Vijf dingen die u moet weten over het humaan papillomavirus, dat baarmoederhalskanker kan veroorzaken

HPV of humaan papillomavirus is het meest bekend als oorzaak van baarmoederhalskanker, maar het kan ook tot andere kankers leiden. Bij vrouwen kan HPV ook vulva- en vaginakanker veroorzaken, bij mannen peniskanker en bij zowel mannen als vrouwen anuskanker. En ook een bepaalde vorm van keelkanker wordt veroorzaakt door HPV, bij mannen én vrouwen. 

Het is aangetoond dat 12 types HPV carcinogeen zijn. De bestaande vaccins bieden bescherming tegen de twee belangrijkste types van het virus, die samen verantwoordelijk zijn voor zeventig procent van de baarmoederhals­kankers.  Er is zelfs een vaccin dat negentig procent van de kankers dekt.  

Het HPV-vaccin wordt vooral overgedragen via seksueel contact. Het werkt preventief, dus het moet toegediend worden voor de blootstelling aan het HPV-virus. Daarom zijn meisjes van 12 tot 14 de eerste doelgroep.

We weten nog niet hoelang het vaccin zal beschermen. Daarom wordt het toegediend op een leeftijd waarop de overgrote meerderheid nog niet seksueel actief is, maar het vaccin toch nog een voldoende lange bescherming garandeert.

We hebben nu follow-up tot 12 jaar, maar de tijd zal ons leren hoelang het vaccin bescherming biedt en of we eventueel een extra dosis moeten toedienen om de bescherming uit te breiden.  

Wanneer vrouwen ouder dan 25 worden gevaccineerd, is het voordeel niet zo groot meer. Als je kijkt naar de periode tussen het eerste seksueel contact en de leeftijd van 25, zie je dat er steeds minder bescherming is. 

Dat cijfer van 70 procent wordt vaak geciteerd, maar de bron is intussen niet meer zo duidelijk. Meestal verdwijnt het virus spontaan dankzij de eigen immuniteit. Alleen wanneer het virus langdurig aanwezig blijft, kunnen er letsels ontstaan die op termijn verder kunnen ontwikkelen tot kanker. 

Gegevens over besmettelijkheid hebben we dankzij de screeningdata bij de jonge bevolking. Daardoor weten we dat ongeveer 15 procent van de vrouwen in de leeftijdsgroep 20 tot 25 besmet is met een hoogrisico-type HPV. Op hogere leeftijd daalt de besmettingsgraad, in de leeftijdsgroep 20 tot 65 gaat het nog maar over 2 of 3 procent. 

Baarmoederhalsscreening gebeurt via een uitstrijkje. De gynaecoloog schraapt enkele cellen van de baarmoederhals en die worden dan onder de microscoop onderzocht. Maar men heeft nu een betere  methode ontdekt - het opsporen van het DNA van het HPV-virus.  

Er zijn veel voordelen aan zo'n HPV-test in vergelijking met een uitstrijkje. Een HPV-test kan machinaal gebeuren, terwijl een uitstrijkje een geoefend oog vereist om te kunnen interpreteren of de cellen normaal zijn, licht abnormaal of zwaar afwijkend.

Een ander voordeel is dat de tijd tussen twee screenings verlengd kan worden van drie naar vijf jaar. Het virus is er immers altijd eerst, pas na enige tijd - enkele maanden tot jaren - later kunnen er ook letsels optreden. Met een HPV-test ben je er dus zeker snel genoeg bij als er iets misloopt.

Een afname voor zo'n HPV-test kan de vrouw ook bij zichzelf nemen, er bestaan speciale kits voor. Het blijkt dat in landen waar zulke kits worden aangeboden er een aanzienlijk groter percentage vrouwen deelneemt aan baarmoederhalsscreening. Het gaat dan om vrouwen die normaal niet bij de huisarts of gynaecoloog langsgaan  voor een uitstrijkje.

Screening met de HPV-test is al gebruikelijk in de VS, Australië, Nederland, Zweden, Italië en binnenkort ook nog in heel wat andere landen. In ons land is beslist om over te stappen naar HPV-screening. Men is nog aan het uitzoeken hoe een en ander praktisch moet worden uitgevoerd. 

Vaccineren beschermt vrouwen tegen de meest voorkomende vormen van baarmoederhalskanker maar niet tegen enkele minder voorkomende types van het HPV-virus die ook baarmoederhalskanker veroorzaken. Daarom zal screenen nog nodig blijven.

Maar door de volgehouden vaccinatiepraktijk zal men niet zo vroeg, zo frequent en nog zo lang gaan screenen. Met HPV-vaccinatie en HPV-screening zal baarmoederhalskanker dan een zeldzame ziekte worden op voorwaarde dat een hoge dekkingsgraad wordt bereikt in de bevolking.