De man voor wie een nieuw brexit-referendum nu toch kan: wie is Jeremy Corbyn?
Het hoge woord is eruit. Labour-leider Jeremy Corbyn wil op de valreep een nieuw referendum over de brexit. Hello Downing Street 10, bye Theresa May? Dan moet hij nu leiderschap tonen. Aan zijn immense populariteit bij progressieve jongeren en vrouwen zal het alvast niet liggen.
“We steunen een nieuw referendum om een vernietigende Tory-brexit of een desastreuze no-dealbrexit eind maart te vermijden.”
Woensdag nam Jeremy Corbyn (70) het R-woord in de mond. Een nieuw referendum over de vraag of de Britten nu wel of niet uit de Unie willen, behoort op de valreep van een harde of softere brexit plots terug tot de opties – naast uitstel of nieuwe verkiezingen.
De interne druk op de Labour-oppositieleider was dan ook enorm geworden. Twee weken geleden stapten negen dissidente Labour-parlementsleden al uit zijn fractie om samen met drie Tory’s de centristische Independent Group op te richten, mede ingegeven door Corbyns eerdere aarzeling om een nieuwe People’s Vote te steunen.
Al blijft ook nu de vraag of Corbyn zelf overtuigd campagne zal voeren voor een nieuw referendum. Wie daarop hoopt, zou weleens flink ontgoocheld kunnen worden, “want de brexit én de EU blijven een lastig verhaal voor Corbyn”, zegt Wim Vermeersch, hoofdredacteur van het politieke maandblad Samenleving & Politiek en Labour-kenner.
“Als we kijken naar Corbyns houding tijdens het brexit-referendum van 2016, dan zien we zelfs dat hij zich weinig of niet heeft ingezet voor de Remain-campagne. Hij verscheen niet op het lanceringsevent van de Remain-campagneorganisatie en weigerde gedurende de hele campagne het podium te delen met toenmalig Conservatief premier David Cameron, die ook voor Remain campagne voerde.”
Lenin-pet
Corbyns moeizame relatie met de EU heeft een dubbele bodem. Er is zijn persoonlijke overtuiging. Afkomstig uit de manifest linkse vleugel van zijn partij – hij liep in de eighties rond in broeken die paars waren van de inkt omdat hij talloze protestpamfletten drukte tégen de mijnsluitingen van Margaret Thatcher, tégen kernwapens of voor de vereniging van de Ierse republiek met het noorden – staat Corbyn al zijn hele politieke carrière kritisch tegenover het Europese project. Dat vindt hij te neoliberaal.
In de jaren zeventig kantte Corbyn, toen nog als jonge syndicalist, zich daarom tegen de toetreding van het VK tot de Europese Economische Gemeenschap (EEG); begin jaren negentig was hij tégen het Verdrag van Maastricht en tien jaar geleden ontpopte hij zich als felle tegenstander van het besparingsbeleid dat Zuid-Europese landen werd opgelegd. Corbyn gruwde toen van de wijze waarop de Nederlandse socialist Jeroen Dijsselbloem de Eurogroep voorzat. Nee, doe hem maar eerlijke, transparante, handel die hij écht in het hart draagt – zijn derde vrouw, de Mexicaanse Laura Álvarez is importeur van fairtradekoffie.
Dat Corbyn zelf in een bescheiden rijwoning woont, draagt bij aan zijn populariteit
Daarnaast spelen er tot vandaag strategisch-electorale redenen mee om zich een koele minnaar te tonen van de EU. Ook belangrijke kiesdistricten van Labour stemden op 23 juni 2016 ‘Leave’ - vooral daar waar veel arbeidersjobs verloren gingen in de geliberaliseerde maakindustrie.
Deze kiezers mag Corbyn niet nog eens verliezen als hij Downing Street 10 wil veroveren op Tory-premier Theresa May, die hij nu als oppositieleider wekelijks recht in de ogen kijkt - zoals altijd gekleed in wit hemd met rode das, en een blazer met balpennen in de borstzak.
De klassieke Lenin-pet die hij in 2003 droeg tijdens betogingen tegen de Irak-oorlog van Blair laat hij wel meestal thuis. Nu is hij vooral te zien met een trendy fietshelm als hij naar een veggierestaurant trapt. In zijn kielzog stappen vandaag ook lang niet meer alleen vredesactivisten met een baard, maar ook progressieve jongeren en vrouwen.
Na jaren frustratie met het beleid van de ‘paarse’ Tony Blair en diens opvolger Gordon Brown, vonden Corbyn en zijn linkse achterban een manier om massaal nieuwe leden te werven. Met de steun van de linkse activist Owen Jones, columnist voor The Guardian, werd Momentum opgericht – een parallelle jeugdbeweging die van buitenaf mensen werft die Corbyn steunen.
Vermeersch: “Tussen mei ’15 en juni ’16 groeide Labour zo van 190.000 naar ruim 500.000 leden, onder wie veel jongeren en vrouwen én véél progressiever dan de Blairites. Zij zijn de reden dat Corbyn het uiteindelijk haalde in 2015, en ook nu nog draagt hun links activisme van onderuit zijn voorzitterschap. Ze zijn ook heel actief op sociale media, die dankbaar gebruikt worden als een alternatief kanaal voor de tabloids en conservatieve pers die Corbyn enkel als wereldvreemde vijand afbeelden.”
De Momentum-strategie loonde ook bij de vervroegde verkiezingen van ’17. Corbyn werd ei zo na premier en dwong May in haar huidig minderheidskabinet.
Millennial Socialism
Maar wat zorgt ervoor dat Corbyn zo populair is bij de jongeren, in die mate dat zelfs de wei van het Glastonbury-festival luidkeels ‘Oooo.. Je-re-my Coooo-rbyn’ scandeerde, alsof hij een rockster is?
Vermeersch ziet dezelfde trend als bij Bernie Sanders – Corbyns Amerikaanse tegenhanger en ook zo’n krasse opa die razend populair is bij de progressieve jeugd. “Authenticiteit en standvastigheid, dat vormt toch een groot deel van hun succes. Neem een toespraak van Sanders van dertig jaar geleden en je zult zien dat hij zijn principes trouw is gebleven. Ook Corbyns stemgedrag was altijd consistent. Dat spreekt aan. Het blijft wel afwachten of dit zal volstaan om de volgende verkiezingen te winnen maar door de brexit-chaos kan het niet anders dan dat de Conservatieven afgestraft worden. Corbyn leidt volgens velen een ‘government in waiting’”.
Zelfs conservatief commentator James Forsyth erkende vorige week in The Spectator dat Corbyn de jongeren van de Tory’s afsnoept. Een van de belangrijkste redenen is volgens hem dat mensen onder de 40 geen huizen meer kunnen kopen. Die zijn te duur. “Je kunt niet verwachten dat kiezers zonder kapitaal – of een realistische kans om het te verzamelen – kapitalisten gaan worden”, schrijft hij. “De swing van de Tory’s naar Corbyn werd gedreven door jonge huurders die May links lieten liggen.” Dat Corbyn zelf in een bescheiden rijwoning woont, draagt bij aan zijn populariteit.
‘Het is geen toeval dat de sp.a de mosterd bij Corbyn haalt. Hun slogan ‘Zekerheid. Voor iedereen’ lijkt op ‘For the Many, not the Few’’
Vermeersch wijst ook op Corbyns pleidooi om de spoorwegen te hernationaliseren, zijn beloofde investeringen in de gezondheidszorg en hogere belastingvoeten voor de rijksten. “Is Corbyn daarom radicaal? Misschien in vergelijking met Blair of May maar niet in vergelijking met de jaren zestig en zeventig, toen zo’n beleid mainstream was”, zegt hij. “Zelfs The Economist erkende dit onlangs. Zij spreken nu al van Millennial Socialism. Het is geen toeval dat ook de Vlaamse sp.a onder John Crombez nu inhoudelijk bij Corbyn de mosterd haalt. Hun slogan ‘Zekerheid. Voor iedereen.’ lijkt op Labours ‘For the Many, not the Few’.”
Toch moet Corbyn deze idealen de komende weken opzijzetten voor de politieke realiteit: zonder deal met de EU, uitstel en een nieuw referendum of verkiezingen, crasht het VK op 29 maart uit de EU met premier May aan het stuur. Als hij het premierschap wil, is het momentum aangebroken om zijn leiderschap te tonen.