Extreemrechts rukt op in Vlaamse scholen: "De 'Pano'-reportage was een keerpunt”

“Het is iets wat mij vooral de laatste sessie is opgevallen”, zegt Karin Heremans, die via Kazerne Dossin en het gemeenschapsonderwijs workshops geeft aan leerkrachten over hoe ze moeten omgaan met radicalisering. “Leerkrachten maakten zich zorgen omdat ze uitspraken hoorden in hun klas als over ‘linkse ratten’, of ze werden beschuldigd van partijdigheid. Je hoort ook dat de Pano-reportage over Schild & Vrienden ‘opgezet spel’ was en in sommige scholen zijn er zelfs hakenkruisen getekend.” 

Die laatste sessie waarbij Heremans, zelf een directrice van een atheneum in Antwerpen, met de leerkrachten in dialoog ging, dateert van twee weken geleden. Maar het probleem is volgens haar al enkele maanden aan de gang. Zochten leerkrachten vroeger hulp omdat ze met fundamentalistische moslimjongeren in aanraking kwamen, dan hebben ze nu vragen over extreemrechts. 

Met verschillende scholen uit het buitenland is Heremans nu via een internationaal netwerk een grote meeting aan het voorbereiden over de problematiek. “We werken ook aan een paper met concrete richtlijnen”, zegt Heremans “Vooral op scholen met een overwegend blank publiek hoor je hierover.” 

Extreemrechts lijkt dus al enkele maanden in opmars op de Vlaamse schoolbanken. Een kantelpunt daarin blijkt de ondertussen alom bekende reportage over Dries Van Langenhove. Sindsdien merken leerkrachten steeds vaker dat leerlingen in de klas dwepen met zijn gedachtegoed. Al zijn er geen concrete cijfers over, toch zien ook de onderwijsnetten sinds de uitzending meer meldingen zien binnenkomen over ‘geradicaliseerde’ leerlingen. 

“De Pano-reportage was inderdaad een keerpunt”, zegt Pieter-Jan Crombez, woordvoerder van Katholiek Onderwijs Vlaanderen. “Enerzijds is het bewustzijn daarover sinds de reportage natuurlijk toegenomen. Maar anderzijds zie je ook dat jongeren sindsdien expliciete gedachten sneller uiten.”  

Als leraren dan hulp nodig hebben om hier mee om te gaan, zijn er verschillende mogelijkheden. In sommige gevallen wordt het CLB ingeschakeld, of wordt er gepraat met de ouders van de jongeren. En het gemeenschapsonderwijs werkt met ‘sleutelfiguren’ om het fenomeen tegen te gaan. Dat zijn leerkrachten die speciaal zijn opgeleid om hun collega’s ermee te helpen. 

Voor dit specifieke probleem nemen leerkrachten blijkbaar ook historici onder de arm. Koen Aerts (UGent), die mee heeft gewerkt aan de VRT-reeks Kinderen van de collaboratie, heeft net als andere collega's vragen binnengekregen van bezorgde leraars. “Sommige scholieren hebben bijzondere kennis van bepaalde runensymboliek”, zegt Aerts. “Of ze tonen een opmerkelijke, maar weinig kritische, interesse in de collaboratiegeschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Wij krijgen dan vragen van leerkrachten, vaak mensen die hun vak met hart en ziel geven, over hoe ze dat kunnen aanpakken in de geschiedenislessen.” 

Toolkits

Omdat leerkrachten in Vlaanderen al jaren geconfronteerd worden met radicalisering op school, ligt er ook buiten het onderwijs al heel wat klaar om dit aan te pakken. De Kazerne Dossin heeft bijvoorbeeld zijn ‘toolkits’. Speciale begeleiding, waarin leerkrachten polarisatie binnen een klasgroep leren ontmijnen, als die echt ‘vijandig’ wordt. 

“De laatste drie à vier jaar is er enorm geïnvesteerd in de aanpak van deradicalisering”, zegt Christophe Busch, de directeur van het herdenkingscentrum. “En we vermoedden ook al een tijdje dat dit zou komen.” Voor leerkrachten is het volgens Busch belangrijk om het gesprek aan te gaan, dat is alvast een les uit de vorige radicaliseringsproblematiek. Naast lessen over geschiedenis en burgerschap kunnen zij zo een verschil maken. 

Maar tegelijk is dat niet zo eenvoudig. Omdat iedereen in de klas tegenwoordig een smartphone bij heeft, kan een uitspraak van een leerkracht snel zijn weg vinden naar Facebook of Twitter. “Vroeger was een gsm een stoorzender in de les”, zegt Busch. “Maar nu is het echt een wapen geworden. We horen bij leerkrachten ook verhalen dat ze bang zijn, omdat leerlingen alles wat ze zeggen kunnen opnemen en op sociale media kunnen zetten.” 

Onlangs verspreidde Van Langenhove via zijn Twitter-account nog een filmpje van een leerkracht uit een Gents Atheneum, die hem onder meer “een randdebiel” noemt. De school besloot daarop om in te grijpen. Zowel de leerkracht als de leerling die het filmpje gemaakt heeft, krijgen nu een begeleidingstraject. 

Geschiedenis

“Ook ik voel dat er bij sommige leerlingen sympathie is voor de man”, zegt Joke Dewitte, een geschiedenislerares uit Brugge. “Aan de opmerkingen die bepaalde leerlingen soms maken, merk je dat ze een extreemrechts gedachtegoed aanhangen, al houden die zich meestal gedeisd.” 

Of Dewitte zelf denkt dat ze zich moet uitspreken tegen extreemrechts? “Op het moment dat ze mijn mening vragen, zal ik die altijd geven”, zegt ze. “Ook al zegt men dat je als leerkracht ‘objectief’ moet zijn. Wat ondemocratisch en onverdraagzaam is, gaat in tegen niet enkel in tegen mijn waarden, maar ook die van onze school. Ik vind dat ik me daarom wel mag uitspreken. Zeker als leraar geschiedenis.”