“Ik twijfel constant aan alles wat ik bereikt heb”: YouTube-ster Zoella lijdt net zoals 7 op de 10 vrouwen aan het oplichterssyndroom

Ben je ook weleens bang dat iedereen op je werk plots zal ontdekken dat je toch niet zo slim of bekwaam bent als ze dachten? Dat kritische stemmetje dat luid ‘Je kan het niet!’ roept, heeft een naam: het oplichterssyndroom.

Heel wat succesvolle, hoogopgeleide vrouwen lopen rond met het idee dat ze iedereen voor de gek aan het houden zijn. Eigenlijk zijn ze helemaal niet zo intelligent of getalenteerd als iedereen denkt, vinden ze. Het is slechts een kwestie van tijd voor de rest van de wereld erachter komt dat ze al de hele tijd de boel aan het belazeren zijn. Herkenbaar? Uit onderzoek blijkt dat 75% van de vrouwen met ‘imposter syndrome’ kampt.

Uitzonderlijk is die angst dus niet, maar wel vervelend. Deze diepgewortelde onzekerheid vormt namelijk de grootste barrière die vrouwen tegenkomen bij het realiseren van hun dromen. En dat geldt trouwens niet alleen op de werkvloer, ook aan de schoolpoort bijvoorbeeld kan het oplichterssyndroom de kop opsteken, al wachtend tussen de moeders die de combinatie werk-privé allemaal veel beter onder controle lijken te hebben dan jij.

Ook mannen kunnen last hebben van het syndroom, zij het in kleinere aantallen. In het eerder vermelde onderzoek gaf 50% van de mannen aan zich eveneens te herkennen in de ‘bedriegersgedachte’ - tegenover driekwart van de vrouwen. Dat verschil wordt deels verklaard door de manier waarop we jongens en meisjes opvoeden. Jongens worden aangespoord om te springen, terwijl er van meisjes juist verwacht wordt dat ze braaf aan de zijlijn blijven toekijken. We leren meisjes om voorzichtiger te zijn en zich bescheiden op te stellen, terwijl jongens mogen uitpakken met hun prestaties.

Het effect van deze verschillen is onder andere overduidelijk in de ondernemerswereld, waar zelfvertrouwen een grote rol speelt. Hoewel het aantal vrouwelijke starters de afgelopen vijftien jaar steeg van 18.000 naar 39.000, ligt het aantal startende mannen nog steeds twee keer hoger.

Talentvolle vrouwen weten natuurlijk 90% van de tijd wél dat ze capabel zijn. Maar als het even niet mee zit – stress, slaaptekort, hormonale schommelingen – krijgt dat strenge stemmetje vrij spel. En wanneer de angst toeslaat zijn er twee mogelijke reacties: vluchten of vechten. De vluchters maken zich onzichtbaar in vergaderingen of blijven in een weinig uitdagende job hangen, de vechters gaan dan weer in overdrive en leggen de lat onmogelijk hoog voor zichzelf, om te bewijzen dat ze de druk aankunnen. Beide mechanismes zorgen voor nog meer onzekerheid, stress en zelfsabotage.

Gelukkig is er ook goed nieuws. Vrouwen mogen dan twijfelen aan hun daadkracht of IT-skills, kwaliteiten als empathie, creativiteit en organisatievermogen schrijven ze wél vaker aan zichzelf toe. En daar mogen ze best wat vaker trots op zijn. Bescheidenheid kan namelijk een groot obstakel vormen op de werkvloer. Vrouwen durven zichzelf nog te weinig op het podium te plaatsen. Pak dus gerust van tijd tot tijd uit met wat je doet en geef je successen de aandacht die ze verdienen. Wedden dat dat zeurende, kritische stemmetje meteen verdwijnt?