Opgesloten deel 1: de dag waarop ik mij vrijwillig laat opsluiten in de gevangenis, met S. de kamer deel en alleen maar plas in ons gedeeld toilet

LEES OOK. Hasseltse liet zich vrijwillig een week in de gevangenis opsluiten, met vrouwen én mannen

Vandaag is het zover. Ik geef Zwarte Brugstraat 4 in, het adres van de gevangenis van Hasselt, op 10 minuutjes van mijn appartement. Ik ben klaar om vijf dagen achter tralies te gaan leven. Nu ja, klaar. Spannend is het wel. Van maandag tot vrijdag (van 6 tot 22 uur) volg ik hetzelfde dagprogramma als de gedetineerden. Omdat ik wil voelen en begrijpen, zonder iets goed te praten. Eerst verblijf ik tweeënhalve dag op de vrouwenafdeling. Daarna tweeënhalve dag op de drugvrije afdeling bij de mannen.

Jawel, dat lees je goed. Het is een illusie te denken dat een gevangenis per definitie een omgeving zonder drugs is. Een gevangenis is absoluut een plaats waar je heel makkelijk aan drugs kan aan geraken. Er zijn voorlopig nog maar 2 DVA’s in Belgie, in Brugge en hier in Hasselt. In Ruiselede is er ook een “Believe”-programma waar ze gedetineerden helpen bij het afkicken. Deze afdeling waar ik de tweede helft van de week zal verblijven is dus drugvrij. De 22 mannen die hier zitten deden een aanvraag om in een omgeving te komen zonder drugs en worden daar ook wekelijks op getest via een urinetest. Een positieve drugtest betekent terugkeer naar de gewone vleugels. Meer drughulpverlening is absoluut nodig om een straf zinvol te maken, als je het mij vraagt.

Mijn ochtendritueel is dit keer anders dan anders. Normaal doe ik dat op de automatische piloot, maar nu moet ik bij alles nadenken. Wat kan er mee? Niet veel, maar zéker de twee tekeningen van mijn kinderen. Ik beeld me in hoe het zou voelen om als moeder een gevangenisstraf te moeten uitzitten, gescheiden van je kinderen. Om je kinderen niet te kunnen bijstaan als ze het moeilijk hebben, niet eventjes kunnen Facetimen,…(Ik beleef hier een iPhone detox)

Ik kom aan en iedereen slaapt nog. 45 vrouwen, van wie 19 beklaagden en 26 veroordeelden. Ik mag op cel bij S. die gelukkig niet rookt. Zij is 35 jaar en zit al zeven jaar vast. Ze stelt me gerust en vertrouwt me toe dat ze heeft uitgekeken naar mijn komst. S. vertelt me dat ze via het briefwisselingsproject Traliepost van Bond zonder Naam al anderhalf jaar schrijft met iemand buiten de muren. En dat het haar helpt om met een vrouw van buiten haar gedachten te kunnen delen.

S. stelt meteen voor om me door mijn eerste dag te gidsen. En dat begint al met de goede van de slechte koffie te onderscheiden en met het bepalen van de ideale roostertijd van je brood in de microwave. Ik eet geroosterd brood met confituur als ontbijt.

Vanuit de cel van S. kijk ik uit op hekken en een voetbalveld dat niet gebruikt wordt. Het klikt tussen S en mij. Ik ben haar dankbaar voor haar gastvrijheid. Ik besef dat ze allemaal een extra inspanning voor mij, de nieuweling, gaan moeten doen. Waar we wel beiden tegen opzien, is naar het toilet gaan in deze piepkleine cel. Ik neem me voor om vandaag alleen maar te plassen en hoop van haar hetzelfde.

S. zegt me dat ze haar tv niet meer kan missen, terwijl ik zelf thuis geen tv heb. Ik word gek van het geluid en het licht van een tv. S. kijkt constant. Van VIJF tot een Duits feuilleton of het zoveelste kookprogramma. Wanneer één van ons naar het toilet gaat, zet ze de tv subtiel wat luider.

Ze toont me de foto’s van haar twee kinderen die ze al twee jaar niet meer gezien heeft. Ze laat me fotoalbums zien van het communiefeest van één van haar kinderen, dat ze uitzonderlijk mocht bijwonen. Maar proeven van wat je niet meer hebt en daarna naar je cel moeten terugkeren, was voor S. een serieuze mindfuck. De gruwel van het moederschap in detentie kwam weer heel dichtbij. Tegen haar depressie en angsten neemt ze antidepressiva en slaappillen. Blijkbaar wordt er binnen nog meer medicatie geslikt dan buiten. Ze vertelt me hoe dit systeem van opsluiting voor vervreemding, stress en paniek zorgt. Echt veel positiefs over wat de gevangenis met haar doet, kan ze me niet vertellen.

Lees morgen Deel 2

Het stigma en oordeel van de buitenwereld valt S. zwaar. Een bezoeker zei ooit tijdens een rondleiding: “Dus als ik oud ben, moet ik gewoon iets mispeuteren en kan ik hier terecht in een goedkoop rusthuis?” Ze vertelt me dat ze zich tijdens rondleidingen met burgers eerder een circusaap voelt.

Ik beleef onze eigen activiteiten (van BZN) nu van de andere kant en ben blij dat wij altijd gekozen hebben voor een écht gesprek met gedetineerden vooraleer we de rondleiding starten. De dag is nog maar net begonnen en het voelt alsof ik er al een hele week heb opzitten. Zoveel indrukken uit een gesloten wereld. Mijn denkkaders worden dooreengeschud. Ik voel mij overweldigd en dankbaar tegelijk, dat ik dit mag meemaken.