Brexit in de knoop, deel 1: Waarom Europa het been stijf houdt in de gesprekken met de Britten

Dik anderhalf jaar hebben de Europese leiders en de Britse regering onderhandeld. Lang genoeg, vindt Europa. Het resultaat van die onderhandelingen: het terugtrekkingsakkoord, 585 bladzijden lang. Het deel over Noord-Ierland, het struikelblok voor het Britse parlement, is op het einde van de onderhandelingen zelfs nog herschreven op vraag van de Britten.

Het terugtrekkingsakkoord is goedgekeurd door de 27 Europese lidstaten en door de Britse premier Theresa May. Unaniem noemden ze de tekst "de enige deal en de beste deal". May komt nu, onder druk van haar parlement, terug op die woorden en vraagt een grondige aanpassing. En dat kan bij de andere lidstaten op weinig appreciatie rekenen. Ze vertrouwen May niet meer en de aanpassingen die de Britse premier vraagt, willen ze niet. Europa houdt het been stijf.

Niet meer over het terugtrekkingsakkoord, wel nog over de zogenoemde politieke verklaring. Daarin gaat het onder meer over welke handelsrelaties het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie na de brexit zullen sluiten. Er ligt al een kladversie van die politieke verklaring op tafel. Daarin staat dat het VK en de EU na de brexit naar een vrijhandelszone zullen streven.

Aan die politieke verklaring valt wel nog het een en ander aan te passen, zeggen de Europese onderhandelaars. Willen de Britten bijvoorbeeld een relatie met de EU zoals Noorwegen er een heeft? Of zoals Zwitserland? Het kan allemaal bekeken worden. Voor de Europese economie zou dat overigens geen slecht scenario zijn, maar de harde brexiteers willen daar niet van weten. Ze vrezen dat ze dan te afhankelijk van de Europese Unie zouden blijven.

Eensgezindheid is de laatste jaren moeilijk te bespeuren in de Europese wandelgangen, maar als het over de brexit gaat, is die er merkwaardig genoeg wel. En al van bij het begin. De Europese onderhandelaar Michel Barnier kreeg een duidelijk mandaat en deed keurig zijn werk. Hij heeft alle actoren (de lidstaten, het Europees Parlement,...) altijd correct geïnformeerd over de lopende onderhandelingen en geen enkel land is een andere koers beginnen varen over de brexit. Alle landen zijn ook solidair gebleven met Ierland, waar het moeilijkste probleem ligt: de grens met Noord-Ierland.

Het is niet dat de Britten niet geprobeerd hebben om de Europese landen uit elkaar te spelen. Theresa May is bijvoorbeeld naar verschillende hoofdsteden getrokken. Maar ze kwam van een kale reis terug: tot nu toe blijft de Europese Unie één front vormen.

In Artikel 50 van het Verdrag van de Europese Unie staat dat een land dat uit de Unie wil stappen, dat ten laatste exact twee jaar na de officiële aanvraag moet doen. Verloopt alles zoals gepland, dan stappen de Britten op 29 maart uit de EU. Toch is uitstel nog mogelijk en Europees president Donald Tusk noemde dat gisteren ook een "rationele oplossing". Maar dan moeten de Britten daar wel zelf om vragen. De andere 27 lidstaten moeten dat uitstel ook unaniem goedkeuren en vastleggen hoelang dat uitstel zal duren.

Geen ideaal scenario weliswaar, want twee maanden na de brexit volgen al Europese verkiezingen. De keuze lijkt daarom beperkt tot twee opties: een kort uitstel van enkele weken of een veel langer uitstel. Een kort uitstel wil Europa toestaan als het Britse parlement alsnog het terugtrekkingsakkoord goedkeurt, mogelijk op 12 maart. De extra tijd zou dan kunnen dienen om in het Britse parlement de nodige wetten goed te keuren die de brexit uitvoeren. Veel langer uitstel tot na de Europese verkiezingen, kan voor Europa alleen als de Britten volledig van strategie willen veranderen, over een volledig nieuw akkoord willen praten, voor nieuwe verkiezingen staan of een tweede referendum willen organiseren.

Eén ding is echter duidelijk: zomaar uitstel toestaan, zonder enig plan op tafel aan Britse kant, wil de Europese Unie niet doen.

Morgen (27/2) deel 2: Waarom het Britse parlement dwarsligt