Het communistische Vietnam is nu verleidingsmiddel om de onwillige Noord-Koreanen in te palmen

De Amerikanen willen dat omdat…

Na twee dagen van moeizame onderhandelingen met de Noord-Koreanen maakte de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo vorig jaar zomer een tussenstop in de Vietnamese hoofdstad Hanoi. In een speech voor Vietnamese zakenlieden wendde hij zich direct tot de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un. “De leiders van Vietnam hebben zich gerealiseerd dat hun land zich kan openstellen (…) zonder dat dit een bedreiging vormt voor zijn soevereiniteit, onafhankelijkheid en regeringsvorm”, zei Pompeo. “Ik heb een boodschap voor Voorzitter Kim Jong-un: president Trump gelooft dat jouw land dit pad kan kopiëren. Het is van jou, mits je de kans nu grijpt.”

Het communistische Vietnam als verleidingsmiddel om de onwillige Noord-Koreanen in te palmen? Het kan verkeren. Dik vier decennia geleden waren de Verenigde Staten hier nog verwikkeld in een lelijke, bloedige oorlog die aan 3 miljoen Vietnamezen en bijna 60.000 Amerikaanse soldaten het leven kostte.

De Amerikanen probeerden destijds te verhinderen dat het communistische regime in Noord-Vietnam het zuiden zou overnemen, maar toen de VS – na tien jaar oorlogsmoe – in 1975 zijn laatste militairen terugtrok, gebeurde dat alsnog. Terwijl de communistische tanks Saigon (nu Ho Chi Minh City) binnenreden, vluchtten de laatste Amerikanen per helikopter het land uit.

Tegen het einde van de Koude Oorlog begon het pragmatisme te overheersen. Vietnam omarmde de markteconomie en nodigde internationale investeerders uit. De VS trokken in 1995 hun handelsembargo in, wat het begin was van een bloeiende economische relatie. Tussen 1995 en 2016 groeide het jaarlijkse handelsvolume tussen Vietnam en de VS van 46 naar 400 miljoen euro. “We hebben laten zien dat een andere toekomst mogelijk is als we niet gevangenen blijven van het verleden”, zei oud-president Barack Obama bij zijn bezoek aan Vietnam, in 2016.

De opgebloeide relatie is niet alleen een economisch verhaal. De VS noemt Vietnam tegenwoordig een ‘robuuste veiligheidspartner’. Tussen 2012 en 2017 doneerden de VS 62 miljoen euro aan ‘veiligheidsbijdragen’. Vrijwel al dit geld ging naar de uitbreiding van de maritieme capaciteit: onder meer een groot kustwachtschip en 24 patrouilleboten. Ook hief Obama in 2016 het verbod op de verkoop van aanvalswapens aan Vietnam op. Op de plek waar in 1965 de eerste Amerikaanse mariniers aan land gingen, de stad Da Nang, meerde een jaar geleden het vliegdekschip Carl Winson aan.

Het doel van dit alles is geen geheim: de invloed van China beteugelen. Beijing claimt een groot deel van de Zuid-Chinese zee, inclusief de eilanden, en ligt overhoop met landen als Vietnam en Maleisië die elk hun eigen gebied claimen. Het grootste gedeelte van de zee geldt officieel als internationale wateren en de VS doen er alles aan om dat zo te houden, ook omdat het een belangrijke vaarroute is voor zowel vrachtverkeer als Amerikaanse gevechtsschepen.

Zowel de economische als de militaire band met Vietnam zou een lokkertje kunnen zijn voor Kim Jong-un. Pyongyang wil immers niet alleen economisch vooruit, het land hamert sinds jaar en dag ook op de nodige veiligheidsgaranties van de VS in ruil voor het opgeven van zijn nucleaire wapens. Kijk maar eens goed om je heen en sla je slag, is de boodschap van Pompeo.

Of Kim Jong-un Vietnam ook ziet als het ideale toekomstscenario, valt echter te betwijfelen, zegt Hoo Chiew-Ping (Nationale Universiteit van Maleisië), die gespecialiseerd is op de betrekkingen tussen Noord-Korea en Zuidoost-Aziatische landen. “Noord-Korea stuurde al eens ambtenaren naar Hanoi om de economische hervormingen te bestuderen, maar daar is nooit iets mee gedaan”, aldus Hoo. “Het is dus twijfelachtig of het Vietnamese model Noord-Korea kan verleiden.”

De Noord-Koreanen willen dat omdat…

Toen de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un eerder vandaag in de Vietnamese hoofdstad Hanoi aankwam voor een staatsbezoek voorafgaand aan de top met de Amerikaanse president Trump, trad hij in de voetsporen van zijn grootvader, Kim Il-sung. Die bezocht Hanoi twee keer, de laatste keer in 1964.

De relatie tussen de twee landen was destijds innig. Noord-Korea was als communistische bloedbroeder het eerste land binnen Zuidoost-Azië dat de Vietnamese volksrepubliek erkende. In 1950 al – vier jaar voor de onafhankelijkheid van Frankrijk.

Ook tijdens de oorlog met de Verenigde Staten (1965-75) kreeg Hanoi steun van Noord-Korea, dat destijds dankzij steun van Moskou een goed draaiende economie had. Pyongyang stuurde naast geld en uniforms een batterij MIG17’s en piloten om de Noord-Vietnamezen bij te staan. Volgens de Noord-Koreaanse staatsmedia gaf Kim Il-sung zijn piloten mee ‘te vechten als ware het ter verdediging van hun eigen luchtruim’. Zeker veertien piloten kwamen om; hun stoffelijke overschotten werden in 2000 gerepatrieerd.

Sinds Vietnam tegen het einde van de Koude Oorlog koos voor economische hervormingen en de banden met de VS aanhaalde, bekoelde de relatie met Noord-Korea. In 1992 riep Noord-Korea voor acht maanden zijn ambassadeur terug omdat Hanoi diplomatieke banden had aangeknoopt met Zuid-Korea. Een paar jaar later was er weer een opleving in de betrekkingen toen Vietnam tijdens de zware hongersnood in Noord-Korea voedsel leverde (in ruil voor wapens). Tegenwoordig is de handel tussen beide landen ‘klein en inconsistent’, aldus het Vietnamese ministerie van Buitenlandse Zaken. Hanoi herbergt twee Noord-Koreaanse restaurants en een Noord-Koreaanse kinderdagverblijf dat losjes gelieerd is aan de ambassade.

Naast de historische band kan Vietnam ook tegemoet komen aan de traditioneel zeer strenge (veiligheids-)eisen van de Noord-Koreanen, die altijd beducht zijn op aanslagen op hun leider. Het regime in Hanoi, dat geen oppositie duldt (meer dan 100 dissidenten zitten vast), kan alle benodigde middelen inzetten om Kim te beveiligen en demonstraties tegen de mensenrechtenschendingen van het Noord-Koreaanse regime te voorkomen. In 2017 organiseerde Vietnam een regionale economische conferentie (APEC), waar de Chinese president Xi Jinping en zijn Russische collega Vladimir Poetin te gast waren. Ook de korte vlucht van Pyongyang naar Hanoi (4 uur, louter over het grondgebied van bevriende naties) scheelt de Noord-Koreanen de nodige kopzorgen.

Kim Jong-un kan het bezoek bovendien aangrijpen om de bestuurders van Vietnam te charmeren. Dat is hard nodig, want in Hanoi bestaat nogal wat onvrede over de aanslag op Kim Jong-nam, de stiefbroer van Kim Jong-un, twee jaar geleden op het internationale vliegveld van Kuala Lumpur. Bij de aanslag wreven twee vrouwen een verboden zenuwgas in het gezicht van Kim, die snel daarna stierf. Een van de vrouwen was een Vietnamese, Doan Thi Huong. Na haar arrestatie verklaarde ze dat ze dacht dat het ging om een grap met een verborgen camera en dat ze overgehaald was om mee te doen door een Noord-Koreaanse diplomaat die lange tijd in Vietnam verbleef.

Kim heeft dus wat goed te maken. Volgens de Zuid-Koreaanse regering is het nodige voorwerk al verricht: in december zou Noord-Korea al informeel excuses hebben aangeboden. Diezelfde maand bracht de Noord-Koreaanse minister van Buitenlandse Zaken Ri Yong-ho een 4-daags bezoek aan Hanoi. ‘Kim Jong-un is bezig met een diplomatiek charmeoffensief richting een groot aantal landen, zoals recent met Venezuela’, aldus Noord-Korea-expert Hoo Chiew-Ping. ‘Het ligt in de lijn der verwachting dat Kim ook in Vietnam de relatie wil verbeteren, zeker nu er een machtswisseling is geweest.’

Afgelopen oktober werd secretaris-generaal Nguyen Phu Trong van de Communistische Partij verkozen tot president na de dood van de 61-jarige Tran Dai Quang, die overleed aan de gevolgen van een virus. Nguyen werd door het parlement met 99,7 procent van de stemmen gekozen. Ook dat zal Kim Jong-un aanspreken.