruit kunnen voortvloeien als er niks gebeurt.

In de jaren 90 omschreef hij het klimaat op aarde als volgt: "We leven in een klimaatsysteem dat abrupt van de ene naar de andere staat kan kantelen. Door massa's broeikasgassen in de lucht te dumpen, door de verbranding van fossiele brandstoffen, zijn we een experiment aan het doen dat vernietigende gevolgen kan hebben. We spelen met een woest beest dat we voortdurend porren, en we zijn niet zeker hoe dat beest zal reageren."

"Wally was uniek, briljant en strijdvaardig", zegt Michael Oppenheimer, professor aan Princeton University, aan de Washington Post. "Hij liet zich niet bedotten door de afkoelperiode in de jaren 70. Hij zag duidelijk de nog nooit eerder geziene klimaatopwarming die we nu meemaken, aankomen. En hij maakte zijn standpunten duidelijk, ook al waren er niet veel die wilden luisteren."

"Hij populariseerde op eigen houtje het besef dat we afstevenen op een dramatisch kantelpunt in de opwarming van het klimaat. Hij hielp het grote publiek en gezagsdragers duidelijk maken wat het potentiële gevaar van abrupte klimaatverandering en de onwelkome gevolgen daarvan zijn", zegt professor Michael Mann.

Recente studies tonen aan dat de Golfstroom inderdaad aan het vertragen is, en het noorden van de Atlantische Oceaan aan het opwarmen. De transportband is vandaag zwakker dan ooit tevoren gedurende de laatste duizend jaar. En de door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde is de belangrijkste verdachte.