AZG en Vluchtelingenwerk Vlaanderen willen open centrum voor transmigranten in Brussel: "Snakken naar juiste info"

Een jaar lang verzamelde Artsen Zonder Grenzen informatie over de psychologische toestand van transmigranten. Ze ontmoetten de mensen in de humanitaire hub in het Noordstation. Transmigranten kunnen er bij hulporganisaties en vrijwilligers terecht voor kledij, informatie en medische hulp. Maar dus ook voor psychologische bijstand en dat blijkt geen luxe.

"Stuk voor stuk, allemaal zijn ze het slachtoffer van geweld. Ze zijn op de vlucht gegaan voor oorlog of vervolging in hun thuisland of stootten op foltering en opsluiting onderweg in bijvoorbeeld Libië", vertelt Tomas Thiels van Artsen Zonder Grenzen. Hij zit in een geïmproviseerd kantoortje in de hub. In de namiddag tussen één en vijf uur zitten tientallen transmigranten in de wachtzaal en laden ze er hun smartphone op.

"Maar helaas stopt het niet als ze Europa binnen raken. Eenmaal in Italië of Griekenland worden ze geconfronteerd met onrust, geweld en onzekerheid. In die landen is er niet de opvang en begeleiding die andere Europese landen kunnen geven", citeert Thiels uit rapporten van Artsen Zonder Grenzen ter plekke. "Het zijn aankomstlanden voor wie de zee oversteekt, de druk op die landen is groot."

Artsen Zonder Grenzen deed in juli bijkomend ook gestructureerde diepte-interviews met een steekproef van 47 transmigranten tussen de 19 en 45 jaar. Daaruit blijkt dat weinigen bij aankomst in Europa droomden van het Verenigd Koninkrijk. Slechts vier van hen hadden die eindbesteming voor ogen. "De idee om naar Engeland te gaan groeit langzaam, gevoed door mensensmokkelaars die op de angsten en dromen inspelen. De meesten hoopten in Europa een plek te vinden waar er respect is voor de mensenrechten. Weinigen hadden op voorhand een voorkeur voor een welbepaald land", stelt Artsen Zonder Grenzen vast.

De groep van transmigranten is heel divers, ze komen uit verschillende landen en hebben elk hun eigen verhaal. Sommigen komen in aanmerking voor asiel, anderen waarschijnlijk niet. Maar de meesten hebben bij aankomst in Italië vingerafdrukken nagelaten. Vaak zijn ze na een tijdje doorgereisd, ze voelen zich aan hun lot overgelaten. Vanaf dan zijn ze doordrongen van de idee dat ze teruggestuurd zullen worden naar Italië. Asiel aanvragen in een ander land lijkt uitgesloten.

"Maar dat is niet altijd juist. De zogenoemde Dublinakkoorden waarin staat dat een vluchteling of migrant asiel moet aanvragen in het eerste Europese land zijn niet strikt", vertelt Charlotte Vandyck van Vluchtelingenwerk Vlaanderen. "De regel geldt niet altijd (uitzonderingen zijn er bijvoorbeeld voor niet-begeleide minderjarigen, noot van de redactie) én het is geen verplichting voor België om ze terug te sturen. Er kunnen goede redenen zijn om dat net niet te doen. Daarom is correcte objectieve informatie zo belangrijk."

Het aantal transmigranten in België blijft schommelen tussen 700 tot 1.000, zo schatten hulporganisaties. Ze ondernemen wekelijks pogingen om op een vrachtwagen naar het Verenigd Koninkrijk te raken. "Ze komen in aanraking met de politie die slaapzakken afpakt of hen arresteert op parkings. Ze worden dan een paar uur tot een paar dagen opgesloten en meestal weer vrijgelaten. Dat is het ontradingsbeleid", zegt Vandyck. "Het enige wat we er mee bereiken, is dat het nog meer in de kaart speelt van de smokkelnetwerken en desinformatie."

Transmigranten slapen meestal op straat wat vreet aan hun gezondheid. Ze lijden aan slapeloosheid en allerlei infecties aan de luchtwegen. "Eigenlijk zitten ze permanent in overlevingsmodus", legt Tomas Thiels uit. "Dat belet hen om doordachte beslissingen te nemen. Het enige waar ze op gefocust zijn, is een plek om te slapen, de zoektocht naar eten en veiligheid."

Een wonderoplossing is er vanzelfsprekend niet. Dat moeten beide organisaties toegeven. "Maar het kan beter", zegt Tomas Thiels. "In de hub proberen we ze een beetje menswaardigheid te geven. En we zien dat dat loont." Charlotte Vandyck vult aan: "Soms vinden we een opening om echt door te dringen. Als er vertrouwen groeit. Op zo'n moment geven we informatie, bekijken we de individuele situatie. Een gesprek over de toekomst wordt dan een optie. We praten dan over de mogelijkheden hier, elders of terugkeer naar het land van oorsprong."

Zowel Artsen Zonder Grenzen als Vluchtelingenwerk Vlaanderen pleiten in hun respectievelijke rapport voor de oprichting van een open opvang- en oriëntatiecentrum voor migranten in transit. Daar zouden transmigranten tijdelijk onderdak en begeleiding kunnen krijgen. Een veilige plek waar ze de kans krijgen om tot rust te komen en waar ze objectieve informatie krijgen over hun situatie en mogelijkheden. "Zodat ze met helder hoofd een doordachte beslissing kunnen nemen over hun toekomst", besluit Charlotte Vandyck. Volgens Vluchtelingenwerk Vlaanderen zou de kost van zo'n oriëntatiecentrum veel lager zijn dan die van detentie in een gesloten centrum én zou de werking efficiënter zijn.

Herbekijk hieronder de reportage in Het Journaal:

 Minister voor Asiel en Migratie De Block is geen voorstander van de oprichting van een open opvangcentrum voor de transmigranten van het Maximiliaanpark. "Transmigranten kunnen net als anderen asiel aanvragen en de procedure doorlopen, waarbij ze op het einde asiel krijgen of het land moeten verlaten. De regels gelden voor iedereen", zegt de woordvoerder van de minister.