“Zonder migranten zou Antwerpen ontvolken”
Antwerpen heeft een historisch kantelpunt bereikt: voor het eerst telt de stad meer inwoners met een migratieachtergrond dan zonder. Drie op de vier kinderen jonger dan 10 hebben ouders die geen Belgische afkomst hebben. Welke uitdagingen brengt dat met zich mee, en is Antwerpen daar klaar voor?
Meer Antwerpenaren dan ooit hebben een migratieachtergrond. Met 50,1 procent zijn er vandaag in ’t Stad zelfs meer mensen met dan zonder een vreemde afkomst.
Wat verstaan we daar precies onder? In de eerste plaats uiteraard de vreemdelingen, die een andere nationaliteit hebben. Maar meer dan de helft van de ‘migranten’ is ook Belg. Het gaat dan zowel om de ‘nieuwe Belgen’, die ooit een andere nationaliteit hadden maar vandaag Belg zijn, als de ‘nieuwste Belgen’. Die laatsten zijn als Belg geboren, maar hebben een ouder met een vreemde herkomst. Dat betekent dus dat ook Belgen met een Nederlandse of Franse vader of moeder tot deze categorie gerekend worden.
‘Sinds de financiële crisis heb je ook een instroom van Europese mensen die hoogopgeleid zijn. Als je bijvoorbeeld geen arbeidskansen krijgt in Spanje, ga je in het buitenland zoeken’
De grootste groep is van Noord-Afrikaanse herkomst, onder meer uit Marokko. Ook de groep Antwerpenaren uit West-Aziatische landen, zoals Afghanistan, is sterk aan het groeien. Dat is een gevolg van de vluchtelingenstroom van de voorbije jaren. Antwerpen telt ook heel wat inwoners van West-Europese afkomst. “Sinds de financiële crisis heb je ook een instroom van Europese mensen die hoogopgeleid zijn”, zegt Patrick Deboosere, professor demografie aan de VUB. Als je bijvoorbeeld geen arbeidskansen krijgt in Spanje, ga je in het buitenland zoeken.”
Wat opvalt, is dat bij jongeren het aandeel met een migratieachtergrond nog een stuk groter is. Bij 0- tot 10-jarigen heeft driekwart een vreemde herkomst. Dat is ook logisch, meent Deboosere. “Migratie is een verhaal van twintigers. Dat is het moment waarop mensen levenskeuzes maken: waar gaan we werken en wonen? Het is ook het moment waarop ze aan familievorming beginnen.” De geboortecijfers liggen bovendien hoger bij mensen met een migratieachtergrond.
Dat de bevolking diverser wordt, is absoluut geen Antwerps fenomeen. West-Europa is nu eenmaal een belangrijke motor van de wereldeconomie, die daarom migratie aantrekt. In Brussel ligt het aantal inwoners met buitenlandse roots nog een pak hoger. “In Brussel heeft meer dan 75 procent een migratieachtergrond”, zegt Stijn Oosterlynck, stadssocioloog aan de UAntwerpen. “Brussel is op dat vlak een van de meest diverse steden ter wereld.”
Uitdagingen
Welke gevolgen heeft die veranderende bevolkingssamenstelling? Het brengt in elk geval enkele (verschuivende) uitdagingen met zich mee, bijvoorbeeld op het vlak van armoede. “We zien dat bijna de helft van de mensen met Marokkaanse afkomst in Vlaanderen in armoede leeft, terwijl het Vlaamse gemiddelde 13 procent is”, zegt Oosterlynck. “Ook bij mensen met Zuid-Europese roots ligt dat cijfer nog een stukje hoger dan het Vlaamse gemiddelde, zelfs bij de derde of vierde generatie.”
Daar is het stadsbestuur zich van bewust, zegt Tom Meeuws, de Antwerpse schepen van Sociale Zaken en Gelijke Kansen (sp.a). “Als je ziet dat een bepaalde groep moeilijker aan de slag geraakt, kan je daarop inspelen. Bij het OCMW zie je bijvoorbeeld dat mensen, vanuit hun cultuur, anders of moeilijker om hulp vragen. Dan moet je daar op de gepaste manier mee omgaan.”
Niet goed uitgerust
Vraag blijft of Antwerpen klaar is voor die uitdagingen. Meeuws denkt van wel. “Dit vergt keuzes in ons ruimtelijk beleid: waar planten we woningen in? Waar scholen? Maar ook: waar moskeeën? We moeten hier bewust mee omgaan, maar we moeten het niet problematiseren. We moeten vooral benadrukken dat we allemaal Antwerpenaren zijn.”
Oosterlynck is minder zeker. Het beleid van de afgelopen decennia scoorde volgens hem allesbehalve goed in omgaan met diversiteit, ongeacht de politieke kleur die op dat moment aan de macht was. “Dat heeft te maken met de lange schaduw van het Vlaams Blok. In Antwerpen is het als politicus zeer moeilijk om positief te spreken over diversiteit, want dan word je als naïef weggezet. Het is moeilijk om de meerwaarde van diversiteit te benadrukken.”
Oosterlynck wil zich over het nieuwe stadsbestuur niet uitspreken, omdat het nog geen twee maanden aan de slag is. “Maar op dit moment is Antwerpen niet goed uitgerust om hiermee om te gaan.” Al noemt hij het feit dat Meeuws over ‘gedeelde grond’ spreekt, een positieve trendbreuk. “Afwachten of deze aanpak ook in beleid vertaald wordt.”
‘In Antwerpen is het als politicus zeer moeilijk om positief te spreken over diversiteit, want dan word je als naïef weggezet’
Heeft dit ook effecten op de autochtone bevolking? Is er nog steeds sprake van een witte stadsvlucht? Ja, zegt Oosterlynck, al moet je die nuanceren. Stadsvlucht is immers in de eerste plaats een sociaal-economisch gegeven. “Het is een vlucht van de middenklasse: als mensen meer inkomen hebben, hebben ze vaak een voorkeur om buiten de stad te gaan wonen. Dat geldt zowel voor mensen mét als zónder migratieachtergrond. Al is die middenklasse wel vooral wit. De mensen die de stad verlaten omwille van het aantal migranten, zijn allang vertrokken.”
Kansen
De experts benadrukken dat de Antwerpse situatie ook kansen met zich meebrengt. “Als de diversiteit groter is, is het op sommige vlakken net makkelijker om samen te leven. Aangezien er geen enkele dominante groep is, moet iedereen zich een beetje aanpassen”, zegt Oosterlynck.
“Je moet je eens inbeelden dat die migratie er niet geweest was”, voegt Deboosere daaraan toe. “Dan zou een stad als Antwerpen ontvolking hebben gekend. Er zou een grote spanning ontstaan op de arbeidsmarkt, met als gevolg onder meer een instorting van de woningprijzen.”
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
