Trump met beide voeten op de grond: snelle deal met Noord-Korea onhaalbaar
Eenmaal in de onderhandelingskamer bleek de ‘speciale relatie’ van Kim en Trump niet genoeg om tot een akkoord over de afbouw van het Noord-Koreaanse kernwapenarsenaal te komen. ‘Hij heeft een visie, maar het is niet bepaald onze visie.’
De mooie vulpennen lagen klaar en er was zelfs een tekst voorbereid, maar vlak voordat een nieuw akkoord over de ontmanteling van het Noord-Koreaanse kernwapenprogramma zou worden getekend, viel alles in duigen. De afstand tussen de opvattingen van de Amerikaanse president Donald Trump en de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un bleek na besprekingen, een wandelingetje en een diner toch nog te groot te zijn.
Na de historische, maar inhoudelijk weinig spannende top in Singapore had de Vietnamese hoofdstad Hanoi het decor moeten worden voor de eerste concrete maatregelen om het Noord-Koreaanse wapenarsenaal terug te dringen. Duizenden verslaggevers waren afgereisd en de entourages van Trump en Kim hadden elk een vijfsterrenhotel in beslag genomen. Maar in plaats van succes zaaide het tweede treffen ernstige twijfel over de diplomatie van topontmoetingen waarvoor de leiders hebben gekozen.
“We voelden dat het niet het juiste moment was om iets te ondertekenen”, zei Trump tijdens zijn persconferentie. “Het waren twee productieve dagen, maar soms moet je weglopen.” De Noord-Koreanen eisten volgens de Amerikaanse president dat Washington alle economische sancties intrekt. In ruil daarvoor zouden ze nadien bereid zijn het nucleaire complex bij Yongbyon op te geven, de plek waar het regime zijn kernwapens produceerde.
Het is logisch dat de VS dat aanbod afwezen: het ontmantelen van de centrale bij Yongbyon is aardig, maar het gaat natuurlijk vooral om de bestaande kernwapens – tussen de twintig en de zestig stuks, zo schatten inlichtingendiensten – en de intercontinentale raketten die een kernkop kunnen dragen. Bovendien, zo maakte Trump tijdens de persconferentie bekend, hebben de VS bewijs dat er nog een ander Noord-Koreaans complex is waar uranium wordt verrijkt. “We wilden dat ze meer zouden doen”, zei Trump. “Anders zouden wij ons pressiemiddel weggeven (de sancties, red.), dat zo veel tijd heeft gekost om op te bouwen.”
Weigering
En zo zijn Trump en Kim via een omweg terechtgekomen bij het punt waar veel voorgaande onderhandelingen stukliepen: de weigering van Pyongyang om zijn volledige nucleaire arsenaal op te geven en de weigering van de VS om Noord-Korea te belonen voordat het concrete stappen heeft gezet.
Alleen in 1994 wisten Amerikaanse onderhandelaars af te dwingen dat Noord-Korea in ruil voor de levering van energiecentrales zijn nucleaire installaties zou afbreken. Maar dat was na wekenlange onderhandelingen door een team van experts. En toen had het land nog geen volwaardige kernwapens.
Op de eerste top in Singapore had Kim weliswaar beloofd “te streven naar denuclearisatie van het Koreaanse schiereiland”, maar in Hanoi bleek eens te meer dat dit voor de Noord-Koreaanse leider niet betekent dat hij al zijn kernwapens opgeeft. “Hij heeft een visie, maar het is niet bepaald onze visie”, zei Trump op de persconferentie. Zo bezien is er in een jaar tijd maar weinig vooruitgang geboekt.
De top in Singapore had waarde, omdat het de eerste keer in de geschiedenis was dat de leiders van beide landen elkaar spraken. De zeer algemeen gedefinieerde afspraken misten een praktische uitwerking, maar dat was van latere zorg. Daar stonden twee leiders die het heel, heel goed met elkaar konden vinden en een historische stap hadden gezet.
Broederlijk door hoteltuin
Ook in Hanoi hamerde Trump keer op keer op de ‘speciale relatie’ met Kim. Zo memoreerde hij hoe er woensdagavond tijdens het diner “heel goede ideeën over tafel gingen”. En net als in Singapore wandelden de twee leiders weer broederlijk door de hoteltuin. Kim gaf zelfs voor het eerst antwoord op vragen van buitenlandse journalisten. “Wanneer je zo’n goede relatie hebt, kunnen een hoop goede dingen gebeuren”, zei de president. Maar eenmaal in de onderhandelingskamer bleek het niet genoeg.
Het mislukken van de top is dan ook vooral een realitycheck: ook de vastgoedman Trump, de zelfbenoemde meesteronderhandelaar, kan het Noord-Korea-probleem niet een-twee-drie oplossen.
Overigens is dat niet alleen een tegenvaller voor de Amerikanen. De Noord-Koreaanse staatskrant Rodong Sinmun publiceerde twee pagina’s met foto’s van Kim met de president van de voormalige aartsvijand en ook de staatstelevisie besteedde aandacht aan de top. De Noord-Koreaanse dictator hoeft straks thuis natuurlijk niets uit te leggen, maar hij kan niet opnieuw een succes claimen en is nog steeds niet van de vervelende economische sancties af.
Het is een opluchting dat Trump en Kim niet ruziënd uit elkaar zijn gegaan. Kim beloofde dat hij nu niet ineens weer testrakketten zal lanceren, zo zei Trump. De foto van het afscheid tussen Trump en Kim die de woordvoerder van Trump rondstuurde, wekte enig vertrouwen. De twee schudden elkaar de hand en Kim liet zijn vermaarde grote glimlach zien.
Verlammend
Het overleg gaat snel weer verder, zo is de bedoeling. Maar daarvoor moet er wel iets veranderen. De afgelopen maanden kwamen Amerikaanse en Noord-Koreaanse diplomaten geen stap verder; de betrokkenheid van hun leiders werkte verlammend. Pas een paar weken geleden, toen de nieuwe top was bevestigd, konden diplomaten serieus onderhandelen. Dezelfde ploeg gaat nu snel weer aan de slag, zo zei een ‘optimistische’ minister van Buitenlandse Zaken, Mike Pompeo. “We hebben een aantal grenzen en uitdagingen geïdentificeerd en ik denk dat we in de komende dagen en weken vooruitgang kunnen boeken. Het is nou eenmaal een erg complex probleem en we zeggen al vanaf het begin dat het veel tijd zal kosten.”
Zo kan de confrontatie met de werkelijkheid nog een positief effect krijgen. Het besef kan indalen dat de kwestie niet met mediaspektakels zoals in Singapore en Hanoi zal worden opgelost, maar dat het echte werk in de achterkamertjes moet gebeuren – zoals de regering-Obama bijvoorbeeld het door Trump gehate Iran-akkoord in elkaar heeft gebokst.