Vandaag begint de vastentijd: leeft de traditie nog? We vragen het aan een "internetpastoor" en een diëtiste

Vroeger kwamen mensen nog vooral in kloosters en kerken samen om de veertigdagentijd in te vullen. Dat gebeurt nog steeds, maar die netwerken verschuiven steeds meer naar het internet. Dat zegt Nikolaas Sintobin, internetpastoor en maker van online podcasts en video’s over het bidden. "Mensen hebben steeds minder tijd tot hun beschikking, soms kunnen ze niet naar een viering gaan. In de trein, in de wagen of al lopend, hebben ze soms wel wat tijd. Digitaal bied ik ze nu de kans om zelf hun moment te kiezen om te vasten en te bidden."

De veertigdagentijd gaat niet alleen maar om het vasten. Twee andere pijlers die in deze periode in het christendom van belang zijn, zijn meer tijd nemen voor het gebed en meer aandacht voor solidariteit. Ook daar speelt de internetpastoor op in. "Er is een groeiende belangstelling onder christelijke gezinnen en jongeren die de afgelopen jaren hun socialemediagebruik even stopzetten. Ik hoor steeds meer mensen die online dus ook gaan vasten: internetten even minderen. Vroeger hoefde dat niet, maar je ziet de afgelopen jaren dat de veertigdagentijd op een onverwachte manier wordt ingevuld. Minder op internet betekent vaak socialer zijn voor de mensen om je heen. Daar besteed ik ook aandacht aan in mijn podcasts."

Er zijn veel verschillende manieren om te vasten, zegt diëtiste Sanne Mouha. "Er zijn mensen die stoppen met het gebruik van koolhydraten, mensen die zich beperken tot het gebruik van 400 calorieën per dag of alleen tussen zonsondergang en zonsopgang eten, zoals tijdens de ramadan."

Onder de christenen lijkt het vooral te gaan om soberheid. "Dus niet excessief met voedsel omgaan: geen taartjes en koeken, niet snoepen, geen alcohol en niet roken. Het wordt vooral ingevuld door vier à vijf kleine maaltijden op een dag te eten. Er wordt dan bijvoorbeeld gekozen voor een simpele volkoren boterham met kaas en kleine porties aardappelen met vlees. Alle rotzooi aan voedingsproducten, zoals fastfood-eten, chocolade en snoepgoed kun je dan het beste verbannen. Zo onthouden velen zich van een bepaalde luxe of gewoonte, zoals roken of televisie kijken. Vaak is geld dat zo wordt uitgespaard, bestemd voor een goed doel. Uit religie zijn er verschillende dagen waarop geen vlees wordt gegeten, zoals Aswoensdag en Goede Vrijdag."

Vasten staat tegenwoordig voor back to basics, zegt Mouha. En dat kan je lichaam volgens haar vrij goed aan. "We kunnen goed omgaan met sober eten. Standaard, kleine maaltijden kunnen we goed verteren. Zolang we maar groenten, fruit, graanproducten en eiwitrijke producten zoals vis, vlees, ei, zuivel of plantaardige eiwitbronnen eten, kun je je lichaam in alles voorzien." 

Een stap verder gaan in het vasten en lange tijd te veel voedingsstoffen schrappen, is echter desastreus. "Je lichaam heeft gebalanceerde energie nodig. Je kunt niet leven met te weinig calorieën. Je lichaam gaat dan energie opwekken op andere manieren, door het bijvoorbeeld uit vet of spierweefsel te halen. Je spieren gaan daarop achteruit."

Veertig dagen je voedingspatroon aanpakken, kan een behoorlijke uitdaging worden. Vooral op psychisch vlak kan het moeilijk zijn. "We worden de hele dag door geconfronteerd met al het lekkers", zegt Mouha. "Daarvan afblijven, kan zwaar zijn. Voor veertig dagen is dat nog wel te doen, maar voor eeuwig afblijven van al het lekkers, is erg moeilijk. Er zijn namelijk de hele dag door verleidingen."

Vasten speelt, als je een hele dag weinig tot niets eet, ook in op je gemoedstoestand. "Het ligt eraan hoe gemotiveerd je bent", zegt Mouha. "Als je eerder een sobere vastenperiode houdt en je lichaam van alle voedingsstoffen voorziet, zal je gemoedstoestand hier niet onder lijden. Behalve wanneer ze die grote kom chips voor je neus schuiven."

Het vasten helpt als je weet waarvoor je het doet. "Als religie je motivatie is, kun je er vaak veel kracht uit putten. Tijdens een periode van vasten, is het handig als je omgeving meedoet of dezelfde idealen deelt. Dit zien we bijvoorbeeld tijdens religieuze vastenperiodes, waarbij iedereen dezelfde proef ondergaat. Zo voel je je ondersteund en niet alleen in de zoektocht."

Een jaar lang teruggaan naar de basis op voedselgebied vindt de diëtiste wel erg karig. "Je moet jezelf soms ook wat gunnen, anders wordt het leven wel erg saai en word je te snel chagrijnig."

Maar het hele jaar door bewuster leven zonder dat mensen dat ervaren als vasten, daar ziet Caroline Van Peteghem van Netwerk Bewust Verbruiken wel wat in. "Bewuster leven kan op een positieve manier. Focus niet op minder verbruiken, maar op meer kwaliteit zoeken. De belangrijkste dingen in het leven zijn immers geen dingen", zegt ze.

"Hoewel vasten een oud gebruik is, kan de periode ook vandaag de dag nog een uitnodiging zijn om in te grijpen in je vaste gewoontes. Heel wat mensen kiezen voor een alternatieve vastenformule, van een autodieet tot dagen zonder vlees of shampooloos door het leven gaan. Je zou het hele jaar door goed moeten nadenken over wat je verbruikt." En dat kan ook zonder dat er een schuldgevoel ontstaat, sterker nog: het kan dus omslaan in iets positiefs, zegt Van Peteghem.

Internetpastoor Nikolaas Sintobin kreeg al duizenden reacties van Vlamingen die iedere dag een mail willen ontvangen over hoe je je kunt voorbereiden op het paasfeest. "Ik probeer mensen mee te nemen in de verbondenheid met God door ze te stimuleren meer te bidden. Ik bied ze daarmee een breed aanbod. Waar en wanneer mensen maar willen, kunnen ze zich hiermee voorbereiden op de paasviering."

Volgens Sintobin wordt de vraag naar spiritualiteit steeds groter. "Mensen gaan het niet zozeer in de kerk zoeken, maar op een plek waar ze dat zelf willen, vaak in hun eigen huis of op het werk."

Op de meeste katholieke scholen in Vlaanderen zullen in de week voor de paasvakantie initiatieven starten om de veertigdagentijd invulling te geven. "Binnen het katholiek onderwijs zullen alle scholen aandacht besteden aan het toeleven naar Pasen", zegt Marijke Van Bogaert van Katholiek Onderwijs Vlaanderen. "Elke school kan er haar eigen invulling aan geven. Zij houden zich aan bepaalde tradities, zonder dat ze aan regels zijn verbonden. Het is dus heel ruim te interpreteren hoe ze dat oppakken, maar dat gaat van een sobere maaltijd nuttigen en vastenvoettochten tot aan een viering." Vasten is slechts één van de onderdelen van de veertigdagentijd. "Vooral het groeien en uitkijken naar Pasen staat centraal."

Volgens internetpastoor Sintobin valt alleen moeilijk te meten hoe de veertigdagentijd in België wordt opgepakt. "De drie pijlers zijn voor christenen heel persoonlijk. Je mag je eigen verlangens invullen. Omdat er vrij weinig vaste voorschriften zijn in aanloop naar het paasfeest, valt niet goed te meten hoeveel mensen zich hiermee bezighouden."